mardi 28 juillet 2009

PEKUNIOZA BRITANIANI EN PARIS

xxx:::xxx

Sundie, pos asistir la meso en Santa-Nikolaos dil Kardoneto en Paris, me trairis vicina strado e me haltis opoze a mikra butiko ube on vidis diversa "sandwichi". Un de la vendistini adparolis me en la Angla e pose vidante mea astono, parolis en mala Franca linguo. Evidente, el esis Anglino laboranta depos kurta tempo hike. Pos komprir "sandwich", me promenis dum kelka tempo en la cirkumajo e me audis ofte parolar Angle. Kad ita homi esis turisti ? Ico esus dubinda, nome pro la neoficala minvalorigo dil pundo, pasinta-yare, la Angla turisti ne plus esas tre nombroza en Francia. Me pensis anke pri la grandanombra Angli en la 7ma distrikto di Paris ube me olim laboris. Evidente la Angli instalas su en Paris. Pro quo ? Li esas richa od adminime pekunioza Angli (od Unionita Rejiani) qui habiteskas Paris ed a li la ekonomiala krizo ne havas grand importo. Ma pro quo li venas a Paris, nome London esas tre bela urbego qua havas nulo por envidiar a Paris. Pose me reflektis ke la imoblala preci esas multe plu alta en London kam en Paris e lore me havis respondo. Ica richa Britaniani venas komprar domi od apartamenti en Paris pro ke li esas plu chipa kam en London, e li povas irar facile a London dum tre kurta tempo danke la treno Eurostar. Tre regretinde ica pekuniozi venas pro nura ekonomiala motivi e nule kom Francamanti prizanta la Franca linguo e vivo-maniero, quale la olima Anglosaxoni. Li do ne bezonas e konseque ne lernas la Franca patuazo*, tale min o plu impozanta lia propra patuazo* a la cirkumajo. Me nule prizas itaspeca Angligo.
Certe ja esas multa Britaniani en rurala arei di Francia, ma ico esas diferanta. En la rurala arei, la Angli probas vivar inter la lokani, esforcas lernar o lernetar la Franca e rivivigas vilaji e loki, qui sen li esus mortanta. Ibe, li esas prizata e bezonata. Regretinde ita Angli, pro la minvalorigo dil pundo, ne plus havas la pekuniala moyeni venar a Francia.
Ma en Paris, lo esas tote altra afero. Ica urbo, nule bezonas la pekunioza Angli e la preci dil imobli esus plu facile atingebla dal Franci sen li. E li Angligas desagreable nia chefurbo, en lando ube onu ne prizas uzar la Angla idiomo. Ni preferas lia modesta samlandani qui esas nek aroganta nek invadema e vere prizas vivar en Francia. Vivez la povra Britaniani ! ed abase le richa !

xxx:::xxx

mardi 21 juillet 2009

TURISMO EN LA LOIRE-VALO

xxx:::xxx

Meze di Francia, esas fluvio qua esas, se me bone informesis, la unika granda fluvio neamansita di Europa. Nome, on lasis lu en lua naturala stando, sen kaptar lu per digi e kanali. Olua cirkondanta regiono esas splendida kun tre agreabla ruro, bel anciena urbi e splendida kasteli. Olim, ye la fino dil Mezepoko e dum la Renesanco-tempo, la reji di Francia esis nomadi qui vagadis tra ita regiono e konstruktigis italoke rejala kasteli. Kelka dii ante nun, me vidis emiso pri ta regiono che televizional kanalo. Ico memorigis da me anciena memoraji, nam me turismis ibe dum la yaro 1982 e me vizitis plura marveloza urbi e monumenti. Men impresis anke la cielo, qua havas beleso e lumozeso netrovebla altraloke, adminime en Francia, nam me lektis ke ica cielo pro lua pureso tre similesas olta di Toskana en Italia. Ico explikas ke la reji di Francia dum la Renesanco (yarcento XVI) povis facile atraktar adibe la Italiana artisti qui adaptis su tre rapide ad ica regiono di meza Francia.
Precize pro ke la Loire-valo esas en la mezo di Francia, ol esas plu Franca kam la cetera provinci di ca lando. Ol esas nek tro ardoroze sunoza, quale esas la sudala regioni di Francia qui esas ja preske Italiana o Hispana, nek tro kolda e pluvema, quale esas nord-Francia, ja preske Germana od Angla, carelate. E la Franca linguo parolata ibe esas tre eleganta. Me aludis la cielo, ma anke la kolori dil peizajo esas tre pleziva, nome oli esas diskrete varma e sunoza. Ulfoye (lo esis dum la yari 1970), konocero di Japonia raportis a me ke la Japoniani amas bela e diskreta kolori. Lore, me dicis a lu ke li devus prizar la regiono di Loire-valo. Me ne eroris, nam plu tarde vizitante plusafoye ita regiono, me konstatis ke esis tre multa Japoniana turisti. To quo men tre impresis, esis la fakto ke malgre ke li esis nombroza e kondutis quaze li esus heme, tamen la Japoniani esis nule invadema, quale esabus altra turisti en simila kondicioni. Kad on debas ico a la fakto ke la Japoniani esas tre polita o ke li esas tre taktoza ? Me ne savas e ne povas judikar. Me ne savas anke, kad ico esis nur modo o kad la Japoniani duras venar a la Loire-regiono.
Verdire, esis multa turisti ibe, kande me vizitis la kasteli e la splendida peizaji. Babilante kun Usanini ed Australianini (esis multa mulieri), me konstatis ke li havis tre alta kulturala nivelo, quankam diferanta de olta dil Franci, nome li esis savoza pri kozi quin ni ne savas multe e nulsavanta pri kozi quin ni konsideras kom importanta.
Ico esas tote altra turismo kam olta quan ni havas en Paris. En Parisana regiono, me konstatas ke veneskas, nun, sempre plu multa yuna Chiniana turisti e li semblas prizar vere Paris e lua cirkumajo. Kad li venas anke en la Loire-valo ? Forsan no, nam li ne esas tre kulturoza.

xxx:::xxx

vendredi 10 juillet 2009

LA PERSIANA KULTURO

xxx:::xxx

Pro la recenta eventi en Iran, plura jurnali e revui intereseskis pri la historio e la kulturo di ta lando. Me devas dicar ke, til-lore, me pensis pri Iran nur quale pri mizeroza landacho dil Triesma Mondo, ma danke la jurnalaro mea mentala percepto di ta lando chanjis komplete. Certe, me ja savis ke la Persiani luktis vane kontre la Greki e la Athinani, plu tarde lia lando konquestesis da Alexandros la Granda. Fine, ke la Persiani parfatigis su per senfina lukti kontre la Imperio Bizancala ed itaque* facile vinkesis dal Arabi e ke li havis brilanta kulturo dum la Mezepoko. Ma me ne savis la detali. Exemple, me ne konciis ke la tre altra kulturo dil Arabi en Baghdad debesis a la Persiani di ta regiono adoptinta la Araba linguo. La lora Persiani esforcabis adoptigar da la Arabi, en Baghdad, sua tre antiqua ed anciena alta kulturo. Kande esis reakto dal Arabi kontre ica influo, la Persiani kontre-reaktis per nacionala revolto kulturala e promocis sua nacionala idiomo, qua esabis neglijata dum la Araba dominaco. Plu tarde danke la Mongola e Turka suvereni qui submisis Persia ma adoptis la Persiana linguo e kulturo, la Persiana idiomo divenis tre importanta linguo en Oriento. Talgrade, ke la linguo parolata che la korti Indiana dum la Mohamedala periodo ne esis la Araba, nek la Turka (quankam la dinastii esis de Turka origino) ma la Persiana. La Persiana arto kreis nekredebla splendidaji orientala, ed en India un de la marvelaji dil mondo (la Taj Mahal) esas verko di Persiana arkitekturala tradiciono (mixita ad Indiana influi).
Desfortunoze, pro ke, en Ocidento onu ne havis nemediata kontakti kun Persia, tre poka personi interesesis pri la civilizuro di ta lando, on preferis interesesar pri la Arabi kun qui on havis plu multa e direta kontakti. E la Persiana linguo (farsi) esas konocata da nur skarsega specalisti. Ico esas tante plu regretinda ke ita linguo ne nur havas brilanta literaturo e poezio, ma anke ol esas facile lernebla Indo-Europana idiomo (asertite plu facile lernebla kam la Angla patuazo*). Povas esar ke la nuna (e forsan venonta) eventi posibligos da ni plu bone konoceskar ita orientala lando e lua kulturo.

xxx:::xxx

jeudi 2 juillet 2009

TRADICIONI EXOTIKA

xxx:::xxx

Ye la sundio, me iras a la tradicionala katolika meso celebrata en la kirko di Santa-Nikolaos dil Kardoneto (Saint-Nicolas du Chardonnet, patuaze*). Me ne konsentas pri omno kun lua sacerdoti, nam me opinionas ke li havas kelkafoye tro streta mento. Ma li havas bela tradicionala liturgio kun splendida kantiki en la Latina. Dum ke la Ekleziani qui konformesas a la Koncilo Vatikano II, havas ledega e mem desnobla kantiki patuaza*, nur valida por granda vendeyi o nokto-klubi, qui ekpulsas la religiani havanta kelka sentimento por lo bela e lo nobla.
Che la kirki dil Koncilani, la yuna homi ne esas tre nombroza, dum ke la kirki tradicionalista esas plena e la yuni ne indijesas.
Me pozas tamen, kelkafoye questioni a me : la liturgio e la liturgiala kanti dil tradicionalisti qui ne plus uzesas altraloke, ne povas esar konocata dal yuni qui ne apartenas a la tradicionalista medio. Quale oli impresas li ? Kad li havas sentimento di beleso o ledeso ? Kad ico esas tote exotika a li ? Me ne savas. Koncerne me, ico esis to quon me experiencis dum mea puereso, e pro to ico esas familiara a me. Ma la yuni, kad ?
Tamen, multa de li venas de tradicionalista familii ed anke experiencis dum lia puereso ica religiala kulturo. Li mem savas tre ofte plu bone la latina kantiki e la responsorii kam me. Do, anke li esas heme en la tradicionalista kirki. Restas tamen un difero : li esas mikra minoritato e li savas lo, dum ke lor mea yuneso omna kirki havis la sama rituaro en la Latina.
Ma pri ica 'mikra minoritato', on devas dicar ke ol povus esar forsan multe plu granda e mem esar majoritato, se la religiani havabus la selektebleso e la Ekleziani ne impozabus koakte, e sen irga tolero ad eventuala opozanti, la ledega nova rituaro e muziko.
Quon opinionar ? Kande la partoprenanti kantas kore la Salve Regina, on povas nur esar profunde impresita, ne nur pro la beleso dil kantiko ma pro lua tradicionaleso. La Salve Rejina, tante desleda, ne plus kantesas altraloke. Tamen, la recenta evoluciono dil socio en Ocidento montras ke religio ne esas nur religiala fido o kredo, ma anke civilizuro od, adminime, l'anmo di civilizuro. La Mohamedisti savas ico tre bone e, mem se li nule esas plu vera e fervoroza kredanti kam la Kristani, uzas ica religio por impozar en lia enmigrado-landi lia vivo-manieri e koncepti. La Ocidentani koncieskas pri ico, ma ja esas preske tro tarda. En Britania, la situeso esas quaze senespera, nam la enemiki dil Kristanismo ja ganis la partio ed ita lando en futuro min o plu proxima divenos Mohamedista. Sur kontinentala Europa, la situeso esas preske simila, ma permanas mikra espero, nelaste pro la tradicionalista katoliki. Omnakaze, me judikas ke la futuro esos bigota : sive Mohamedista, sive tradicionale Kristana. Ma la oficala ateismo e materialismo esas ekmoda doktrini dil XIXma e XXma yarcenti e ligita a la katastrofatra ideologii e diktatoresi di ta epoko.

xxx:::xxx