dimanche 29 mars 2009

LA ARMENIANI E LIA HISTORIO

xxx:::xxx

Me nule intencas facar kurso pri la historio dil Armeniani, me nur volas dicar ke mea olda matro aceptesis en hospitalo kelka dii ante nun. El partigas lua chambro kun oldega Armenianino qua kelka semani pos nun evos cent yari. La filiulo di ca oldino qua vizitas ol reguloze quale me vizitas mea matro, naracis a me ke el esas eskapinta de la gentocido facita dal Turki kontre lua samgentani (e la plu multa Kristani) lor la unesma mondo-milito. Tamen, se el eskapis de ita masakro lo esis kom orfanino, evanta lore kin o sis yari, nam lua amba genitori perisis dum ica buchado.
Esas hororinda pensar ke tala kozo povis existar e ke la Turki, til nun, ne volas agnoskar lia krimino e demandar pardono.

xxx:::xxx

mercredi 25 mars 2009

REJAL ED ARISTOKRATAL MARIAJO

xxxoooxxx

Recente, (ye la 19ma di marto 2009), Sinioro Rejido Princo Jean d'Orléans, duko de Vendôme, spozigis civile, Damzelo Philomeno de Tornos en l'urbodomo dil 7ma distrikto di Paris.
La komonestro di ca Parisala distrikto esas Rachida Dati, ministrino pri Judicio che la guvernerio di Nikolaos Sarkozius. Elua genitori esis nord-Afrikani Mahomedana. Dum mariajar ica princala paro, el facis ita splendida diskurseto (en bonega Franca linguo) :

"Esas kustumala, ke la komonestro, lor ica cirkonstanci, dicez kelka vorti a la familii dil futura gespozi , ma, hodie, por vi, la tempo qua grantesas a ni esus vere nesuficanta, nam la historio di vua familio, t.e. la familio di Francia, depos plu kam mil yari, intermixesas kun la historio di Francia. Lo esas, reale, la sama historio, nam esas nur un historio di Francia, quale existas nur un Francia, a qua me esas fiera apartenar."

Quankam Siorino Dati esas filiino di enmigrinti e ministro dil republiko, el facis bela diskurso patriota e royalista. Malgre lua stranjera origini, el esas autentika e meritoza Francino.

xxxoooxxx

dimanche 22 mars 2009

EMISI CHE ARTE

<<<:::>>>

Hiere vespere, me spektis du interesiv emisi televizional che la Europana kanalo ARTE. La unesma emiso koncernis la erupto di Indoneziana volkano eventinta
75 000 yari ante nun e qua destruktis granda parto del vivanta enti ta-epoke. E mem plu male, ico produktis glaciala epoko qua duris sat longa tempo. Tala kataklismo povus eventor anke itere irgakande.
La duesma emiso parolis pri la Kretiana civilizo, qua ye la komenco dil IIma yarmilo a.K. esis extreme brilanta. La habitanti dil insulo Kretia havis remarkinda sento por arto e beleso. Ultre lo, li ja havis granda teknologiala avanco, nam li havis quaze moderna balneyi e bela stradi neta. Regretinde, ica splendida civilizuro destruktesis komence per explozo di volkano en l'insulo Santorini (Thera en la Greka) qua produktis terorinda mareegi nihiliganta omno lor lia paso. Pose la Kretiani esis tre febligita e li divenis facila kaptajo por la Greka invaderi veninta de la kontinento. La Kretiana civilizo desaparis pose, absorbita dal Mikenal civilizo Greka. Notinde ke la anciena Kretiani ne esis de Indo-Europana origino ma Aziani veninta probable de Avan Azia.
Ulo tre surprizis me. On vidis splendida edifici, stradi, e belega pikturi sur la konstrukturi, tamen emisanto savigis ke ita unesma konocata Kretiani dil Antiqua Epoko esis kanibala ! Tale on povas havar splendida kulturo, altanivela savo teknologial, arto admirinde bela e tamen manjar sua kunhomi ! Ico semblas explikar pro quo la Mikenana Greki, qui tre shokesis per ica mori, esis absolute senkompata a la aborijeni lor lia invado.
La kataklismo qua frapis la insulo Kretia e lua cirkumanta regiono kontributis grande destrukar lua civilizuro. Quo eventabus e quale esus la mondo nun se la volkano di Thera ne eruptabus kataklismatre en 1500 a.K. ? Ni ne savas, ma certe la mondala civilizo esus diferanta hodie.
Forsan nepreciza rimemoro di ca katastrofo kontributis naskigar la rakonto pri la mito di Atlantida raportita da Platon.

<<<:::>>>

vendredi 20 mars 2009

NEKONTENTIGANTA SITUESO DIL IDO-MOVADO

<<<:::>>>

Certe esas krizo, duminstante, por la Ido-movado, ma ol ne esas tre grava, nam on povus tre facile havar altra redaktero por PROGRESO se la DK-ani dezirus lo vere. Cetere, mem se ica precipua revuo di nia movado cesus definitive publikigesar, lore existas anke du altra revui ofrata a la lektemeso dil Idisti. Ed, ultre lo, danke la existo dil interreto e dil interretala kontakti, on povus eventuale karear revui. La movado di Occidental/Interlingue pluduras vivar quankam lua revuo COSMOGLOTTA cesis aparar de plura yari. No, to quon me aludas hike esas la fakto ke la relati inter plura Idisti ne esas bona e ke ti qui volas funcionigar bone nia movado e linguo nek sequesas nek kurajigesas. La interretala mesaji che la plu multa Idala forumi esas preske sempre ne-interesanta, ni ne havas libri e ti qui probas krear literaturo - sive originala, sive tradukita - esas quik seniluzionigita, nam nulu kompras libri mem chipa. Ecepte la internaciona renkontri, ma ne omni afordas voyajar ad-fore, ni ne havas la posibleso parolar en Ido. Por ti qui ne povas ja uzar "web cam" telefon-servo esus necesa por advokar telefone samideani di diversa landi ed havar vere vivant Ido. Til nun, ye mea konoco, ico ne organizesis e l'Ido-movado langoras.

<<<:::>>>

lundi 16 mars 2009

LINGUI E SENTIMENTO DI APARTENO

xxx:::xxx

Recente, me spektis che-televizione tre interesanta emiso pri lando di mez-Europa. Ica lando esas tote Europana ed havas vera Europana kulturo, lua nacionani aspektas tote simile a ni Franci e west-Europani, ma li parolas linguo qua nule similesas le nia e quan me nule povis komprenar, on bezonis askoltar e fidar l'interpretisto kande la homi interviuvesis. Plu tarde me spektis dokumental filmo pri Peru qua esas sud-Amerikana lando. En belega peizajo di alta monti, on questionis Amerik-Indiani qui respondis en la Hispana. Quankam anke esis interpretisto, on povis komprenar multa vorti de la interviuvati pro ke nia Franca linguo esas parenta a la Hispana e nia vorti tre similesas. Bizare, ma kompreneble, me sentis me plu proxima ad ita Amerik-Indiani qui havas tote ne Europana kulturo, ma qui parolas, adminime kom auxiliara linguo, latinida idiomo proxima a mea matrala linguo, kam a mea Europana samlandani ma qui parolas linguo tote ne komprenata da me. La neceseso di komuna linguo helpanta por la Europani esas granda por ke li havez sentimento di komuna aparteno. Tala linguo ne povas esar la Angla pro ke ol esas koloniala linguo e produktus, en perspektivo di min o plu longa periodo, refuzo ed opozo, ma ol devus esar neutra ed artificala linguo. Ke ca linguo esez Ido, Esperanto, Occidental, Interlingua, Latino sine flexione od altra simila idiomo ne esas la problemo ; nome ol devas avan omno esar neutra e, segun posibleso, facile lernebla ed uzebla por omni. Lore vera Europa apartenanta samamaniere ad omna Europani komencos existar.

xxx:::xxx

dimanche 15 mars 2009

LA TELEVIZIONAL SERIO "X-FILES"

xxx:::xxx

Malgre ke nunepoke on havas la selektebleso inter multa televizional kanali, la televizionala programi esas ofte poke interesiva, diferante de olim kande esis poka disponebla kanali e multa interesiva emisi. Hiere, vespere, me selektis kanalo qua spektigis filmi dil serio Usana "x-files". Ita filmi qui produktesis dum la yari 1990, ja tre oldeskis. Oli prizentis mond-imajo qua nun superiresas per la evoluciono dil mondo. Ma to quo esas markizanta esas la fakto ke en ica serio, on aludas sencese la parapsikologio, lo supernatura e l'ekiro dil anmi de la korpo lor la morto. Tala temi esas nesana. Ma stranje, en la nombroza Usana televizionala serii difuzata dal Franca televizional kanali, ica temi parapsikologial esas rekurenta. Lo supernatura od externatura tamen ne esas aparte prizata dal Franci. L'intereso quan la Usani havas a tala temi esas desquietiganta, nome on konstatis ke sempre ante granda katastrofo, en la frapota landi on aludis volunte tala fakti e l'okultismo esis prosperanta. Or, la aktuala eventi en Ocidento povas timigar...

xxx:::xxx

jeudi 12 mars 2009

KAD LA MODERNA SOCII BARBARESKAS ?

<<<:::>>>

Recente, vespere, me spektis che Franca televizional kanalo emiso, qua konsistis ek teatraji dil yarcento XIX. La etoso esis tre kalma, certe esis dramati en oli, ma omno esis psikologiala, nula agito, nula klamo, nula tumulto. Pro kuriozeso, me zapis ad altra kanali, e lore la etoso esis tote diferanto kun multa klami, od adminime tre lauta voci. Anke la muziko esis violentoza e bruisoza. E la homi havis multa tre rapida gesti. Ita gestadi transmisis violentoza e penoza impreso, nam on havis l'impreso ke ita klami, ita rapidega gesti, ita tre lauta muziko esis nulajo, ke esis profunda vakuo en oli. Ed anke ke li adportis tre barbara etoso, kompare a la saja, profunda e vivoza, yes vivoza etoso quan la anciena teatraji dil XIXma yarcento kunportis. Konstateble, dum la XXma yarcento, la mondo tre barbareskis e violenteskis, sen irga profito por la kulturo e la homala kunvivo. On bezonus retroirar a plu multa diciplino en la socio ed a plu bona edukado. Kad nova Renesanco dil civilizo eventos uladie ?

<<<:::>>>

mercredi 4 mars 2009

LE "BOBO" KONQUESTAS LA URBEGI

<<<:::>>>

Recente me spektis che-televizione emiso pri le "bobo" qui konquestas la urbegi e precipue la chefurbi di west-Europa. Le "bobo", ico deskriptesis da Usan autoro kom la moderna e parveninta borgezi qui havas pekunio. Ica homi generale plurichigita per la financo e la informatiko volas komprar bela domi por su ipsa en la prestijoz urbi di mondala importo. Regretinde pro la spekulado pri la imoblala tereno, li ne povas afordar aquirar, o nur po la preco di granda sakrifiki, domo en la bela e luxoza quarteri. Li do kompras, sat chipe, habiteyi en la plebeyala quarteri. Pose li aranjigas ica habiteyo por ke li havez la komforto e la luxo necesa a lia vivo-maniero. Li tale duople ganas : unesme pro ke li kompris nechere apartamento, duesme pro ke danke la labori facita da li, lia lojeyi e lua tereno aquiras valoro e li povus eventuale rivendor oli kun profito. Ma ico ne esas bonajo a la plebeyi qui habitas la tale invadita quarteri, nam la lokaco di lia apartamento augmentas dramatatre e li koaktesas chanjar sua lojeyo e livar la nun tro chera urbego o chefurbo por irar a suburbi. La jurnalisti televizional qui entraprezis la emiso parolis pri "gentryfication" di ca urbegi. Por komprenar ico, oportas savar ke "gentry" esas la nomo dil superiora sociala klasi en la Angla patuazo, ed on povus tradukar ico per "gentry"-aligo ad Ido, ma ico ne transmisus la ideo dil jurnalisti. En la Franca la sufixo "ification" signifas ke ulo esas destruktata e ke ulo altra rikonstruktesas, ma min bona, katastrofatra quale plago. Do, la fakto ke la "gentry" divenas pokope la unika habitantaro dil grand Usana urbi e di la chefurbi di west-Europa quale London, Paris, Berlin, Roma, Madrid ed altri ne esas bonajo ma kalamitato. Ita sociala klaso havas omnaloke la sama gusti, la sama vivo-maniero, spektas la sama teatraji, la sama filmi, havas simila vivo-nivelo ed ico ne esis dicita ma subkomprenita inklinesas omnaloke parolar la Angla. Nome por le "bobo" la globaligo esas ja efektigata fakto e li lojas en Paris, London o Barcelona, ma povus same bone habitar Chicago, Los Angeles o Berlin. Ica nova Ocidentani supresigas la frontieri linguala e morala inter samklasani dil westala mondo, ma li kreas profunda fosato sociala inter li e la plebeyaro. Ico nule semblas esar dezirindajo.

<<<:::>>>

dimanche 1 mars 2009

KARESMO

<<<:::>>>

Ica-sundie, 1ma di marto esas la unesma dio dil karesmo. La bigota Kristani e mem la nekredanti havas la devo praktikar nutrivala sakrifiki. Li devas renuncar, dum quaradek dii, pri manjar karno, dolcaji e kuki. Li devas anke renuncar plezuri quale exemple irar a balo, dansar, irar a futbal-"match"-i, irar a cinemo e regardar distraktiva emisi che-televizione, lektar neserioza libri ec. Certeni mem propozas ke on renuncez uzar komputero por altra skopi kam por olti di laboro e ke la interretala naviganti cesez adirar la interreto. Ma ica propozo havas nur mikrega chanci sucesor, nam me ne kredas ke la interretala Idisti esus kapabla cesar praktikar lia kar idiomo dum quaradek dii, mem pro pieso. Do, la praktiko dil karesmo devas egardar la evoluciono dil moderna mondo e dil menti. Me kredas ke por Idisti, la maxim bona maniero praktikar la karesmo esus renuncar la linguala e gramatikala diskuti dum ica tota periodo. Ico esus bona e profitoza omnarelate.

<<<:::>>>