mercredi 18 décembre 2013

LERNADO DI LA LATINA

<
<
 Olim, dum mea puereso me lernis la linguo Latina en la gimnazio.  Ol docesis a ni, quale mortinta idiomo,per multa gramatiko, sen lernado di la vortaro nek di la kustumala expresuri. La rezulto esis ke ca lernado esis desfacila e ke ni lernis ol nur tre male. Me volunte cesabus recevar kursi pri la Latina, ma lore oportabus, ke me subisus plu multa kursi pri matematiki e ke ca fako divenez plu importanta por mea noti skolal. Pro ke me tote ne esis dotita pri matematiki, me preferis sen entuziasmo pludurigar mea asisto a la kursi pri la Latina. Ma, me esis tante poke kontenta pri la Latina, ke me preferis ignorar la Greka klasika, nam me havis maxim granda timi pri eventuala lernado di ca idiomo, olqua, asertite, esis mem plu desfacila kam la Latina. Tale, me indijis la fundamenti Greka e Latina di nia civilizuro pri qui persono vere kulturoza, en nia civilizo-domeno, devas havar bona nocioni. Plu tarde, koncianta, pri mea lakuni, me rezolvis rifreshigar mea magra savo pri la Latino e kelkete lernar la Greka autodidakte. Ja, me lernis kelkete plu bone, kam per la lamentinda metodi oficala di la gimnazii. Nome, quale dicite, en la gimnazio, on lernis multa gramatiko e nula vortaro, ma pose, on devis tradukar desfacila texti, danke dicionarii, sen vere savar la linguo. Ico esis absurda pario. Ma se me lernis min defektoze kam en skolo, ico restis nebona. Or, recente, me trovis reklamo por doco-libri pri la Latina en katalogo sendita a me da tradicionalista organizuro katolika. Me komendis e kompris ita libri qui titulizesas "Lingua Latina per se illustrata". E, miraklo ! Me konstatis ke ico esas vera metodo por lernar la Latina kom vivanta linguo uzebla en maxim diversa okazioni. Me komprenis, preske nemediate, la historieti, raportita en ol, pro ke li redaktesis en simpla ma korekta Latina linguo, ed on lernas pokope la plu komplexa gramatiko e vortaro. Tala metodo ne esas novajo. Kande me evis aproxime duadek yari, me havis ulafoye la posibleso, trovar e lektar che amiki, doco-libro pri la Latina evanta de la XVIIma yarcento. La difero esis quale jorno e nokto kun la doco-librachi dil XXma yarcento.Nome, itaepoke (dum la XVIIma yarcento) on docis la Latina quaze vivanta linguo, per multa vorti, expresuri e pose la tamen tre necesa gramatiko. Ma ante tradukar texti, la pueri provizesis per solida fundamento lingual. Segun to quon me lektis sur la interreto, ye la fino dil XVIIIma yarcento e komenco dil XIXma yarcento, on cesis pokope docar la Latina per ca vivanta metodo, por adoptar la absurda lernomaniero quan me subisis kun multa altra pueri. On darfas supozar ke la kreskanta nacionalismo dil Europana landi instigis neglijar e mem diskrete kombatar la linguo, qua esabis la komuna linguo di Europa (por la kulturozi) dum la tota Mezepoko ed ankore ulagrade dum la klasika epoko (XVIIma e XVIImar yarcenti). Nur la katolika sacerdoti mantenis lia bona e sencoza lernado pro ke ol esis la linguo dil Eklezio katolika. Nunepoke, ol cesis esar tala, ma la tradicionalista katoliki esforcas mantenar e salvar olu. Me tre joyas aquirir ita doco-libro ; la problemo esas nur ke me ne plus esas yuna e, versimile, ne povos lernar multo. Se nur me esabus instruktita tale dum mea yunevo !  E, tamen... bona nocioni pri la klasika lingui Latina e Greka (ma precipue Latina) esas tre necesa  a la adepti di la moderna interlingui deziranta havar bona linguala savo ed eleganta stilo. Nome, nia interlingui esas nur surogati di la Latina e probas remplasar ol che la plu multi pro ke la Latina tre male docata esas tro desfacila e ne plus povas plear la rolo di komuna linguo di Europa. Ma, me esas iracoza, nam se on mantenabus la bona anciena metodi por lernar la Latina, pro la difuzado dil instruktiteso, Europa havus komuna linguo hodie ; ed ico chanjigus oportune multa kozi kompare a la nuna situeso. Kontre ke la posiblesi di suceso por la interlingui esas mikra e tre necerta. Tamen, me opinionas ke la adepto di un de la moderna interlingui (qui omna esas surogati di la Latina) tre bezonas havar decanta savo o nocioni reprezentanta la Fundamenti klasika di nia kulturo Ocidental, t.e. la Greka e la Latina. Ma precipue la Latina...