dimanche 20 décembre 2009

KLASIKA KULTURO NACIONALA

xxx:::xxx

Hiere vespere, me spektis che-televizione emiso pri klasika Franca teatrajo dil 17ma yarcento e titulizita : La borgezo nobela. En ol parolesas pri richa komercisto de humila origino qua volas frequentar la homi dil maxim alta sociala klasi e precipue la nobeli. Il igas su perfekte ridinda ma persistas en lua kaprico. E, fine il lasas lua filiino spozigar altra yuna komercisto, quan il komence refuzabis donar ad ilua filiino pro ke il ne esis nobela. Ma la sagaca yuna viro aceptas plear segun lua folajo, nome il travestias su e kredigas ke il esas la filiulo dil sultano di Turkia. Il agas sucesoze e ridindigas komplete la naiva borgezo qua volis esar nobela. On dicas ke rejo Ludovikus XIV (1643-1715) komendis a Moliere ica teatrajo por mokar la Turki, qui kelka yari antee sendabis a lu grosiera ambasadisto.
To quo esas stranja en ita klasika Franca teatrajo esas la fakto ke ol ne ekmodeskis. La sentimenti di la homi nule chanjis depos ita tempo e neanke la linguo. Quankam ica teatrajo evas de 1670 cirkume, on komprenas senpene la Franca linguo olima qua esas preske sen difero ad olta di nia tempo.
To quo esas mem plu stranja esas la fakto ke la filozofo ed autoro Montaigne qua vivis apene un yarcento antee ( ye la fino dil 16ma yarcento), esas nur desfacile komprenebla e mem onu tradukas lua libri a la moderna Franca linguo por ke la lekteri povez bone komprenar lu.
Do, dum periodo de un yarcento la Franca linguo evolucionis dramatatre, e, pose, ol restis stabila e definitive fixigita.
Pos reflekto, me pensis pri mea antea artiklo koncerne la diglosio*. Posiblesas ke on judikis ke la linguo dil fino dil 17ma yarcento esas modela e klasika linguo. Onu do, quik de ita tempo, docis la Franca segun la vortaro, la gramatikala reguli e la stilo di ta tempo. Do, ankore nunepoke, la linguo di la libri, di la jurnali, di la informili e di la skoli e doceyi esas simila ad olta dil tempo kande vivis rejo Ludovikus XIV. Ed ico tre kontributis fixigar e stabiligar la linguo. Ma ico forsan anke disimulas a ni altra realeso : la parolata linguo divenis tre diferanta de la skribita e literaturala linguo ed existas vera diglosio* nun en Francia pri qua ni ne vere koncias. Ni ne koncias pri ol, pro ke omna homi iris a la skolo savas lektar e skribar en la oficala literaturala linguo e komprenas ol perfekte. Li savas anke uzar ol kande la necesesi di la sociala vivo postulas ico. Ma en la singladia vivo, la plu multa homi parolas tote diferanta idiomo, kelkafoye transskribita en kelka detektiv-romani e quan la granda Franca autoro dil 20ma yarcento Ferdinand Céline savis tre bone redaktar (ne sen exajero e troaji). Ma, kustumale, on pluduras skribar libri e jurnali, parolar che-televizione e -radiofone* en idiomo qua ne esas vere mortinta, e qua komprenesas da omni, ma qua divenis artificala pro ke ol ne plus uzesas spontane en la omnadia vivo.
Por retrovenar a la temo dil teatrajo "La borgezo nobela", malgre ke la mondo evolucionis nekredeble depos ita tempo, on havas nule l'impreso eklandigesar, nome on havas la sentimento esar en hema universo qua esas la nia e qua ne timas afrontar l'eterneso. Exakte quale la granda klasika verki Greka o Latina. Ico esas ya la traito dil klasikaji esar valida, komprenebla e modela en omna tempi. Anke la klasika lingui.

xxx:::xxx

lundi 30 novembre 2009

DIGLOSIO*

xxx:::xxx

La diglosio* esas ulo quo facinas me. Ol esas la situeso en qua trovesas populo, qua havas kom oficala e skribita linguo ulaspeca linguo e parolas altraspeca linguo. Ico povas esar la difero inter arkaika stando di la linguo uzata kom literaturala linguo, quale exemple ico existis en la Latinida landi komence dil Mezepoko kande la skribita linguo esis la Latina e ke la parolata linguo esis evolucioninta Romana dialekto. Ico existas anke kande la skribita linguo esas moderna normigita "standarda" linguo e la lokala idiomo esas dialekto di ca linguo, quale ico esas fakto en Sud-Germania ed en Germane-parolanta Suisia. Ico povas esar tote altra idiomo, quale en Alzacia ube la parolata linguo dil rurani esas Germana dialekto e la skribita linguo esas la Franca.
Mea-judike la maxim interesiva kazo di diglosio* esas olta dil Arabe-parolanta landi. Pro religiala motivi, la Arabi mantenas kom oficala linguo la klasika Araba idiomo dil Korano evanta de dek-e-kin yarcenti ed ol esas la linguo docata en la skoli ed en la Universitati. Dume, la simpla populani parolas dialekti qui esas nur tre desfacile reciproke komprenebla o, mem, kelkafoye tote ne. La oficala linguo esas tam diferanta de la dialekti kam la Latina esas diferanta de la Latinida idiomi. Pro ke la klasika Araba linguo esas tre arkaika e komplexa, ol esas desfacile dominacebla e nur tre skarsa esas la Arabi qui savas olu bone. La jurnalaro, la libri e la diversa informili (televiziono, radiofono*) esforcas uzar ita "klaskika" Araba, ma pro ke ol esas tro desfacila, li simpligas tilextreme lua reguli e proximeskas tam multe kam ico esas posibla a la parolata moderna dialekti, dum mantenar tamen klasika dezinenci, morfologio e vortaro. Ita moderna "klasika" Araba linguo komprenesas facile da omna Arabi qui iris a skolo, ed ol povus tote bone esar la komuna linguo da omna Arabe-parolanti. Regretinde, la religiala fanatiki refuzas admisar ol, nam li pretextas ke ol esus trahizo a la Korano e granda krimino kontre la Deo-volo.
La instruktita Arabi vivas ulaspeca skizofrenio, nome li parolas en ula linguo e skribas en altra idiomo, quo, asertite, esas lia linguo. Ico, segun libro da Araba autoro "La sabro e la komo" esas tre desagreabla situeso. Ma altra-latere danke la permano dil klasika Araba, lia linguo duras esar importanta mondala idiomo, dum ke se li adoptus la nacionala dialekti kom oficala lingui, olti divenus tote sensignifika.
Me tre regretas ke la Latinidi ne savis mantenar la uzado di lia komuna linguo la Latina, nam se li esabus kapabla agar tale, lia Latina linguo modernigita povus esar la Linguo Internaciona numero 1, vice la Angla. Nia moderna interlingui, tamen, povus esar surogati di la Latina.

xxx:::xxx

vendredi 20 novembre 2009

TURISMO EN MONTENEGRO

xxx:::xxx

Ne longatempe ante nun, me spektis che-televizione emiso pri la splendida landeto Montenegro. La peizaji esis marveloza (maro, monti, suno, mediteraneala peizaji) e pensigis da me multe pri Grekia. E, ne nur la peizaji, anke la homi kondutis same, havis la sama mori e la sama ortodoxista religio. E, mem pluse, li tre similesis la Greki. Quale ico povis esar ? Me subite memoris ke, olim, dum la 19ma yarcento, Germana ciencozo nomata Fallmerayer asertabis ke dum la Mezepoko la aborijena habitantaro di Grekia desaparis e remplasesis da Slavi, qui pose, submisata a la Bizancala imperio, adoptis la Greka idiomo. Certe ica teorio esas exajerita. Ma esas certa ke multa Slavi instalesis en Grekia de la 6ma yarcento til la 8ma yarcento. Ico tre markizis la habitantaro e la Greka populo. Do ne esas misterio se la sud-Slavi e la Greki tre similesas. Tamen, la Slavi di Grekia adoptis la Greka linguo e volante nevolante heredis la Greka kulturo e la Greka historio. Ico kreas difero...

xxx:::xxx

lundi 16 novembre 2009

LA MISTERIO DIL RENESANCO

xxx:::xxx

Kande en 391 di nia ero, imperiestro Theodosius interdiktis la pagana kulto e destruktigis la pagana templi, ja ante la granda popul-migrado di 406, mortis la antiqua kulturo qua remplasesis da la nova Kristana kulturo. Nome la pagana tradiciono esis la Fundamento di la civilizuro dil Antiqua Epoko en la Romana Imperio. Pose venis kaosatra tempo en Ocidento pro la granda invadi qui regresigis dramatatre la civilizuro. Ma pos la fino dil senfina invadi e la unesma kruc-militi, Francia qua mantenabis elementi di la latina kulturo a qua adjuntesis kelka elementi di Germanala kulturo e qua kontakteskis la splendida civilizuro Araba-Mohamedista en la Santa Lando, developis la maxim brilanta e modelatra civilizuro Kristana dil Mezepoko dum la yarcento XIII chefe kun lua literaturo e lua arto, precipue la gotika katedrali imitata omnaloke en west-Europa. Omna Europana landi subisis ica facineso kultural. Ma dum la XIVma yarcento la rejo di Francia enkarcerigis la papo e pos lua morto il transferigis la sideyo dil papeso ad Avignon. Esis granda deskontenteso en Italia, e la Italiani memoris ke li havabis mem plu altanivela ed eleganta civilizuro dum la Antiqua Epoko, kande Roma esis la mastro di la tatempe konocata kulturoza mondo. Lore, li ristudiis la latina literaturo, interesesis pri la restaji di la Roman arto ed imitis li. Ico esis la komenco dil Renesanco. Dum la XVma yarcento, ita movado plufortigesis per la arivo da Greka ciencozi ed eruditi fuganta la Turka invado e qui portis ad Italia lia antiqua texti latina e precipue Greka. Ita-epoke la Italiana Renesanco brilis super tota Europa ed adoptesis da tota Europa. La civilizuro Europana lore ridivenis Greka-Romana quale dum la fino dil Antiqua Epoko. Kom konsequo la cienco rifloreskis, nam on adoptis la Greka mento di kritikismo e skeptikismo ed experimenti qua esis necesa taskope.
Ma la efekti ne esis nur pozitiva, nome per pozar la homala raciono super omno, la Ocidentani divenis skeptika omnarelate e la spiritaleso e religiala fido pokope sinkesis e remplasesis per la racionalismo. T.e. l'ipsa racionalismo qua ja subdestruktabis la Fundamenti dil antiqua kulturo. On konstatas singladie plumulte la devastera efekti dil exajerita racionalismo Ocidentala. La Ocidentani nun ne plus havas irga spiritala forteso por opozar a la islamisti qui konquestas pokope e sen vera kombato Ocidento danke lia konstanta ekmigrado ad la Sunkushanta landi e lia forta religiala institucuri.
Dum la XIXma yarcento, kande on konoceskis la Indiana kulturo e filozofio per le "upanishad" e le "veda", on esperis nova Renesanco qua venus kompletigar e korektigar la efekti dil antea Renesanco, nome la Indiani savabis bone asociar cienco e spiritaleso. Ma ne eventis tale.
Personale, me opinionas ke la difero kun la Greka-Latina Renesanco havas kom origino la fakto ke onu rilernis la klasika Latina e Greka lingui kun lia kulturala foni. Onu devabus adjuntar, dum la XIXma yarcento, la Sanskrita (linguo dil klasika Indiana kulturo) a la du altra lingui e, probable, plu altanivela kulturo e civilizuro naskabus en Ocidento.
Forsan, uladie se on rezolvas ristartigar la docado di la klasika lingui e komencar olta di la Sanskrita...

xxx:::xxx

dimanche 8 novembre 2009

LA FALO DIL BERLINALA MUREGO

xxx:::xxx

Ye la 9ma di novembro 1989, t.e. duadek yari ante nun, falis la murego di Berlin qua dividis ica urbo en du parti. Anke Germania dividesis en du parti, e mem on povas dicar en du landi. Ma, onu dicas a ni : la situeso ekonomial dil komunista landi esis tante mala ke la komunismo kolapsis e konseque krulis la murego Berlinal qua sancionis la divido di Germania en kapitalista parto ed en komunista parto.
Duminstante, en Francia la informili aludas sencese l'aniversario di ta okurintajo. Ico astonas me kelkete, nam certe ico esis grava evento dil historio di nia epoko, ma koncernis vicina lando e prizentis nula aparta avantajo por nia lando. Kad la vinko di la "libera mondo" ? Kande on konstatas la stando di la "libereso" en west-Europa, on havas klare l'impreso ke la libereso multe diminutis depos 1989.
Kad la "liberigo" di Europa ? Depos 1989, la west-Europani mustis facar multa sakrifiki por helpar la est-Europani, komencante per la deslokizo di fabrikerii westala ad ita landi, tale plumaligante la chomado en nia landi. Pro la aperto dil frontieri, ekmigras a west-Europa anke tre mala elementi, nome la "mafia"-ani di est-Europa e la est-Europana 'kloshardi', quin ni tote ne bezonis e qui esas granda maestri en la arto di furtado. Regretinde, ica veninta nedezirindi nule intencas retroirar a lia originala landi. Tale por ni, en Francia, la fino dil komunismo en west-Europa nule esas joyoza od agreabla aniversario. Pro ke ni esas en la extrema westala parto dil Europana kontinento, ni ne sufris pro la divido di Europa, nam ni ne esis koncernata, ma ni sufras pro lua riunigo nam ni volunte kareus la Rumaniana e Bulgariana vaganta 'kloshardi'.
Kompreneble, me hike ne aludas nek kritikas la honesta e laborema ex-komunista Europani, qui, cetere, venas kustumale nur kom nepekunioza turisti a Francia. Li nule esas mala homi, nek havas irga kulpo. No, la problemo esas la fabrikeri-deslokizi e la senshama furtera vaganta 'kloshardi'. Ni ne bezonis li, tante plu ke ni ja havas multa nebezonata homi qui, tamen, pluduras venar de la Triesma Mondo malgre la sencesa plumaligo dil stando di nia ekonomio e dil chomado, e la katastrofala stando dil nacionala debajo en Francia.

xxx:::xxx

lundi 26 octobre 2009

STARBUCKS-EYO

xxx:::xxx

Dum ca posdimezo, me iris a Paris e me vizitis la tale nomizita Latina Quartero. Me promenis sur la placo Santa Mikhael (Saint Michel en la Franca) ube esas granda fonteno kun statuo di arkianjelo Mikhael renversanta ed aplastanta la demono. Extravaganta yunini stranje vestizita kun boti ek plastika materio dansis e kantis ibe, havanta lia pedi en la aquo dil fonteno, e sub la amuzita regardi da kelka gapanti e turisti. Pose me eniris la vicina strado Saint Andre des Arts. Ol esas kelke bunta ed exotika strado di anciena Paris. Pro ke esis plura orientala restorerii e manjeyi ibe, on flaris la prefere agreabla ed apetitigiva odori di spici ed aromati de Proxima-Oriento e de Azia. Avancante plu fore, me havis la surprizo videskar unesmafoye en mea vivo Starbucks-eyo. Pro ke me tradukis olim artiklo pri la kompanio Starbucks por anciena numero di KURIERO INTERNACIONA, me regardis kun kuriozeso ica aparta kafeeyo. Me esis komence kelkete deceptita, nam la loko ne esis tre vasta (la streta stradeto, cetere, ne posibligabus havar plu granda spaco) e la tabli esis tre basa. Ma plu tarde, on povis konstatar ke esis komfortoza ibe e sat intima kun negranda nombro de personi. Che la vendo-tablo, videsis bone prizentata kafe-grani e tre apetitigiva kuki. Me regretis ne povar enirar la Starbucks-eyo pro tempo-indijo ed anke pro ke ne esas konsilinda a me drinkar kafeo pro sanesala motivi. Ma forsan, tamen, altrafoye...

xxx:::xxx

lundi 19 octobre 2009

HUNGARIA

xxx:::xxx

Hungaria esas lando qua havas izolita linguo en Europa. Nome, la Hungara idiomo ne esas Indo-Europana ma Ugra-Finna. Nur 'Finnlando' ed Estonia havas parenta patuazi*, ma oli esas tre diferanta de la Hungara e li ne havas la posibleso interkomprenar. Itaque* esas granda komuniko-problemo por la Hungari. Tante plu ke, diferante de lia Slava vicini, li ne esas tre dotita pri lingui. Do, omnatempe li bezonis auxiliara linguo por havar relati kun la cetera mondo. Olim, ica linguo esis la Latina, olqua esis plu kam skribita linguo, ma vere vivanta idiomo en la Hungariana Imperio. Pose kande li esis en la Habsburg-Imperio, on volis - ma sen granda suceso - impozar a li la Germana.
La konstruktita e facile lernebla lingui quale Esperanto, camotive, havis sat granda suceso en Hungaria. Olim anke Ido esis tre prizata ibe. Desfortunoze la disputi dal Idisti e lia senfina prilingua diskuti destruktis la ibea Ido-movado e nun subsistas nur Espo ed Interlingua.
Tamen, ye la komenco dil yari 1920, la olima Hungara Idisti publikigis tre interesiva libro di tradukuri literaturala en Ido. Lore evidenteskis ke nia linguo povas esar plu klara, preciza ed eleganta kam Espo. Regretinde la krizo produktita per la kontre-Ida intrigi dal fondero di Occidental Edgar von Wahl, en 1927-1928, destruktis ica omno. Nunepoke ne plus esas Idisti en Hungaria. Me tre regretas lo, e me esperas malgre omno, ke uladie nia bela, simpla ed eufonioza idiomo, qua esas sur meza voyo inter la nur artificala e skematra Espo e la naturalista lingui quale Occidental ed Interlingua, itere adoptesos da Hungari ed havos sucesoza futuro ibe.
Duminstante, tamen, la situeso dil Hungari ne plus esas tante dramatatra, nam la mala Angla linguo qua uzesas nek tre bone nek male omnaloke en la mondo, konocesas ed uzesas dal Hungari. Ma me opinionas ke bona Ido esus plu facile lernebla ed uzebla kam la Angla e -se Ido esus vaste difuzata en Europa - posibligus multe plu bone a la Hungari komunikar kun lia cirkumaji.

xxx:::xxx

jeudi 15 octobre 2009

JAPONIA HODIE E DIVERSAJI

xxx:::xxx

Me spektis, ne longatempe ante nun, tre interesiva emiso televizional pri moderna Japonia. La peizaji di ca lando esis impresive bela (precipue la monti), la anciena urbi e domi, la templi di pasinta epoki esis marvelaji. Lo saman onu ne povas dicar pri la megapoli* (granda urbegi) moderna, qui esas ledega e simila ad altra urbachi samastila trovebla omnaloke en la mondo nunepoke. Pos juir granda prospero ed abundo, Japonia havas nun problemi e chomado e chomeri pro la mondala krizo ekonomial. La nuna Japoniani, qui - asertite segun la televizional emiso - divenis tre individualista adaptesas tre male ad ita nova situeso. Kontraste, la homi sat evoza qui vivas en ancien urbeti provincala, aludas tempo kande la Japoniani vivis simple e neriche ma esis solidara. Itaque* li ne subisis mizero ed esis, entote, plu felica kam la moderna individualista Japoniani. Kad pro la krizo la Japoniani esos kapabla rihavar adminime kelka de lia anciena principi qui kontributis a la forteso ed a la prospero di Japonia ?
Francia ne esas tam potenta e richa lando, ekonomiale, kam Japonia. Ma ni anke subisas la problemi dil moderna mondo, e mem plu male ni subisas la katastrofatra efekti dil misagi da malega e koruptita guvernerio. La skandali en Francia ne cesas. Unesme, proceso kontre anciena chefa ministro qua havas la desfortuno desplezar a la nuna prezidanto, Nikolaos Sarkozius. Ilqua (Sarkozius) senkreditigis su per dicar neoportuna plumpaji koncerne ita proceso. Pose, la pedofila* ministro pri kulturo, Frederikus Mitterrando, qua redaktabis libracho pri sua propra vicioza vivo, defensis parole altra pedofilo*, nome la filmifisto Polanski serchata dal Usana judiciisti pro violaco facita sur puerino. Multa homi, lore, demandis la demisiono dal pedofila* ministro, ma vane nam lu sustenesas dal prezidantacho di Francia. Por plumaligar ica omno, yen ke Nikolaos Sarkozius nominis lua filiulo, evanta 23 yari e ne aparte sucesoza studento, ad importanta ofico por jerar parto del Franca industrio. Opoze ad ica nepotismo, esas granda indigno che omna politikal partisi, mem che olta dil prezidantacho. Ma ica nule sucias pri ico e montras maxim granda desprizo e desestimo a lua guvernati. Me ne cesas havar granda iraco e rankoro a la kompatinda e lamentinda dupi ed idioti, qui votis favore ad ita desnobla homacho, Nikolaos Sarkozius, du yari ante nun.Tamen, on avertis li, ke Sarkozius esas deshonesta trompero e mentiero, ma li volis nule askoltar nam li preferis audar la pseudo-patriota retoriko da ca senskrupula nanulo. Kompatinda Francia ! On preske envidias moderna Japonia, qua adminime ne falis a tante basa nivelo.

xxx:::xxx

jeudi 1 octobre 2009

LA SFINXO DI GIZEH

xxx:::xxx

Proxim la piramido di Khefren esas du templi ma precipue la giganta sfinxo di Gizeh. La Egiptologiisti opinionas, ke la sfinxo skultigesis da faraono Khefren segun lua propra imajo. Ma explori ciencala facita sur la kapo dil sfinxo e sur statuo di faraono Khefren trovebla en templo indikas ke la kapo dil sfinxo ne povas reale esar olta di faraono Khefren.
Ultre lo, la sfinxo havas traci di rodado qui ne debesas a la sablo, la geologiista experti esas absolute certa pri co, ma ad aquo o pluvaquo.
Kande on savas ke ica regiono esas dezerto depos plura mili de yari, ico ne povas esar. Ecepte, ke de periodo de 12.000 yari til 9.000 yari ante nia ero, la dezerto Sahara esis verda ed recevis abundanta pluvi. Konseque la sfinxo atribuata a faraono Khefren esus restaurado ed evus de 10.000 yari ante nia ero. La geologiala traci di humida rodado igas serioze konjektar ico. Ma la Egiptologiisti divenas lore fola, nam ico subversus lia omna teorii, nome la Egiptiana civilizuro esus multe plu anciena kam to quon on til nun kredas. Kad existis ja 10.000 yari ante nia ero brilanta civilizuro en Egiptia ? Kad ica civilizuro esis ja Egiptiana o nur stranjerajo exportacita da 'lontana' koloniisti ? La sfinxo supozigas ico, ma la Egiptologiisti ne esas pronta aceptar kredar lo.

xxx:::xxx

jeudi 24 septembre 2009

LA PRINCI HOHENZOLLERN ESAS POPULARA EN SIGMARINGEN

xxx:::xxx


[La suba artiklo publikigesis en granda diala jurnalo Parisala pri nuna eventi en Germania. Me tradukis la precipua parto de ol.]


da nia specala sendito en SIGMARINGEN

La princi de Hohenzollern ne plus regnas la Suebiana provinci depos la revoluciono di 1848. Ma la siniori di Sigmaringen e lia impresiva kastelo pluduras dominacar la peizajo di ta mikra urbo jacanta an la rivi dil fluvio Danubio. En Sigmaringen, nulo rezolvesas sen la konsento dal princala familio, olqua esas la unesma lokala povo ekonomial. E la aproxime 17.000 administrati aceptas ico sen irga reakto. Nome, plu kam ulatempe antee, li havas ica Hohenzollern-i, kuzi dil reji di Prusia, en lia kordio.
Depos la falo dil Berlinala murego, Germania entratenas relate la Prusiana «Reich» vera nostalgio qua anke profitigas le Hohenzollern di Sigmaringen. Ico tamen ne esus suficanta por explikar lia altagrada populareso.
Dum ke Germania, harde sukusata per la krizo ekonomial e financal, desquieteskas pro la avideso dil bankisti e pro la politikala projeti ne havanta longatempe duranta perspektivi, li inkarnacas etikala koncepti di qui onu rideskovras la valoro.


«NIA PRINCI HAVAS GRANDEGA AVANTAJO. LA POLITIKISTI IRAS E DEPARTAS. MA LI IPSA RESTAS ED HAVAS SENTIMENTO DI RESPONSIVESO A LIA SAMCIVITANI»

«Generale, me ne vere interesesas per to quo koncernas la monarkio o la nobeli, dicas vizitero dil kastelo di Sigmaringen, olqua kastelo esas perfekte prezervita ed esas la precipua turismala atraktajo lokala. Ma nia princi havas grandega avantajo : li pensas pri tempoduro de plura generacioni e ne nur pri la periodo di ofico-tempo elektala. La politikisti iras e departas. Ma li ipsa restas ed havas sentimento di responsiveso a lia samcivitani.»
Tale, la habitanti di Sigmaringen memoras ke le Hohenzollern selektis vendar lia sulo-posedaji a Kanada prefere kam konjedar employati, kande lia entraprezeyo subisis financala problemi. Pro la krizo, la profito dil entreprezeyi apartenanta a le Hohenzollern koncernanta la ferindustrio, la elementi di automobili o la imobli, t.e. 3000 laborplasi en ica regiono, diminutis ye 10%. «Por afrontar la problemi, ni selektis diminutar la suplementala labor-hori», la heredonta princo explikas, nome Friedrich von Hohenzollern. Il esas eleganta, havas grizeskanta hari kuafita de avane addope, lua vizajo havas la traiti distingiva di ta familio, di qua l'influo extensesis olim a tota Europa : la reji di Rumania havas kom origino le Hohenzollern-Sigmaringen e Francia opozesis a la posibleso ke un de lia ancestri acesez la trono di Hispania. Ico esis un de la kauzi dil Franca-Prusiana milito en la yaro 1870ma.
Tamen, Karl-Friedrich von Hohenzollern savis restar simpla homo. Ilu ya aprobas ke on adparolez lu per «Eure Durchlaucht» (Sinioro), o «Prinz» (Princo). Ma kom pasionoza saxofono-pleanto pri «jazz», il anke aceptas ke on interpelez lu per lua ceneyo-nomo, «Charly».
En Sigmaringen, urbo di qua la stradi formikumas ye statui di ilua ancestri, lua samcivitani joyas ke il ne esas tro ceremoniema. «Me naskis hike. Men konocas la homi. Me iras a la sporteyo kun mea employati. E me opinionas ke mea «jazz»-pasiono igas me simpatiinda, lu explikas. Mea nomo ne aparas en la jurnalaro pri famozi ed aristokrati. E ni (familio Hohenzollern) inkarnacas etikala valori – la sincereso, la devoteso, la responsiveso – qui esas populara kande oli esas bone defensata.»


SOCIO QUA HAVAS PLU LIBERA SENTIMENTI RELATE LUA PASINTO
Segun il, la populareso di le Hohenzollern explikesas anke per la rinaskanta intereso dil Germani por la historio di lia lando. «Antee, la memoro-devo koncerne la IIIma Imperio efacis l'omno cetera, la princo opinionas. Hodie, sen obliviar ita ne-efacebla makulo, la Germani volas itere esar fiera pri la historio qua preiris ita tempo, nome olta di lia reji e di lia princi. Li riproprigas a su lia nacionala simboli, sen nacionalismo.» Parolesas pri nova Germania di qua la komenco startis, kom konsequo di la falo dil Berlinala murego, per la riunigo. Koncianta pri lua plaso en la historio, ol havas anke plu libera sentimenti relate lua pasinto ed okupesas plu multe pri lua propra interesti...



xxx:::xxx

mercredi 23 septembre 2009

KAD LA TERO ESAS KAVA ?

xxx:::xxxx

Recente, me spektis che-televizione, che la duesma Franca kanalo, filmo di qua la temo esis la libro "Voyage au centre de la Terre" (Voyajo a la centro dil Tero) da Jules Verne. En ita filmo, on montris homi qui enirante volkano decensis til la centro di nia planeto ube li trovis nekonocata kontinento e maro e vivanta enti e primitiva homi. Kompreneble ico esis nur ficiono, ma semblas ke ica temo revigas la homi de longa tempo. Lor la tempo di Hitler en Germania esis homi qui kredis teorio titulizita "Doktrino di la kava Tero". Li apogis su sur hinduista e Tibetana mitologii qui asertas, ke, interne di nia planeto, esas paradizatra mondo dense habitata kun homi havanta alta kulturala e civilizala nivelo. Ita mondo nomesas "Agartha" e kelkafoye en certena punti di nia planeto esas posibla enirar ita celita universo.
Me havas nul opiniono carelate, nam ofte to quo semblas esar fola ed absurda esas tamen realajo, dum ke to quo semblas esar sencoza e racionala ne konformesas a la realeso. Tamen, on devas facar grand esforco di imaginado por aceptar ica eventualajo. Ma ol igas revar... Nome esus plu agreabla pensar ke la griza e kruela mondo surtera en qua ni vivas ne esas la unika posibla mondo, e ke sub nia pazi, interne di nia planeto, esas plu bona ed agreabla mondo kun plu evolucioninta e saja socio.

xxx:::xxx

lundi 14 septembre 2009

LA NOKTI DI TEL AVIV E DIVERSAJI

xxx:::xxx

Me spektis recente che-televizione raportajo pri Israel. Ica lando semblis esar a me plu bela kam me opinionis, quankam sen granda diverseso (ma ol esas mikra e kontenas nur 20.000 kilometri-quadrati cirkume). To quo facinis me esis la urbo Tel Aviv. Ol esas moderna urbo tre dinamismoza, ma precipue la noktala vivo ibe esas tre aktiva, chefe dum la semano-fino. Ico esas tre komprenebla, nam kande la homi minacesas senfine mortigesar lor atento, kande li havas severa militistal servo qua fushas lia yuneso, li povas nur serchar kompenso en sovaja jui che nokto-klubi. Ye mea konoco, til nun, ne existas filmo pri "La nokti di Tel Aviv". Ol povus esar same famoza kam olim esis "La Dolce Vita", nome ica dicita filmo esabis epokon-facanta che la medio dil cinemo-prizanti.
Dum vizitar la interreto, me spektis "video" ube ulu asertis serioze e kun tre valida argumenti, opoze ad historiisto, ke Hitler ne vere suocidis, ma ke lu nur simulis sua suocido e ke fakte il eskapis kun la kompliceso di altaranga oficisti dil nazismo. La loko di lua departo esabus Hamburg ube il irabus en submara navo, til sud-Amerika (probable Arjentinia). Il mortabus ibe kelka yari pose. Tamen, on aceptis generale la tezo dil suocido pro ke ico esis profitoza a multa homi. Judicio di Hitler en Nuernberg, quale la altra nazista chefi, produktabus granda problemi. Nome, on esabus koaktata parolar pri la pakto inter Hitler e Stalin e pri la kompliceso di granda Usana familii (la avulo di ex-prezidanto George Walker Bush) kun nazista Germania, qua posibligabis a li ganar multa pekunio.
Do, la oficala tezo esas olta dil suocido, ma la versimileso dil eskapo esas granda...


xxx:::xxx

samedi 12 septembre 2009

DISKURSO QUA PREDICAS LA FUTURO DI BRITANIA

xxx:::xxx

(Tre interesiva diskurso da Anjem Choudary, islamista predikero, pri la manifesti dil English Defence League (pro ke me ne havas multa tempo disponebla, mea tradukuro esas kelke defektoza e koncizigita) :

"Me esas certa ke vi vidis la manifesti qui eventis en Britania, dum la pasinta monati. Oli organizesis da organizuro qua nomizesas English Defense League. La EDL opozis su kom respondo a la manifesto da sincera Mohamedisti en Luton kontre la retroveno dal Britaniana soldati qui facis kruelegaji en Basra, Irak. Li anke opozesis en Birmingham a ti qui postulis la establiso dil "sharia".
Fakte esas batalii eventanta nun inter organizuri quale la Uniono kontre la fashismo, la socialisti, unlatere e l'EDL e Casuals United altralatere. Ma ne erorez : la socialisti agas por su ipsa, ico esas tipala, li mentias por explotar la situeso ye lia profito, e probas piratar nia lukti por lia propra egoista interesti qui nule relatas kun la Islamo.Fakte parolesas pri kombato inter l'Islamo e lua enemiki.
La vereso triumfos. Ni nulatempe haltos e duros til ke la "sharia" esez establisita e ke la standardo dil Islamo fluktuos tote evidente super la 10 Downing street.
Me advokas la Mohamedisti vekar ed unionar ti qui volas la establiso dil "sharia", la ne-Mohamedisti e ti omna qui luktas kontre la rasismo e la fashismo por diskutar necelite kun ni.
Ni esas felica ofrar alternativo sociala, politikala, ekonomiala, judiciala.
L'Islamo esas superiora ad omna cetera ideologii o religii e nulatempe superiresos. Nula vivo-maniero esas superiora a la islamala vivo-maniero.
L'Islamo solvos omna problemi : l'exploto dil homi che la multanacionala firmi, la kredito-krizo, la pekunio-ludo, la alkoholo, la narkotaji... L'Islamo supresos ica omno. L'Islamo sekurigas la honoro, la digneso, la kontentigo dil vivo-importanta bezoni, la protekto di omna individui.
L'EDL havas nula yuro objecionar e la socialisti irez a la diablo. Se ico ne ja esas dum ica vivo, adminime en la futuro, vi vidos la "sharia" praktikata en Britania."

Ico esas bela ed eloquenta diskurso (mem se onu ne konsentas kun ol) ed ol predicas la tre posibla futuro dil Britaniani.


xxx:::xxx

lundi 7 septembre 2009

MESO EN SANTA-NIKOLAOS DIL KARDONETO

xxx:::xxx

Pasinta-sundie, me havis decepto dum la meso che la kirko di Santa-Nikolaos dil Kardoneto. Lor la prediko, la sacerdoto komentis koncize la nova encikliko da papo Benediktus XVI e desaprobis ol komplete pro ke la papo semblis apogar la globalismo (iniciita dal framasoni). Do, la negociado inter la Frateso di santa Pius X e la Vatikano paralizesas ed esas granda minaco ke olu ne plus ristartos.
Ma la rituo, che Santa-Nikolaos dil Kardoneto esas tre bela, la Gregoriana kantiki en la Latina esas splendida e tre bele kantata. Esas ibe vera etoso religiala e tradicionale katolika.
Me lektis ulaloke che la interreto ulu qua atakis la tradicionalisti di Santa-Nikolaos dil Kardoneto ed akuzis li esar rasista. Quik ulu qua havis sat simila idei a le lua, ma qua bone informesis respondis ke on povas akuzar li pri multo ma ne pri ico nam on vidas neblanki e nigri ibe qui esas bone aceptata. Ico esas justa, nam la Eklezio katolika volante esar universala deziras konvertar omna homi di omna rasi e landi por la adveno di Kristo Rejo. Konseque, la tradicionalista katoliki aceptas omna homi en lia kirko e nule kondutas rasiste a lia samreligiani.
Me astonesas vidar nepoka homi de Afrikana origino, nam me pensis ke forsan Gregoriana e Latina kanti ne tre atraktas Afrikani, nam ico ne konformesas a lia kulturo, ma semblas ke me eroris, adminime por kelka de li.
Me vidis mem, kun plu granda astono, Indiani, ed ultre lo esas flava Aziani (probable Chiniani) qui partoprenas la mesi di Santa-Nikolaos dil Kardoneto. Tamen, me vidis anke tre eleganta dami Aziana quin me konjektis esar Japoniana turistini. Eli probable audis parolar pri Santa-Nikolaos dil Kardoneto e pro ke, segun nia Japoniana samideano Takata, la Japoniani tre prizas bela Gregoriana kanti mem sen esar irgamaniere katolika, eli venis adibe por la estetika plezuro askoltar ica admirinde bela kanti en pia e fervoroza etoso, ube (ed ico probable anke plezas a la Japoniani) la ritui e la diciplino esas tre importanta.

xxx:::xxx

mardi 1 septembre 2009

DESQUIETIGANTA POLONIA

xxx:::xxx

Pluraloke aludesas pri la Esperanto-kongreso en Byalistock, Polonia, cayare. Fanatika Poloni konservema atakis la kongreseyo, destruktis kelka mobli e desegnis yuda stelo strekizita. Ica omno,nur pro ke la patro di Esperanto esis yudo. Ico esis blinda antisemidismo a qua omno qua esas yuda esas mala e kondamninda.
Me ne havas aparta simpatio por Esperanto quan me abandonis multa yari ante nun pro ke tro multa de lua adepti havas politikala ideologiala orientizo quan me komplete desaprobas. Ma nulo posibligas dicar ke Zamenhof ipsa esas responsiva pri ca orientizo. Omnakaze, Esperanto esas multe min danjeroza por la patuazi* (nacionala lingui) kam la Angla. Unesme, pro ke Esperanto, same kam la altra interlingui, ne vizas desaparigar la patuazi*, ma nur esar auxiliara linguo helpiva. Duesme pro ke Esperanto esas multe min difuzita kam la Angla. Ultre lo, la Angla ne havas principi e, konseque, povus tote bone sen irga skrupulo, desaparigar la nacionala idiomi kulturala.
La antisemida fanatikismo dil Poloni retroirigas ni a la periodo inter amba mondo-militi (1919-1939). Me kredis ke tala formo di antisemidismo esis nun neposibla en Europa.
To quo igas me furioza, pluse, esas la fakto ke la Poloni (e probable la altra est-Europani) povas 'afordar' esar violentoze e fanatike rasista, sen produktar reakti altraloke nek shokar la Europana informili. En west-Europa, kontree, ni mem ne darfas kritikar la tro granda nombro de enmigranti qui venas de la Triesma Mondo, sen esar tre severe punisata. Politikala viro qua kritikas la rasismo kontre-blanka dil Afrikani rezidanta en west-Europa efektigas tempesto ed indigno che la informili.
Ma la est-Europani darfas opresar lia minoritati ed esar fole antisemida ! Esas vere du ponderili e du mezurili en nia klaudikanta Europa.
Recente la Slovakiana guvernerio interdiktis la eniro di sua teritorio a la prezidanto di Hungaria qua volis vizitar la Hungariana minoritato di ta lando. Ne-utile dicar ke la Hungariana minoritato ibe esas prefere male traktata.
Se la Europana autoritatozi permisas tala shovineso, lore Europa ne vere existas, ne havas motivo existar...

xxx:::xxx

vendredi 28 août 2009

LE "WHITE FLIGHTER"

xxx:::xxx

Danke la interreto, me lernis nova internaciona vorto (ne-Idala), nome "white flighter". En la Angla le "white flighter" esas la homi qui fugas la arei ube arivas ne-blanka enmigranti venanta de la Triesma Mondo. Me ne volas diskutar pri la motivi di le "white flighter". Uli akuzas li esar rasista, altri asertas ke li fugas la violento e la dessekureso. Plusa altri akuzas li esar deskurajoza e lasar la tereno a invaderi sen kombatar o rezistar. Ma quale rezistar ? Kande la informili e la autoritatozi akuzas e maldicensas pri la homi qui volas prezervar lia identeso e qui esas severe punisata kande lia nervi kolapsas. En tala kazo, la maxim bona remedio esas la fugo.
Ma fugar a rurala arei esas vana, nam malgre la chomado e la ekonomiala krizo, enmigranti de la Triesma Mondo instalas su omnaloke en Ocidento, nam li invitesas adibe da la siniori di lo "politically correct" - ditenanta la povo en la Usana imperio e lua kolonii - qui, segun evidenteso, havas mortigiva odio kontre la Europani e la Europanidi.
La unika solvo, duminstante, esas fugar a la imperio di siori Medvedev e Putin ed instalar su a glaciala e poke atraktiva Siberia. Siori Putin e Medvedev ne aceptas la enmigrado da ne-blanki en lia imperio e, supozeble, li joyos kande Europana ed Europanida habitanti instalos su en Siberia por laborar ibe e valorigar ol, nam Siberia esas potenciale tre richa regiono di Rusia.
Olim, la cari sendis a Siberia la homi quin li volis punisar pro ke li esis revolucionera, e, balde - forsan morge, reaktema e konservema homi venos de tota Ocidento por obtenar la favoro aceptesar en Siberia.
Qua povabus predicar lo olim ? Lore Siberia esis puniso, morge ol esos oaziso de sekureso tre revata e demandata da multa homi, t.e. ti quin onu nomizas "white flighter".

:::-:::

lundi 24 août 2009

KA L'ULI NE PLUS HAVAS PREZIDANTO ?

xxx:::xxx

Me tre astonesis, kande, kurtatempe ante nun, James Chandler, che lua forumo idolisto, savigis ke famoza Idisto cesis esar membro di nia movado. Il ne skribis lua nomo, ma omni komprenis ke probable parolesas pri Hans Stuifbergen, qua esas anke ULI-prezidanto.
Forsan, il havas serioza motivi por agar tale, ma cakaze il devus savigar oficale lua rezolvo e la motivi di ca rezolvo. Ed anke demisionar de lua prezidanto-ofico.
Kande onu esas ULI-prezidanto, ico esas adminime neceseso, e mem la maxim mikra politeso devigas agar tale.
Me preferas ne dicar to quon me opinionas pri la homi qui rielektis lu kom ULI-prezidanto, quankam lua unesma ofico-tempo esis katastrofatra pro lua ne-ago.
Ma tale iras la mondo. Ne nur en Idia...

xxx:::xxx

dimanche 16 août 2009

John Knox

xxx:::xxx

Recente, me sendis mesajo pri la historiala aniversario dil koncernata dio. Lo esis pri MacBeth qua divenis rejo en Skotia per la mortigo di lua fratulo. Ma, pose, la filiuli dil mortinto rebelis e, danke Angla helpo, sucesis rihavar la trono di lia patro per vinkar MacBeth lor la batalio di Dunsinnan. Ma un de mea lekteri kritikis ico ed asertis ke la filiuli qui vinkis MacBeth esis trahizeri qui donis Skotia ad Anglia.
Mea-judike, ica epoko esis tro frua por parolar tale. Dum la Mezepoko esis plura reji en Skotia qui prosperigis ita lando e la Skota linguo komencis havar brilanta literaturo kun famoza poeti (le Makar) konocata en tota Europa. Tre konocata Anglosaxona literaturisto mem ulfoye, jokante, asertis ke la tradukuro dil Iliado e dil Odiseo en la Skota linguo esis plu bela kam l'originalo.
La katastrofo eventis ante la uniono di Skotia kun Anglia. Fanatika protestanta reformer(ach)o, nomata John Knox (maledikata esez lua nomo !)aproxime 1550 tradukis la Biblo en la Angla e ne en la Skota. Certe, la difero inter la Angla e la Skota ne esis granda e, skribe, la Skoti povis facile komprenar la Angla. Ma ico ne esis motivo por indijar talgrade ye nacionala e kulturala fiereso. Pro ke Skotia havis la desfeliceso adoptar la doktrino di John Knox, ol adoptis anke la stranjera linguo. Kande onu savas, ke en la protestanta landi on docis la lekto e la skribarto por ke la homi povez komprenar la Biblo en lia singladia linguo, on povas intelektar ke John Knox facis laboro tre destruktera. Lore kun granda forteso, ja ante ke la rejo di Skotia divenez rejo di Anglia (1603)Skotia Angleskis per la neoportuna adopto dil Angla linguo.
En Wals ube la reformeri tradukis la Biblo a la Walsana linguo, malgre ke ita regiono ja esis sub la suvereneso dil rejo di Anglia, la Walsana idiomo permanis ed esas nun ankore vivanta, uzata en la literaturo ed en la singladia vivo.
John Knox esis malfacero e trahizero (adminime kulturale) a lua patrio.

xxx:xxx



jeudi 6 août 2009

LA DEKADO E KRULO DIL IMPERIO ROMANA

xxx:::xxx

Recente me lektis sur la interreto la recenso di verki pri la Imperio Romana e lua fato. Inter altri, skribesis ke la dicita Imperio atingabis lua kolmo lor la regno di imperiestro Antoninus (ye aproxime 150 di nia ero). La autoro tamen kritikis ica imperiestro, pro ke il saciesis per protektar to quon lu ja posedis, ma ne plus esis atakema e konquestema, e segun ica ipsa autoro l'Imperio Romana havante naturo audacoza e konquestema la fakto ne plus avancar esis la komenco di la dekado.
Me opinionas anke ke la regno di Antoninus esis la komenco di la dekado (quankam on povus datizar ica dekado de la preirinta regno, nome olta di Hadrianus, nam Hadrianus retretigis lua trupi de tro danjeroza loki e kreis "limes" por protektar l'imperiala frontieri). Ma probable la dicita imperiestri konciis ke l'Imperio atingabis la limito di lua forci e preferis sparar lua esforci en la skopo durigar olu plu longatempe.
Kande me lektas ico, me, ne-eviteble pensas pri la Usana Imperio. Multo esas simila inter amba imperii : lia vasteso, richeso, kosmopoliteso e militemeso. Tamen, la Usani ne imitas la Romani, tasinse ke li ne sparas lia esforci e sencese iras adavane. Me havas la sentimento ke li esas nejusta e, ke , tale li hastigas lia kolapso. La Usan ekonomio dekadas e malgre lia militala sucesi, la Usani ne sucesas vinkar la terorismo. Forsan, se l'Usani evitus militar ed instalar su en landi qui vere ne volas lia prezenteso e rezistas omnamoyene kontre li, li plutardigus la krulo di lia imperio. Ma, semblante, li ne esas tam saja kam la Romani...

xxx:::xxx

mardi 28 juillet 2009

PEKUNIOZA BRITANIANI EN PARIS

xxx:::xxx

Sundie, pos asistir la meso en Santa-Nikolaos dil Kardoneto en Paris, me trairis vicina strado e me haltis opoze a mikra butiko ube on vidis diversa "sandwichi". Un de la vendistini adparolis me en la Angla e pose vidante mea astono, parolis en mala Franca linguo. Evidente, el esis Anglino laboranta depos kurta tempo hike. Pos komprir "sandwich", me promenis dum kelka tempo en la cirkumajo e me audis ofte parolar Angle. Kad ita homi esis turisti ? Ico esus dubinda, nome pro la neoficala minvalorigo dil pundo, pasinta-yare, la Angla turisti ne plus esas tre nombroza en Francia. Me pensis anke pri la grandanombra Angli en la 7ma distrikto di Paris ube me olim laboris. Evidente la Angli instalas su en Paris. Pro quo ? Li esas richa od adminime pekunioza Angli (od Unionita Rejiani) qui habiteskas Paris ed a li la ekonomiala krizo ne havas grand importo. Ma pro quo li venas a Paris, nome London esas tre bela urbego qua havas nulo por envidiar a Paris. Pose me reflektis ke la imoblala preci esas multe plu alta en London kam en Paris e lore me havis respondo. Ica richa Britaniani venas komprar domi od apartamenti en Paris pro ke li esas plu chipa kam en London, e li povas irar facile a London dum tre kurta tempo danke la treno Eurostar. Tre regretinde ica pekuniozi venas pro nura ekonomiala motivi e nule kom Francamanti prizanta la Franca linguo e vivo-maniero, quale la olima Anglosaxoni. Li do ne bezonas e konseque ne lernas la Franca patuazo*, tale min o plu impozanta lia propra patuazo* a la cirkumajo. Me nule prizas itaspeca Angligo.
Certe ja esas multa Britaniani en rurala arei di Francia, ma ico esas diferanta. En la rurala arei, la Angli probas vivar inter la lokani, esforcas lernar o lernetar la Franca e rivivigas vilaji e loki, qui sen li esus mortanta. Ibe, li esas prizata e bezonata. Regretinde ita Angli, pro la minvalorigo dil pundo, ne plus havas la pekuniala moyeni venar a Francia.
Ma en Paris, lo esas tote altra afero. Ica urbo, nule bezonas la pekunioza Angli e la preci dil imobli esus plu facile atingebla dal Franci sen li. E li Angligas desagreable nia chefurbo, en lando ube onu ne prizas uzar la Angla idiomo. Ni preferas lia modesta samlandani qui esas nek aroganta nek invadema e vere prizas vivar en Francia. Vivez la povra Britaniani ! ed abase le richa !

xxx:::xxx

mardi 21 juillet 2009

TURISMO EN LA LOIRE-VALO

xxx:::xxx

Meze di Francia, esas fluvio qua esas, se me bone informesis, la unika granda fluvio neamansita di Europa. Nome, on lasis lu en lua naturala stando, sen kaptar lu per digi e kanali. Olua cirkondanta regiono esas splendida kun tre agreabla ruro, bel anciena urbi e splendida kasteli. Olim, ye la fino dil Mezepoko e dum la Renesanco-tempo, la reji di Francia esis nomadi qui vagadis tra ita regiono e konstruktigis italoke rejala kasteli. Kelka dii ante nun, me vidis emiso pri ta regiono che televizional kanalo. Ico memorigis da me anciena memoraji, nam me turismis ibe dum la yaro 1982 e me vizitis plura marveloza urbi e monumenti. Men impresis anke la cielo, qua havas beleso e lumozeso netrovebla altraloke, adminime en Francia, nam me lektis ke ica cielo pro lua pureso tre similesas olta di Toskana en Italia. Ico explikas ke la reji di Francia dum la Renesanco (yarcento XVI) povis facile atraktar adibe la Italiana artisti qui adaptis su tre rapide ad ica regiono di meza Francia.
Precize pro ke la Loire-valo esas en la mezo di Francia, ol esas plu Franca kam la cetera provinci di ca lando. Ol esas nek tro ardoroze sunoza, quale esas la sudala regioni di Francia qui esas ja preske Italiana o Hispana, nek tro kolda e pluvema, quale esas nord-Francia, ja preske Germana od Angla, carelate. E la Franca linguo parolata ibe esas tre eleganta. Me aludis la cielo, ma anke la kolori dil peizajo esas tre pleziva, nome oli esas diskrete varma e sunoza. Ulfoye (lo esis dum la yari 1970), konocero di Japonia raportis a me ke la Japoniani amas bela e diskreta kolori. Lore, me dicis a lu ke li devus prizar la regiono di Loire-valo. Me ne eroris, nam plu tarde vizitante plusafoye ita regiono, me konstatis ke esis tre multa Japoniana turisti. To quo men tre impresis, esis la fakto ke malgre ke li esis nombroza e kondutis quaze li esus heme, tamen la Japoniani esis nule invadema, quale esabus altra turisti en simila kondicioni. Kad on debas ico a la fakto ke la Japoniani esas tre polita o ke li esas tre taktoza ? Me ne savas e ne povas judikar. Me ne savas anke, kad ico esis nur modo o kad la Japoniani duras venar a la Loire-regiono.
Verdire, esis multa turisti ibe, kande me vizitis la kasteli e la splendida peizaji. Babilante kun Usanini ed Australianini (esis multa mulieri), me konstatis ke li havis tre alta kulturala nivelo, quankam diferanta de olta dil Franci, nome li esis savoza pri kozi quin ni ne savas multe e nulsavanta pri kozi quin ni konsideras kom importanta.
Ico esas tote altra turismo kam olta quan ni havas en Paris. En Parisana regiono, me konstatas ke veneskas, nun, sempre plu multa yuna Chiniana turisti e li semblas prizar vere Paris e lua cirkumajo. Kad li venas anke en la Loire-valo ? Forsan no, nam li ne esas tre kulturoza.

xxx:::xxx

vendredi 10 juillet 2009

LA PERSIANA KULTURO

xxx:::xxx

Pro la recenta eventi en Iran, plura jurnali e revui intereseskis pri la historio e la kulturo di ta lando. Me devas dicar ke, til-lore, me pensis pri Iran nur quale pri mizeroza landacho dil Triesma Mondo, ma danke la jurnalaro mea mentala percepto di ta lando chanjis komplete. Certe, me ja savis ke la Persiani luktis vane kontre la Greki e la Athinani, plu tarde lia lando konquestesis da Alexandros la Granda. Fine, ke la Persiani parfatigis su per senfina lukti kontre la Imperio Bizancala ed itaque* facile vinkesis dal Arabi e ke li havis brilanta kulturo dum la Mezepoko. Ma me ne savis la detali. Exemple, me ne konciis ke la tre altra kulturo dil Arabi en Baghdad debesis a la Persiani di ta regiono adoptinta la Araba linguo. La lora Persiani esforcabis adoptigar da la Arabi, en Baghdad, sua tre antiqua ed anciena alta kulturo. Kande esis reakto dal Arabi kontre ica influo, la Persiani kontre-reaktis per nacionala revolto kulturala e promocis sua nacionala idiomo, qua esabis neglijata dum la Araba dominaco. Plu tarde danke la Mongola e Turka suvereni qui submisis Persia ma adoptis la Persiana linguo e kulturo, la Persiana idiomo divenis tre importanta linguo en Oriento. Talgrade, ke la linguo parolata che la korti Indiana dum la Mohamedala periodo ne esis la Araba, nek la Turka (quankam la dinastii esis de Turka origino) ma la Persiana. La Persiana arto kreis nekredebla splendidaji orientala, ed en India un de la marvelaji dil mondo (la Taj Mahal) esas verko di Persiana arkitekturala tradiciono (mixita ad Indiana influi).
Desfortunoze, pro ke, en Ocidento onu ne havis nemediata kontakti kun Persia, tre poka personi interesesis pri la civilizuro di ta lando, on preferis interesesar pri la Arabi kun qui on havis plu multa e direta kontakti. E la Persiana linguo (farsi) esas konocata da nur skarsega specalisti. Ico esas tante plu regretinda ke ita linguo ne nur havas brilanta literaturo e poezio, ma anke ol esas facile lernebla Indo-Europana idiomo (asertite plu facile lernebla kam la Angla patuazo*). Povas esar ke la nuna (e forsan venonta) eventi posibligos da ni plu bone konoceskar ita orientala lando e lua kulturo.

xxx:::xxx

jeudi 2 juillet 2009

TRADICIONI EXOTIKA

xxx:::xxx

Ye la sundio, me iras a la tradicionala katolika meso celebrata en la kirko di Santa-Nikolaos dil Kardoneto (Saint-Nicolas du Chardonnet, patuaze*). Me ne konsentas pri omno kun lua sacerdoti, nam me opinionas ke li havas kelkafoye tro streta mento. Ma li havas bela tradicionala liturgio kun splendida kantiki en la Latina. Dum ke la Ekleziani qui konformesas a la Koncilo Vatikano II, havas ledega e mem desnobla kantiki patuaza*, nur valida por granda vendeyi o nokto-klubi, qui ekpulsas la religiani havanta kelka sentimento por lo bela e lo nobla.
Che la kirki dil Koncilani, la yuna homi ne esas tre nombroza, dum ke la kirki tradicionalista esas plena e la yuni ne indijesas.
Me pozas tamen, kelkafoye questioni a me : la liturgio e la liturgiala kanti dil tradicionalisti qui ne plus uzesas altraloke, ne povas esar konocata dal yuni qui ne apartenas a la tradicionalista medio. Quale oli impresas li ? Kad li havas sentimento di beleso o ledeso ? Kad ico esas tote exotika a li ? Me ne savas. Koncerne me, ico esis to quon me experiencis dum mea puereso, e pro to ico esas familiara a me. Ma la yuni, kad ?
Tamen, multa de li venas de tradicionalista familii ed anke experiencis dum lia puereso ica religiala kulturo. Li mem savas tre ofte plu bone la latina kantiki e la responsorii kam me. Do, anke li esas heme en la tradicionalista kirki. Restas tamen un difero : li esas mikra minoritato e li savas lo, dum ke lor mea yuneso omna kirki havis la sama rituaro en la Latina.
Ma pri ica 'mikra minoritato', on devas dicar ke ol povus esar forsan multe plu granda e mem esar majoritato, se la religiani havabus la selektebleso e la Ekleziani ne impozabus koakte, e sen irga tolero ad eventuala opozanti, la ledega nova rituaro e muziko.
Quon opinionar ? Kande la partoprenanti kantas kore la Salve Regina, on povas nur esar profunde impresita, ne nur pro la beleso dil kantiko ma pro lua tradicionaleso. La Salve Rejina, tante desleda, ne plus kantesas altraloke. Tamen, la recenta evoluciono dil socio en Ocidento montras ke religio ne esas nur religiala fido o kredo, ma anke civilizuro od, adminime, l'anmo di civilizuro. La Mohamedisti savas ico tre bone e, mem se li nule esas plu vera e fervoroza kredanti kam la Kristani, uzas ica religio por impozar en lia enmigrado-landi lia vivo-manieri e koncepti. La Ocidentani koncieskas pri ico, ma ja esas preske tro tarda. En Britania, la situeso esas quaze senespera, nam la enemiki dil Kristanismo ja ganis la partio ed ita lando en futuro min o plu proxima divenos Mohamedista. Sur kontinentala Europa, la situeso esas preske simila, ma permanas mikra espero, nelaste pro la tradicionalista katoliki. Omnakaze, me judikas ke la futuro esos bigota : sive Mohamedista, sive tradicionale Kristana. Ma la oficala ateismo e materialismo esas ekmoda doktrini dil XIXma e XXma yarcenti e ligita a la katastrofatra ideologii e diktatoresi di ta epoko.

xxx:::xxx

jeudi 25 juin 2009

TRISTA EPOKO POR LA KRISTANA BRITANIANI

xxx:::xxx

Me lektis la suba artiklo en mea royalista e bigota jurnalo :

"Lo esas oficala fakto : Michael Nazir-Ali, anglikana episkopo di Rochester, livas lua ofico. En la Daily Mail Melanie Philips skribas : "Lo esas terorinda stroko. Ne nur por la Eklezio di Anglia ma anke por Britania."
Quo esas la motivo di ta demisiono ? La fakto, quale explikas Michael Nazir-Ali, ke onu ne lasas il facar la necesa aranjuri por protektar la Kristana minoritati ne nur exterlande, ma anke en Unionita Rejio. Unvorte, lu ne plus volas kaucionizar la fakto ke lua Eklezio ne asumas sua tasko, nome la protekto di olua adheranti.
"Lo povas shokar, skribas pluse Melanie Philips, ma ico nule esas astoniva. Tra la mondo, en landi quale Nigeria e Sudan, milioni de Kristani persekutesas dal militanta islamani, per koaktata konverti, destrukti di kirki e kreskanta violentaji. Ma, mem plu mala, se on povas dicar tale, pasinta-yare Michael Nazir-Ali klamis alarmo per dicar ke la extremista Mohamedisti establisis en Britania arei ube la ne-Mohamedisti konfrontesas ad omnaspeca timidigi. Lua ago havis kom rezulto ke lua propra kolegi dil Eklezio di Anglia dicis ke lu esas mentiero, quankam lu nur asertis evidenta vereso."
On memorigos ke pos deklarir ico, lu mustis -il ed ilua familio - protektesar dal policani, dum ke lua propra Eklezio akuzis lu falar en bigoteso e paranoyo. En Britania, lu tamen esis un de la lasta importanta personi establisinte ligilo inter la Kristana e Britaniana etikala valori e publike klaminte ke ita valori travivas lia destrukto-tempo sub la pretexto di multakulturalismo.
Pasinta-monate, plusafoye, ica kurajoza episkopo protestis kontre la amasal arivo a Britania da ne-Kristani, havante kom konsequo la klozo di kulteyi Kristana, la regreso di la propagado dil Kristana fido e l'explozo di ulaspeca multakulturala doktrino. E mem kelka dii ante nun, membro dil Kristana Konsilantaro revokesis pro kurajigir muliero mortanta turnar su a Deo. On explikis a lu ke lo esas "nekonvenanta parolar pri Deo" a la personi quin lu vizitas e ke lu mem devas abstenar dicar "Deo benedikez vu"... Ed on povus plumultigar la exempli : la kazo di ta flegistino revokata pro dicir ke elu pregas por la risanesko di un de elua evoza kuracati ; ica Kristano ekpulsata de lua laboreyo en organizuro okupante su pri infant-adopto pro dicir ke lu desaprobas l'adopto di infanti da homeosexuali ; Kristana adopto-agenterii privacita ye omna subvencioni pro expresir simila opinioni cateme.
To quo esas maxim grava, ed ico instigis Michael Nazir-Ali efektigar lua rezolvo, lo esas la fakto ke ita kontre-Kristana kampanii ne mem entraprezesas da Mohamedisti di Britania, ma dal Britaniana establishment qua efektigas ica laboro por li ! Pasinta-yare, la generala direktero dil BBC, Mark Thompson, expresis la deziro ke la informili traktez l' islam en maniero "plu bonvolanta" kam la Kristanismo. La BBC obediis. La metodista pastoro Michael Walkin privacesis de religiala programi di la BBC. Mohamedisto remplasos ilu ed on konfidis a "Sikh" la direkto dil emiso "Songs Of Praise".
Dicesas ke la rejino, qua esas la chefo dil Eklezio di Anglia, savigis lua desquietesko - understatement - opoze a tala fakti.
Ne longatempe ante nun, membro dil Eklezio di Anglia demandis ke la kirki sonigez lia kloshi por celebrar la festo di santa Georgius, en la skopo riasertar ke la Kristana identeso di Anglia duras esar vivanta. Esis nur kin episkopi dil Eklezio di Anglia - de le quaradek-e-quar - por apogar lua demarsho. L'episkopo di Chester denuncis la danjero volar tale expresar publike la Kristana fido. Koncerne ilta di Ripon and Leeds, lu susuris : "Me ne esas certa ke tala aserti esas Kristana etikal valoro."
Ne-utile dicar ke ico esas tre favoroza a la Mohamedista religio qua profitas la vakuo kreita da ti ipsa qui devus esar la unesmaranga defenseri dil Kristanismo. La kazo di Michael Nazir-Ali esas tante plu emblematra ke lu ne naskis en Britania ma en Pakistan. Ma lo esas anke la motivo pro quo lu savas, ipsa, pri quo lu parolas. Quik de la yari 1980, lu komencis luktar kontre l'islamismo. Vox clamantis in deserto. Hodie, il advokas a frontala kombato kontre la Mohamedista minaco quan lu komparas a la nazista minaco en recenta tempi. Dume, l'arkiepiskopo di Canterbury, Rowan Williams, opinionas ke esas nula motivo por ke la sharia ne aceptesez en Britania...
La kurajoza agi da Michael Nazir-Ali produktis kontre lu potenta enemiki interne dil Eklezio di Anglia. Pasinta-yare, kelka de li kunvenis por establisar programo skope kontre-agar ica "atakema Kristani" qui "nutras la pavoro" relate l'islamismo. Segun la komento da Melanie Philips en la Daily Mail : "En irga mondo qua ne marchus sur la kapo, Michael Nazir-Ali, guidanto dil Eklezio di qua la inteligenteso akompanesas per kurajo, devus komisesar dal arkiepiskopo di Canterbury por defensar nia socio atakata dal maxim granda minaci. Vice ico, on revokas lu..."

xxx:::xxx

mardi 23 juin 2009

LA PREZIDANTO DI FRANCIA E LA "BURQA"

xxx:::xxx

Duminstante, on multe parolas en Francia pri la reguligo dil surhavo di la "burqa", t.e. ita Mohamedala vestajo qua komplete kovras mulieri ed impedas vidar mem lia vizajo. En plura Europana landi ube esas Mohamedani, la nombro de "burqa"-i plumulteskas. Ico semblas aparte bone aceptata en Unionita Rejio, ube, segun semblo, nulu pensas reguligar od interdiktigar la surhavo dil "burqa", e mem neanke la nacionalista BNP. Ma en Francia plura parlamentani di diversa partisi (sinistrana e dextrana) prizentas lego-projeto pri severa reguligo, se ne interdikto, dil "burqa"-surhavo, kun la kompleta aprobo dal republiko-prezidanto Nikolaos Sarkozius. On povas questionar su pri la motivo di tala reakto, nam kustumale onu tre egardas la Mohamedisti, mem kande lia mori nule konformesas a la Franca mori e legi.
Se la plu multa Europana jurnali ne komentas ico (adminime ti quin me lektas che la interreto), semblas ke ne esas tale che la Angleparolanta jurnali, qui tre surprizesas pri ca ne-"politically correct"-a politikala intenco. On probas explikar ke ico, forsan, havas kom origino la fakto ke la Franci volas ke omni vivez segun la sama maniero ed obediez la sama legi. Ico esas justa, ma mea-opinione ne explikas vere to quo eventas.
Me pensas pri la deklaro, recente, da prezidanto Obama a la Mohamedista landi. Il asertis ke Usa esas grand amiko dil Mohamedisti e ke lu nule aprobas la rezolvo da ula lando qua limitizas la yuro surhavar la kaptuko (ico esis klara aludo a la aranjuro facita da Francia kelka yari ante nun) por protektar la laikeso dil skoli e refuzar en la administrerii, la signi di religiala aparteno. Me konjektas ke Nikolaos Sarkozius esis tre iracoza pri co ed il rezolvis venjar su. La ideo pri la "burqa" esis tre bona, nam la limitizado di la ago-posiblesi dal Mohamedisti esas tre populara en Francia ed en Europa. Ed, Obama povos facar nulo, nam il tro bezonas la militistala helpo da Francia en Afgania ed en la probabla venonta kombato kontre Iran. Do, kom respondo a lua kontre-Franca plumpajo, il mustos aceptar senreakte ke la Franca guvernerio mokos lua paroli. Danke ica mortifiko, il esas intelektonta ke onu ne darfas e ne povas (mem diskrete) atakar federito di qua on tre bezonas la helpo.

xxx:::xxx

lundi 15 juin 2009

PROXIM LA EIFFEL-TURMO...

<<<:::>>>

Cadie, malgre la mala vetero, me iris a la quartero di un de mea anciena laboreyi (me laboris ibe dum multa yari til 2004). Ne chanjis multo en ol. Se nur forsan la fakto ke lua etoso divenas mem plu borgezala. Ol esas tre agreabla quartero jacanta nefore de la Eiffel-turmo e nefore de le "Invalides" ube trovesas la tombo dil imperiestro Napoléon I. Ma semblas a me ke olim (dum la yari 1970), ol esis plu plebeyala (kelkete) e plu severa. La tota urbo Paris "bobo"-eskas, t.e. sempre plu lojeskas en ol pekunioza nova mez-klasani e li forpulsas la sempre plu skarsa restanta proletarii. On povas regretar ica evoluciono...
Tamen, semblis a me ke esas novajo. Certe ita quartero esis ja olim kosmopolita, ma nun me audis parolar preske nur la Angla patuazo*. On povabus kredar ke onu ne esas en Francia. Sen pensar ke on esas en London nam Paris e London esas tre diferanta chefurbi. Ultre lo, la Angla parolata enstrade esis pronuncata prefere segun Usana maniero kam segun Britaniana maniero. Kad ica personi esis turisti ? Forsan kelka de li, yes, ma la plu multi esis probable lokala habitanti. Pro ke onu ne esas fora de la quartero dil ambasaderii, ico certe pleas rolo. Ma la prepondero di la Angla ne explikesas per ita proximeso, tante plu ke olim la ambasaderii ja existis e la Angle-parolanti esis min nombroza. Me povas nur konjektar ke la pekunioza Anglosaxoni sempre plu prizas Paris ed instalas su ibe tre (tro) volunte. Fortunoze, la komercisti esas omna Franci e parolas France. Ico impedas havar la impreso esar exterlandano en onua propra lando. Tamen, ica forta Usana prezenteso en Paris esas kelkete misterioza, nam la dolaro esas febla kompare al euro. Nihilominus*, esas Usani ed altra Anglosaxoni qui havas la financala moyeni habitar en Paris e qui prizas ico sempre plu multe.

<<<:::>>>

dimanche 14 juin 2009

EKOLOGIALA PRODUKTURI

<<<:::>>>

Pasinta-sundie, me iris a Paris che la expozeyo dil Pordo di Versailles, por vizitar expozo pri ekologiala produkturi ad-ube me invitesis venar. Me sempre prizas vizitar bone organizita alternativa medio, qua revigas pri la posibleso di alternativa mondo ed ube me opinionas ke alternativa linguo a la Angla mondolinguo, quale esas Ido, anke povus havar lua plaso. Multa produkturi esas interesiva e venas de la tota mondo. Precipue interesiva esas la produkturi propozata danke la equitatoza komerco existanta inter la povra landi dil Triesma Mondo e la developita landi. Inter la produktanti di ta produkturi e lia komercala kompranti dil developita landi, komuna linguo facile lernebla e komprenebla esus tre dezirinda ed havus futurala perspektivi, nam la Angla ne savesas e ne povas lernesar da homi, qui havas nur mikra instruktiteso e disponas nur poka tempo por linguo-lernado. Me iris a kioski ube vendesis libri, e me kompris libro pri la singladia vivo en India nunepoke. Me pensas ke en tala kioski lernolibri pri Ido e literatureto en Ido povus propozesar a la vendo. Regretinde, ne ja existas tala libri en la Franca e me esas la unika Idisto en Francilia (Parisala regiono). Se la cirkonstanci posibligus lo a me, me devus irar a Berlin, por vizitar la Ido-amiki en Berlin ed helpar li, kande li expozas Idaji por reklamo e propagado di nia linguo. Forsan me povus multe lernar de li. Regretinde, dum-instante, me personala vivo-cirkonstanci ne posibligas ico a me. Me povas nur esperar ke, uladie, me travivos plu bona tempi. Omnakaze, me revas trovar moyeno por difuzar e vivigar Ido en la medii qui interesesas pri ekologio ed equitatoza komerco e qui semblas a me esar posibla gastigeyi di nia preferata idiomo.

<<<:::>>>

dimanche 31 mai 2009

VIZITO EN VERSAILLES

xxx:::xxx

Kelka dii ante nun, me iris a la urbo Versailles ube esas la famoza palaco dil reji di Francia, qua esis lia rezideyo dum la yarcenti XVII e XVIII. Me volis vizitar itere ica kastelo, olqua recente esis rinovigita danke jeneroza meceni. Ma me ajornis mea intencita ago, nam por enirar la kastelo di Versailles e lua gardeni, me devabus stacar en serio dum longa tempo por komprar eniro-bilieto. Vicee, me rezolvis vizitar la urbo Versailles, qua havas anciena e charmiva quarteri e stradi. Me iris a la loko dil antiquajisti, pose me iris a - bone konocata da me - kuki-vendeyo qua esas anke teo-salono e me konsumis delicoza oranjo-kuketo kun mikra tasedo de kafeo. Plu tarde me iris a tre agreabla strado proxim la kastelo e me alonge-iris la katedralo Santa-Ludovikus (Saint-Louis). Juste opoze a la katedralo esas la enireyo di la loko nomizita "le potager du Roy" (la frukt- e legum-gardeno dil Rejo). On povas vizitar la aludita gardeno. Ma, me esis kelke deceptita, nam me savas nur tre poke pri la gardeno-kultivado, e me kredis trovar flori, legumi e frukt-arbori kun, adminime kelka frukti, ma me vidis nulo tala. Povas esar tamen ke existez teplici ube omno esas trovebla. Omnakaze, la gardisti che la enireyo dicis, ke ye singla duesma semanala dio (mardie, jovdie e saturdie) esas merkato ube onu vendas la produkturi di ca gardeno dil Rejo. La merkato-vendo komencas ye ok kloki e ye non kloki omno esas parvendita. Nome, homi venas ne nur de Versailles, ma anke de la vicina loki ed anke de Paris por komprar la bone kultivata e, supozeble, tre saporoza produkturi dil rejala gardeno. Me ipsa kompris che la enireyo disponebla konfitaji e mielo. Oli havis bona saporo. La urbo Versailles havas multa interesivaji qui, regretinde o fortunoze, ne konocesas dal turisti.

xxx:::xxx

mercredi 20 mai 2009

Expozeyo pri alternativa medicini

xxx:::xxx

Kelka dii ante nun, me vizitis expozeyo pri alternativa medicini en mea hemurbo. Esis anke kelka mestieristi qui vidigis lia produkturi. Ma la impreso pri la valideso di ta alternativa medicini ne esis tre konvinkiva, ed on havis la sentimento ke la expozanti esis prefere sharlatani. Tamen esis ulo stranja, quankam preske la duimo de la habitantaro en mea hemurbo nun konsistas ek enmigrinti de ne-Europana origino (ed ica proporciono kreskas senfine malgre la chomado e la ekonomiala krizo), on vidis nur Europani e blanki che la expozeyo. Ico esis stranja impreso. Kad la Afrikani ed Aziani havas tante bona sanesala stando ? Ma li iras che la mediki quale le altra ed on vidas li komprar multa medikamenti che la apoteki. Ico esas prefere kulturala, la enmigrinti ne informesas pri la alternativa medicini e, forsan, li havas lia propra remediili tradicionala.

xxx:::xxx

vendredi 8 mai 2009

LA FERIO DI PARIS

xxx:::xxx

Hiere, posdimeze, me iris a la ferio di Paris. Ico esas expozo e komercala evento qua okuras singlayare, ye la sama periodo dil yaro. Me vidis bela mestierala laboruri e bela objekti Europana ed anke splendida exotikaji veninta de la tota mondo. Me kompris miniona Rusa ikoneto en tri parti.
Pro la diverseso ed agreableso dil produkturi ibe prizentata on havas sentimento di apertiteso a la mondo dum restar en un de la maxim pleziva chefurbi di Europa. Tamen, me havas sucii, nia fola prezidantacho Nikolaos Sarkozius (Nicolas Sarkozy) revas krear "granda Paris" e modernigar dramatatre ica civito per divenigar ol megapolo* segun la stilo dil Usan e dil moderna Chiniana urbegi. Me esperas totakordie ke il ne povos realigar lua projeto, ja pro ke la pekunio por efektigar la labori indijesas. JM :::-:::

xxx:::xxx

mardi 5 mai 2009

LA INTERDIKTATA CIVITO DI BEIJING (PEKINO)

<<<:::>>>

Nelonge ante nun, l'Europana televizionala kanalo ARTE prizentis emiso pri la interdiktata civito en Beijing (Pekino). Olim Beijing esis ancien urbo Mongola e princala rezideyo. La imperiestro di Chinia havis lua chefurbo en Nanjing, sud-Chinia. Ma la princo di Beijing atakis lu, vinkis lu ed uzurpis l'imperiestrala trono. Il proklamis lua rezideyo-urbo kom chefurbo di Chinia ed il komencis konstruktigar la interdiktata civito en Beijing. Ica interdiktata urbo esis rezervita a la imperiestro ed a lua servisti. La meznombra regnati dil imperiestro ne darfis enirar la dicita interdiktata civito.
La mapo di ca urbo konceptesis segun la maxim bona ed anciena tradicioni dil Chiniana arkitekturo. Lua beleso e luxo esis ne-imaginebla por la homi nevizitinta olu. Regretinde, quik de la regno dil aludita imperiestro komencis anke la regno dil eunuki vice la serioza funcioneri qui opozesabis al imperiestro. Kun la eunuki proxima a la povo, on darfas dicar ke la dekado dil imperiestrala institucuro debutis e ke ico preparis anke la dekado di Chinia e la tragediatra eventi dil XIXma e XXma yarcenti en ica mondo-parto.

<<<:::>>>

dimanche 26 avril 2009

LATINA E GREKA LINGUI

<<<:::>>>

Por ameliorar mea savo dil Idolinguo e por havar plu bona stilo me rikomencis lernar la Latina e me komencis lernar la Greka klasika. Koncerne la Latina esis nula surprizo, ecepte ke en mea nova lernolibri me konstatis ke la docado esis multe plu bona kam en mea anciena skolala libri dum mea adolecanteso. Esis vera shamo, la lamentinda maniero per qua la Latina lernigesis da ni. Me preferas ne komentar. Parolante pri la Greka, me unesme lernetis la moderna Greka linguo. Kande me lerneskis la klasika Greka, me havis surprizo ! Nome, me kredis ke la moderna Greka esis same diferanta de la klasika idiomo kam la latinida lingui esas diferanta de la Latina. Ma ico ne esas justa. La moderna Greka esas vere la sama linguo kam la klasika Greka, nur lua stando esas diferanta, ma fundamentale ne esas vere granda evoluciono e chanji. Konseque, me intelektas la motivi di la disputi inter la partisani di la Katharevousa (purista linguo) e la adepti dil dhimotiki (popul-linguo) dum la 19ma e 20ma yarcenti. Pro ke la klasika Greka ne esis vere diferanta linguo, esis homi qui deziris mantenar la Greka en stando proxima a la prestijoza idiomo dil anciena tempi, dum ke altri ne sorgis pri la pasinto e volis linguo facile komprenebla dal simpla civitani.
Hiere, vespere, me spektis televizional emiso pri la heroulo Gilgamesh e pri la famoza urbego Babilono. On savigis da ni ke la civilizo brilantega dil Sumerani (3000 yari a. K.), en nuna Irak, influis forte la posa civilizuri di Proxima-Oriento. Dicesis mem, ke Homeros inspiresis da epika poemi dil Sumerani por kompozar l'Iliado e l'Odiseo. Konjekteble, l'artiklo quan me lektis en l'antologio dil Idolinguo da Andreas Juste, e, qua asertis ke la matrala linguo di Homeros ne esis la Greka ma linguo di Proxima-Oriento, esis justa. Homeros esis forsan tre bone edukita ed instruktita pri la epika poemi dil Sumerani e lia sucedanti. Pro ke il savis anke ecelante la Greka, il kreis la unesma literaturo en ita linguo. Notinde ke l'idiomo literatural di Homeros esis meza solvuro inter plura dialekti Greka por komprenesar facile en maxim vasta posibla areo Greke-parolanta. Do, lua Greka esis artificala idiomo. Pro ke me tradukas en KURIERO INTERNACIONA l'Iliado ad Ido, me konstatas ke me tradukas artificala dialekto ad artificala linguo. Amuziva kad ne ?

<<<:::>>>>

mardi 21 avril 2009

REJALA ANIVERSARIO

xxx:::xxx

Hodie, 21ma di aprilo esas la dio dil 83ma aniversario di Siniorino Elisabeth II rejino di Anglia. Ico esas tre decanta e diskreta aniversario apene celebrata, nam Siniorino Rejino duras laborar normale, ed ica aniversario celebresas diskrete en familio. La tota mondo admiras la rejino pro lua nereprochebla konduto e malgre regno de, nun, 57 yari, el restis tre populara en Britania (ed en la Commonwealth). Ni, Franci, envidias la Angli, nam multa Franci ne esas vera republikani ed havas nostalgio a la tempo kande Francia esis monarkio. Kad ni havos, future, nia-foye rejo qua regnos dum plu kam kinadek yari ? Olim Ludovikus XIV (1638-1715) regnis dum 72 yari (1643-1715). Me kredas ke lua regno, til nun, vinkis omna rekordi di longatempa durado en Europa.

xxx:::xxx

dimanche 19 avril 2009

FRANCIA AFRIKANESKAS

xxx:::xxx

Hike, me nule intencas polemikar, plendar od akuzar ma me konstatas fakto : Francia klare Afrikaneskas. Kande me eniras autobuso por vehesar en mea suburbala komono proxim Paris, me konstatas ke nun la blanka Franci divenis mikra minoritato. La cetera kunvoyajanti esas nigra Afrikani e, kelkafoye, Arabi de nord-Afrika. Depos la arivo ye la povo da Nikolaos Sarkozius (Nicolas Sarkozy) la Afrikanesko di Francia aceleresas. La problemo esas ke ica nova enmigranti venas dum tempo di grava ekonomial e financala krizo, kande esas dramatatra chomado e nula laboro. Quale jerar ica situeso ? Me ne savas. Kad nia guvernanti savas lo ? Me timas por la futuro.

xxx:::xxx

jeudi 16 avril 2009

POKE AGREABLA GASTIGEMESO

xxx:::xxx

Me havis l'ideo, hiere vespere, spektar televizional programo pri la homi qui instalas su en bela anciena vilaji di Francia e kontributas restaurar li, animar li ed adportar a li itere kelka vivozeso. Inter altri, on montris paro veninta de New York, qua komprabis splendid anciena mezepokal kastelo en rurala vilajo di Aveyron, sud-Francia. Ica pekunioza New Yorkani tre prizis lia vakancala rezideyo di Aveyron e dum restaurar lia kastelo esforcis konoceskar la lokala habitanti e lia mori por bone adoptesar da la lokala komunajo. Ico esis tre simpatiinda. Anke la vilajani esis afabla a li e bone helpis li. Nur esis nigra punto, nome la komonestro qua invitis li a festino organizata da la municipal domo. Lu manjigis da li lokala poke apetitigiva dishi, nome i.a. la "tripou" (tripi di animali) ed il asertis a li ke ico esas tre saporoza, dum ke me savas (pro vivir en sud-Francia) ke ico esas tote nejusta ed ica repasto esis probable tormento a la New Yorkani e la ruzoza e maligna komonestro savis bone ico. Ye la fino dil repasto vinoza agrokultivisti kantis ledege la belega kanto : "Canto que recante", qua esas ulaspeca himno di Ocitania. Ol kompozesis dum la yarcento XIV da Gaston Phoebus komto di Bearn. Gaston Phoebus esis bele aspektanta viro, qua ne esis nur dotita por milito ma anke qua protektis la artisti ed ipsa esis poeto e muzikero. Il tre amis la bela mulieri, ed homaje a lua preferata amoratino il kompozis ica kanto. Pro ke ica kanto esis kompozita opoze a montaro, ol devas kantesar da viro havanta bela voco e pose intonesar da virala koro (prefere en Pireneala regiono). La vinoza e senkultura ruranachi di Aveyron masakris ica kulturajo per kantachar lamentinde. Me shamis. La New Yorkani qui ne konocis vere la kulturo di Francia aceptis ica desagreabla desafablajo dum kredar ke tale li adoptesis plu bone da la lokani. Franco nelokala nulatempe aceptabus manjar "tripou" e ne prizabus la masakro muzikala dal vilajanachi. Ico esas shaminda ! Ma ico povas sempre eventar kande onu ne konocas bone la lokala linguo e la lokala mori.

xxx:xxx

lundi 13 avril 2009

KAD LA ANGLI PLUDUROS VENAR A FRANCIA ?

xxx:::xxx

Til tre recenta epoko, multa Angli venis instalar su sur la kontinento pro ke la preco dil domi e dil tereni esis multe plu chipa ibe kam en Unionita Rejio. Ma depos la financala krizo dil pasinta yaro, la situeso chanjis dramatatre, nome la Angla guvernerio minvalorigis la Britaniana pekunio, nome la pundo, ye cirkum 30%. Omna Britaniani qui havis la dubinda ideo instalar su en kontinentala landi uzanta la euro esis subite e forte plupovrigita. Kelka de li retroiris ad Unionita Rejio, ma ico esis desfacila tasko, nam la preco dil imobli restas tre alta ibe e li ganis nulo retrovenar a lia hema lando. Ma la restanti en Europa, havis plu desfacila e desagreabla vivo.
Hiere, me lektis che la interretala edituro di THE SUNDAY TIMES, reklamo por instigar la Britaniani vizitar Francia e mem (min o plu celite) instigar li por instalar su en ica lando. Skribesis ke la preci dil imobli esas nun ye la duima kusto di antee. Kad la plupovrigita Angli retretinta vere havos la deziro e volo chanjar lia lojeyo a kontinentala hemo ? Me dubas...

xxx:::xxx

mercredi 8 avril 2009

'ELEKTROFONO'

xxx:::xxx

Pro ke mea anciena 'elektrofono' ne plus funcionis de longa tempo e ke me ne plus povis askoltar mea anciena e bela diski nekompakta, me trovis recente reklamo por klasika 'elektrofono' che la revuo "Les veillées des chaumières" (La vesperi che la palio-domi)e me komendis ol. Konseque me recevis olu kelka dii ante nun.
Me itere askoltas diski ofte multe plu bela e diversa kam le moderna KD, ma me havis la kuriozeso regardar de-ube venas ica mashino. Sen granda surprizo, me lektis ke ol fabrikesas en Chinia. Pro la mala qualeso dil Chiniana produkturi, ol duros probable nur dum kelka yari. Ma tamen esas bona juar itere mea favorata diski.
Nihilominus*, me opinionas ke esas tre shokanta ke tala bezonaji ne plus fabrikesas en Europa. Pro quo ? Pro ke la produkturi fabrikata en Chinia esas plu chipa ? Ma ye la vendo, li esas same chera kam esis olim la Europana simila produkturi e lia qualeso esas kustumale tre inferiora. Lo esas afliktanta konstatar ke dum tempo di ekonomiala e financala krizo, di generala povreso, la Europani ne plus darfas produktar ipsa to quon li bezonas ed ipsa inventis. La fola e miskomprenata globalismo dil Siniori di lo "politically correct" havas devastanta konsequi.

xxx:::xxx

dimanche 5 avril 2009

LA VIZITERI

xxx:::xxx

Hiere, me spektis che-televizione filmo titulizita "Les Visiteurs" (La Viziteri). Parolesas pri la temo dil voyaji tra la tempo. Nobelo dil XIIma yarcento danke magio tervenas en la komenco dil XXIma yarcento en Chicago, Usa, e probas omnamaniere retrovenar a lua origino-tempo. La filmajo ne esas maestro-verko, ma esas multa "gag"-i en ol qui ridigas e mem ridegigas ; ol esas vere komika.
Kande ica filmo publikigesis, ol tre kritikesis, nam ol supozesis esar mala sequo di antea filmo pri la sama temo, ma qua eventis en Francia. Kande onu konstatas la mala qualeso dil nuna filmi e televizionaji, ica reakto esis exajerita. Certe, quale me ja skribis, ol ne esas maestro-verko, ma lo importanta esas ke ol ridigez, e cakaze ol esas sucesoza.

xxx:::xxx

mercredi 1 avril 2009

VERSAILLES E LUA FANTOMI

xxx:::xxx

Hiere, me spektis kurtatempe emiso pri la kastelo di Versailles che televizional kanalo. Jurnalisto expresis la opiniono ke probable pro ke ica loko esas kargita per historiala memoraji, ol anke kargesas per fantomi dil pasinto. Lore onu rimemorigis ke certena personi kredis vidir homi di pasinta epoki en la cirkumajo dil kastelo, precipue on aludis la famoza raporto da du Angla turistini qui en 1901 kredis vidir rejino Maria-Antonia en la gardeni di Versailles. Ma la Britaniani havas la reputeso tre prizar la fantomi e la rakonti pri fantomi. Tamen, recente gardisto di Versailles tre traumatizesis per la viziono di fantomo, talgrade ke il ne plus volis rondirar dumnokte. Forsan il esas de Afrikana origino, nam la Afrikani havas mento multe plu apertita a lo supernatura kam la Europani.
Quaze hazardo, s-ro Partaka parolus pri sinkronalajo*, vespere esis emiso pri la paco di Versailles (1919) pos la unesma mondo-milito che la Europana kanalo ARTE. Onu montris bela imaji di ta epoko, ma on saveskis nur tre poka informaji pri la tatempa eventi. Esis tre remarkinda ke la lora Usana prezidanto Wilson esis ulaspeca folulo, qua per vana ed absurda revaji kredis sekurigar la paco en Europa ed en la mondo.
La federita vinkeri ne povis esar jeneroza a Germania pro ke li tro sufris dum la milito, tote aparte Francia kun komplete devastita nordala regioni. Ma li agis fole. Pro quo on forprenis omna kolonii de Germania ? Se Germania konservabus kolonii, la krizo ekonomial di 1929 esabus min forta en ita lando, e, forsan, on povabus evitar la arivo da Hitler ye la povo. On impozis republiko a Germania, ma la danjero por la paco ne esis la monarkio nek la imperiestro ma la nequalifikebla militistal klaso qua dominacis Germania depos 1862 (t.e. depos la povo-preno da Bismarck) e qua impedabis omna posibla evoluciono di Germania a demokratio dum impozar fanatika nacionalismo. On devabus agar omnamaniere por eliminar la povo di ta kasto, ma onu nule agis tale. La kontrato di Versailles en 1919, ne esis sagaca o mem nur sencoza diplomacal laboruro, ma nur male brikolita politikala verko. On savas nur tro bone, hodie, la konsequi di ta desgenioza politikala aranjuro.

xxx:::xxx

dimanche 29 mars 2009

LA ARMENIANI E LIA HISTORIO

xxx:::xxx

Me nule intencas facar kurso pri la historio dil Armeniani, me nur volas dicar ke mea olda matro aceptesis en hospitalo kelka dii ante nun. El partigas lua chambro kun oldega Armenianino qua kelka semani pos nun evos cent yari. La filiulo di ca oldino qua vizitas ol reguloze quale me vizitas mea matro, naracis a me ke el esas eskapinta de la gentocido facita dal Turki kontre lua samgentani (e la plu multa Kristani) lor la unesma mondo-milito. Tamen, se el eskapis de ita masakro lo esis kom orfanino, evanta lore kin o sis yari, nam lua amba genitori perisis dum ica buchado.
Esas hororinda pensar ke tala kozo povis existar e ke la Turki, til nun, ne volas agnoskar lia krimino e demandar pardono.

xxx:::xxx

mercredi 25 mars 2009

REJAL ED ARISTOKRATAL MARIAJO

xxxoooxxx

Recente, (ye la 19ma di marto 2009), Sinioro Rejido Princo Jean d'Orléans, duko de Vendôme, spozigis civile, Damzelo Philomeno de Tornos en l'urbodomo dil 7ma distrikto di Paris.
La komonestro di ca Parisala distrikto esas Rachida Dati, ministrino pri Judicio che la guvernerio di Nikolaos Sarkozius. Elua genitori esis nord-Afrikani Mahomedana. Dum mariajar ica princala paro, el facis ita splendida diskurseto (en bonega Franca linguo) :

"Esas kustumala, ke la komonestro, lor ica cirkonstanci, dicez kelka vorti a la familii dil futura gespozi , ma, hodie, por vi, la tempo qua grantesas a ni esus vere nesuficanta, nam la historio di vua familio, t.e. la familio di Francia, depos plu kam mil yari, intermixesas kun la historio di Francia. Lo esas, reale, la sama historio, nam esas nur un historio di Francia, quale existas nur un Francia, a qua me esas fiera apartenar."

Quankam Siorino Dati esas filiino di enmigrinti e ministro dil republiko, el facis bela diskurso patriota e royalista. Malgre lua stranjera origini, el esas autentika e meritoza Francino.

xxxoooxxx

dimanche 22 mars 2009

EMISI CHE ARTE

<<<:::>>>

Hiere vespere, me spektis du interesiv emisi televizional che la Europana kanalo ARTE. La unesma emiso koncernis la erupto di Indoneziana volkano eventinta
75 000 yari ante nun e qua destruktis granda parto del vivanta enti ta-epoke. E mem plu male, ico produktis glaciala epoko qua duris sat longa tempo. Tala kataklismo povus eventor anke itere irgakande.
La duesma emiso parolis pri la Kretiana civilizo, qua ye la komenco dil IIma yarmilo a.K. esis extreme brilanta. La habitanti dil insulo Kretia havis remarkinda sento por arto e beleso. Ultre lo, li ja havis granda teknologiala avanco, nam li havis quaze moderna balneyi e bela stradi neta. Regretinde, ica splendida civilizuro destruktesis komence per explozo di volkano en l'insulo Santorini (Thera en la Greka) qua produktis terorinda mareegi nihiliganta omno lor lia paso. Pose la Kretiani esis tre febligita e li divenis facila kaptajo por la Greka invaderi veninta de la kontinento. La Kretiana civilizo desaparis pose, absorbita dal Mikenal civilizo Greka. Notinde ke la anciena Kretiani ne esis de Indo-Europana origino ma Aziani veninta probable de Avan Azia.
Ulo tre surprizis me. On vidis splendida edifici, stradi, e belega pikturi sur la konstrukturi, tamen emisanto savigis ke ita unesma konocata Kretiani dil Antiqua Epoko esis kanibala ! Tale on povas havar splendida kulturo, altanivela savo teknologial, arto admirinde bela e tamen manjar sua kunhomi ! Ico semblas explikar pro quo la Mikenana Greki, qui tre shokesis per ica mori, esis absolute senkompata a la aborijeni lor lia invado.
La kataklismo qua frapis la insulo Kretia e lua cirkumanta regiono kontributis grande destrukar lua civilizuro. Quo eventabus e quale esus la mondo nun se la volkano di Thera ne eruptabus kataklismatre en 1500 a.K. ? Ni ne savas, ma certe la mondala civilizo esus diferanta hodie.
Forsan nepreciza rimemoro di ca katastrofo kontributis naskigar la rakonto pri la mito di Atlantida raportita da Platon.

<<<:::>>>

vendredi 20 mars 2009

NEKONTENTIGANTA SITUESO DIL IDO-MOVADO

<<<:::>>>

Certe esas krizo, duminstante, por la Ido-movado, ma ol ne esas tre grava, nam on povus tre facile havar altra redaktero por PROGRESO se la DK-ani dezirus lo vere. Cetere, mem se ica precipua revuo di nia movado cesus definitive publikigesar, lore existas anke du altra revui ofrata a la lektemeso dil Idisti. Ed, ultre lo, danke la existo dil interreto e dil interretala kontakti, on povus eventuale karear revui. La movado di Occidental/Interlingue pluduras vivar quankam lua revuo COSMOGLOTTA cesis aparar de plura yari. No, to quon me aludas hike esas la fakto ke la relati inter plura Idisti ne esas bona e ke ti qui volas funcionigar bone nia movado e linguo nek sequesas nek kurajigesas. La interretala mesaji che la plu multa Idala forumi esas preske sempre ne-interesanta, ni ne havas libri e ti qui probas krear literaturo - sive originala, sive tradukita - esas quik seniluzionigita, nam nulu kompras libri mem chipa. Ecepte la internaciona renkontri, ma ne omni afordas voyajar ad-fore, ni ne havas la posibleso parolar en Ido. Por ti qui ne povas ja uzar "web cam" telefon-servo esus necesa por advokar telefone samideani di diversa landi ed havar vere vivant Ido. Til nun, ye mea konoco, ico ne organizesis e l'Ido-movado langoras.

<<<:::>>>

lundi 16 mars 2009

LINGUI E SENTIMENTO DI APARTENO

xxx:::xxx

Recente, me spektis che-televizione tre interesanta emiso pri lando di mez-Europa. Ica lando esas tote Europana ed havas vera Europana kulturo, lua nacionani aspektas tote simile a ni Franci e west-Europani, ma li parolas linguo qua nule similesas le nia e quan me nule povis komprenar, on bezonis askoltar e fidar l'interpretisto kande la homi interviuvesis. Plu tarde me spektis dokumental filmo pri Peru qua esas sud-Amerikana lando. En belega peizajo di alta monti, on questionis Amerik-Indiani qui respondis en la Hispana. Quankam anke esis interpretisto, on povis komprenar multa vorti de la interviuvati pro ke nia Franca linguo esas parenta a la Hispana e nia vorti tre similesas. Bizare, ma kompreneble, me sentis me plu proxima ad ita Amerik-Indiani qui havas tote ne Europana kulturo, ma qui parolas, adminime kom auxiliara linguo, latinida idiomo proxima a mea matrala linguo, kam a mea Europana samlandani ma qui parolas linguo tote ne komprenata da me. La neceseso di komuna linguo helpanta por la Europani esas granda por ke li havez sentimento di komuna aparteno. Tala linguo ne povas esar la Angla pro ke ol esas koloniala linguo e produktus, en perspektivo di min o plu longa periodo, refuzo ed opozo, ma ol devus esar neutra ed artificala linguo. Ke ca linguo esez Ido, Esperanto, Occidental, Interlingua, Latino sine flexione od altra simila idiomo ne esas la problemo ; nome ol devas avan omno esar neutra e, segun posibleso, facile lernebla ed uzebla por omni. Lore vera Europa apartenanta samamaniere ad omna Europani komencos existar.

xxx:::xxx