mercredi 25 février 2015

LA IRO EN REFUJEYO DAL BUDDHISTI


[Ita ceremonio esas l’instanto kande la nov adepti rezolvis obediar la docado dil
Buddho ed enirar la komunajo dil dicipuli.]

 
Veninta por asistar la docado di « Lama » Tempa, qua vizitis dum kelka dii lia komunajo,
deki de Buddhisti lasis lia pedvesti sur la perono dil templo di tradiciono Tibetana
Kagyu-Dzong, jacanta en la bosko di Vincennes, en la 12ma distrikto di Paris. En la internajo ne esas suficanta spaco. La chambro por meditado, che la unesma
etajo di ta modesta edifico, esas tro mikra por aceptar omna religiani ed uli mustas
saciesar sideskar sur la gradi dil eskalero.
Esas 15 kloki, la lasta tarde venanti arivas. Inter li, yunino voyifas a su por esar
maxim proxima a la « lama », sidanta ye la fundo dil chambro. Elu rajuntas tri
altra personi, qui, quale elu, selektis « irar en refujeyo », hodie. En lia spiritala
vivo Buddhista, lo esas etapo esencal, olqua kelkafoye komparesas a la bapto
Kristana pro ke ol markizas eniro, departo-punto por la adepti. Ma la komparo
cesas hike. La iro en refujeyo, lo esas avan omno « obligo en la praktikado »,
t.e. l’instanto kande la Buddhisto rezolvas obediar la docado (dharma) dal
Vekito, nome la Buddho, ed enirar la komunajo dil dicipuli (sangha). Ita tri
dimensioni dil obligo nomesas la « tri juveli » ed esas la fundamenti dil praktikado
di la Buddhismo.
Mem se la cenaro di la ceremonio duras esar simila, la iro en refujeyo povas havar
formi tre diversa segun la Buddhista skoli. Kagyu Dzong esas templo segun tradiciono
Tibetana, Kagyupa e Shangpa Kagyu anke. Tale la „lama“ parolas en la
Tibetana e lua omna paroli ridicesas en la Franca da tradukisto. Il questionas
unesme « qui esas la personi qui iras en refujeyo », pose ilu anuncas a li ke li esas
« tilextreme fortunoza » irar en refujeyo koram la tri juveli.
Sequas ico kurtatempe duranta ceremonio dum duadeko de minuti, lor olqua
la quar religiani, qui dezirabis ico, repetas formuli ritual qui asociesas a la Buddho,
nome la dharma e la sangha pose precepti qui implikas abandoni (ne plus nocar
la altri, ne plus irar en refujeyo che la « mala amiki », edc.) e praktiki (precipue
recito di pregi). Pos tri lasta prosterni a la direciono di la « lama », formulo
repetesas kun la tota komunajo. Fine, la « lama » klakigas sua fingri dum
proklamar « Tala esas la metodo », ad ico la quar religiani respondas – en la
Tibetana – « Ico esas ecelanta », ante pasar unope opoze a la maestro
qua tranchas a li har-fasketo e dicas : « Vi recevis ica vovi pri refujeyo ».

 
« Kontree a la bapti dil Kristani, nula enregistrigo facesas »

 
Dum ica ceremonio, la docisto donas anke nomo a la religiano, olqua
korespondas, maxim ofte, a developenda qualeso.
Ekirinte la templo, pos la iro en refujeyo e la du hori pri docado, Dominique-Emmanuelle,
evanta kinadeko de yari, vidigas lua vizajo kalma e serena. El esas parto de la quar
religiani qui selektis implikar su tale opoze a « lama » Tempa. « Me esas felica,
nam a me ico reprezentas ulo esencal, elu insistas. Me rezolvas irar sur la voyo por
ekirar la « samsara » (la senfina ciklo dil rienkarnigi NDLR). La iro en refujeyo, esas
la selekto di protektado por garantiar a su bona voyirado. Ico esas helpo opoze a
la kontrea venti.” Lo esas la duesma foyo kande Dominique-Emmanuelle iras en
refujeyo : « La unesma foyo, du yari ante nun, ico korespondis a serchado personal,
elu dicas : lo esis la federigo kun spiritala familio. Icafoye, me sentis la bezono
konfirmar mea impliko, nam mea reflekto atingis altra etapo di matureso. »
Ita ceremonio esas demarsho personal, a qua la religiano devas esar plene
koncianta. « La nociono pri esforco havas unesmaranga importo en la Buddhismo,
explikas Michel-Henri Dufour, prezidanto dil asociuro Buddhala Vivekârâma,
di la tradiciono theravâda, e qua esas anke intervenanto che la Europana Universitato
Buddhala. La iro en refujeyo povas konsideresar kom la unesma esforco, la atesto
pri la volo surirar desfacila voyo. ‘Itaque’ ico ne demandesas a tro yuna infanti. »
Quale ofte en la Buddhismo, on acentizas la temo di la libereso dil religiani. La
iro en refujeyo povas praktikesar sola od interne di la komunajo, e ne igas koakte
necesa longa preparado : singlu povas selektar spontane partoprenar ica ceremonio.
To quo oportas intelektar, substrekizas Michel-Henri Dufour, lo esas la fakto ke ol
admisas du aspekti, la una esas extera e la altra esas interna, ita aspekti deklinesas
por singla de la tri juveli a qui on referas su. Tale, koncernante la Buddho : esas la
persono historial (aspekto extera) e la veko-mento qua ne submisesas a la tempo
(aspekto interna). Same, por la « dharma », esas la docado fundamentizita sur la
libri e la personi, qui povas desaparar, e la lego, la normo qua esas nechanjebla.
Por la « sangha », fine, esas la dicipuli kom vivanta enti e la konduto justa e la
vertuo qui permanas. »
Lo ne esas posibla saveskar quanta personi iras en refujeyo singlayare en Francia.
« Kontree a la bapti Kristana, nula enregistrigo facesas », Michel-Henri Dufour
precizigas, per memorigar ke « la statistiki, omnakaze, ne konformesas a la
Aziana mento.

 

(Artiklo da Pierre-Louis Lensel publikigita en la diala jurnalo LA CROIX)

 

jeudi 19 février 2015

GUDRUN (GERMANA RAKONTO)

Hartmut, filiulo dil rejo dil Normandi, audabis parolar pri la bela Gudrun. Il venis a
la korto di elua patro e demandis la manuo dil princino. Tamen, elta fiancis su kun Herwig, la yuna rejo di Seeland.
Dum ke la patro di Gudrun militis en fora regiono, Hartmut invadis lua lando e konquestis lua kastelo. Il raptis Gudrun kun multa de lua servistini ed il duktis li a sua patrio trans la maro. Ma malgre lua pregi el restis fidela ad elua fiancitulo.
Dicis ad elu la maligna matro di Hartmut : «Se tu ne volas divenor rejino, lore tu mustas esar la maxim basaranga de mea servistini.» Nudapede e povre vestizita Gudrun mustis lavar la linjaro dil rejino an la maro. Dumnokte el mustis dormar sur harda litacho.
Plura yari pasis tale. Tamen ulavespere, dum ke el ankore lavis linjo an la litoro, batelo proximeskis. Balde Herwig rikonocis elu e ploris pro joyo. Il desembarkis kun armeo por liberigar elu. Dum la sequanta nokto la citadelo di Hartmut cernesis. Ye la morga matino komencis granda batalio. La Normandi desvinkis.
Lo esis joyoza voyajo kande Gudrun retrovenis kun Herwig a sua patrio. Poka tempo pose el celebris sua mariaj-festo kun sua fiancito, la suvereno di Seeland.

(Extraktita de la libro UNSER VATERLAND : Germanische Erzählungen
für deutsche Kinder (NIA PATRIO : Germanala rakonti por Germana
pueri) Lothringer Verlag METZ 1908)




 

mercredi 18 février 2015

MADAME RECAMIER (1) DA IGNOTUS

Esis dek kloki matine.
Madame Récamier vekis, e palpante super sua kapo el tireskis la brodita klosho-rubando
pendanta an la muro.
Lua interna servistino adportis la chokolado-drinkajo novmode koquita sur pelto, en
Chiniana taso. Pos drinkir olta la bela damo levis su, transiris al apuda buduaro, ube la
kuvo plena de tepida asnolakto expektis el, ed an la tablo equipita per omnaspeca utensili
la balnistino expektis lua imperi.
Hike liberiginte sua gracila staturo de omna extera ed interna desnetaji, sur basa

lignobenko el jaceskis obedieme avan la muliero, qua frotis la bela damo per kotona stofo
trempita en bonodora vinagro, pose per ardoranta nucoshelo hike ed ibe lu brule deprenis
la superflua pileti de elua rozea korpo ed envelopinte sua siorino per tela tuko varmigita,
lu polisis la ungli di elua pedo e manuo kom glata, ronda e koraliea.
Tale lu prizentis el a la kuafistino, qua sorgoze pektis la hari dil bela damo,
cirkonspekte tintis oli, kuafis oli helicatre, e ligis oli per blanka rubando, e super la
rubando per perlorango.
La vestizanta chambristino metis silka kalzo adsur la pedo di sua siorino e sub genuo lu
ligis ol per brodita rubando, e same per rubando lu ligis la profunde dekoltita oripela
boteti quaze ad elua plandi. Adsur elua tre poka batista linjo, sen korsajo lu jetis, quaze
suflis la unpece taliita, lejera robo, quan lu ligis sub la pektoro per zono aranjita en larja,
mola plisuri e dope, sub la tayo, lu humidigis la dina stofo, por ke ol retroirez a la naturo
plu adherante, tale quale la sajo di Genève (2) deziris lo.
Kande la servistini departis, la bela damo retroiris a sua dormochambro, ed ek la
sekreta tirkesto di sua tualet-tablo el prenis flakoni, pinseli, padeleti, cervo-ledro e
grandigo-spegulo, el varsis ulo gutope aden sua okuli, per quo la pupili augmentas
presentigive, ed el vekigis la somnolanta rozi sur sua vangi.
Pluse el pozis un reala rozo reda aden sua hari, e du longapedunkla e same reda aden
sua zono sub la pektoro. Intertempe el mastikis ula radikatrajo, per qua la expirajo divenas parfumoza. El juntis la dekolturo di sua robo per diamanta buklo ; el lasis sua kolo kom nuda ; el metis dentela miteno sur sua nuda infra brakio, e sur sua fingri ringi safira,
smeralda ed sur sua dextra mikra fingro mortokapoza ringo ek nigre patinizita arjento. El
prenis perlomatra ventizilo en sua manuo, e jetis tuko tratexita per arjenta steli a sua
tayo, tale ke la du franjoza extremaji dil tuko fluez de la sinuo di elua kudi. El regardis su
unfoye pluse en granda stacanta spegulo avane e dope ; el regardeskis la horlojo dil
kameno, qua indikis dek-ed-un e duimo ; irante vers la pordo, plurfoye haltante e
retroregardante el probis sua rideto, la arko di sua brovi e karpo e la brilo di sua denti.
Tale el apertis la pordo di sua acepto-salono, ube on expektis el por matinala
reverenco, e revuinte la asembliti el dicis kun dolca rideto :
- Hike me esas, sioruli, ma nur kun la kondiciono, ke vi konsideros me, quale se me esus
viro !

Tradukita da Rosina Bakonyi (Budapest)


1. Madame Récamier : Julie,Adelaïde, Bernard. (1777-1849). El esis Franca
literaturistino famoza pro lua beleso e lua espritiveso.

2. La sajo di Genève : parolesas pri Jean Calvin (1509-1564) Franca reformero
protestanta qua instalis su en Genève.

 

lundi 16 février 2015

LONDON 1913

(ek : voyajal impresi di simpla homo)
[Texto extraktita de la Antologio dil Idolinguo kompilita da Andreas Juste]
Malgre l'importo ne negebla dil afishi, memencionos nur un exemplo. Destinata a rekomendar ul alimentala varo, lu reprezentas enkarcerigita yuna sufrajistino, qua hungrostrikas, ma di qua l'okuli avide inklinas su vers la dicita alimento, insidieme ofrita ad el. Tra la fera stangi, la gardisto ridetanta klamas : «El ne povos rezistar to !» On mem tre injenioze uzis laformulo dil sufrajistini : «Votes for women» (voti por la mulieri) por expresar, per la supreso di un litero, la nomo dil alimento : «Oats for women».
Kad to ne esas sugestiva, saporoza, plena de lokala e tempala koloro ? Quante plu mem, se on konsideras ke la nutrivo tale ofrata a l'Angla gurmandeso esas...aveno ! Me devas tamen konfesar ke, mem an la rivi dil Thames, existas nulo vere nova sub la suno. En Oxford, en vetrino dil famoza Bodleiana Biblioteko, expozesas anciena papiro, extraktita de Egiptia, sur qua me lektis kun stuporo (me permisas a me tradukar por la lekteri qui obliviis la Greka) : «Kara patro, se tu ne quik sendos a me la liro quan me deziras, me ne plus manjos, ne plus drinkos...». Me opinionis til nun ke la hungrostriko esas Angla inventuro ; yen ke ol praktikesis ante duamil yari an la rivi dil Nilo. Esas nulo instruktiva quale voyajado !
Pos l'afishi (mem esus yusta dicar : ante) esas nulo plu atencinda en Anglia kam la policani. Me ne volas mencionar nur lia felta kasko, qua donas a li aspekto tote aparta ; ma; precipue en London, on rekrutis li inter tante alta-statura individui, ke me ne memoras adparolir un de li sen esar obligata levar mea kapo ed okuli adsupre.
En Anglia, ube la domi esas pasable basa on povas rangizar la policani inter la maxim alta monumenti. Li ne esas min atencinda de la morala vidpunto : lia komplezemeso esas proverba.
Me memoras vidir, lor la kronizo di George V, dejoranta policano ofrar plaso sur la gropo di sua kavalo ad ula damzelo, por posibligar ad el plu bone vidar la procesiono ! A Franca
okuli, to semblas kelke ofensanta kontre la militala su-teno ; ma quante to esas sugestiva pri lia jeneroza kordio !
Cayare, dum la kaval-kuri en Epsom, ula policano, vidante proxim su yuno aspektanta kom tre naiva, avertis lu sorgar pri la furtisti. La yuno dankis gratitudoze e foriris. Pos kelka momenti, la policano konstateskis ke lua posh-horlojeto, monetuyo e portfolio deprenesis de lu...kompreneble de la yuno kun l'aspekto naiva. Plu granda komplezemeso esas neposibla !

DRYTOWN (DUDOUY) 1913


dimanche 15 février 2015

PROVINS URBO MEZEPOKAL STIMULATA PER LA TURISMO


 Introdukto: Provins esas urbeto ye 100 km de Paris, cirkume. Ol esas famoza pro
ke ol esis tre richa urbo dum la Mezepoko (XIIma e XIIIma yarcenti), nam ol esis
lore posedajo dil Komti di Champania e povis prosperar danke la komercala
aktiveso dil tre famoza, tatempe, ferii di Champania. Lo remarkinda che ica urbo
esas ke ol restis en preske netushita stando di richa mezepokal urbo. De longa
tempo la turisti interesesas pri ol. La nova statuto grantita ad ol da UNESCO igas
ol mem plu famoza, ma atraktas tro multa turisti venanta de la tota mondo. Me
ipsa intencas sejornar ibe dum kelka dii, e me esperas ke la suba artiklo ne
instigos la Idisti voyajar a Provins, nam me deziras ke esez ankore plaso en la
hoteli di ca urbo, e ke la adepti di nia Linguo Internaciona ne irez tro amasale
adibe.

Venis a Provins kinacent mil viziteri meznombre ante 2001 ; li nun esas un milion. Per recevar dal Unesco, dum decembro 2001, la deziregata statuto di mondala
Patrimonio di la homaro, Provins, en la departmento Seine-et- Marne, eniris la
kategorio dil eminentaji dil Franca turismo. La urbo cirkondata da impoziva remparo-cirkuito fortifikata erektita dum la XIIIma yarcento dal komti di Champania vekis
brutale de lua dormeto por arogar a su la moyeni riyuneskar. Ita nova yuneso
mezuresas per centi de metri ek restaurata rempari. La ankore necesa du lasta
periodi de labori reprezentanta la spenso ye 2,6 milion euri (pekuniizita
dal Stato, dal regiono e dal departmento) vidigas precipue militala verki unesmaranga : la porto Santa-Ioannes, la pordo di Jouy, la turmo dil porki e la krenelizita muregi, qui juntas oli, furnisas interesantega leciono pri historio e pri militala  arkitekturo a la vizitanti. Jacques Moulin, arkitekto pri historiala Monumenti, qua guidas ica restauro-labori, inspiresas dal anciena graburi di ca urbo, por impozar  vidajo tote nekonocata dil fortifikuri : restitucar a la muregi lia frami, lia tektaro, lia arkisteyi same kam la totajo del imperanta defenso-parti destruktit per yarcenti de relativa indiferenteso. Oportas anke adjuntar ad ico la restauro dil
monakeyo di la benediktani e la kreo en balda futuro di «muzeografio» pri la mil
historio-yari dil kirko Santa-Ayoul en la basa urbo-parto.

Segun Jean-François Robin, direktero dil turismo-servo, ita evoluciono modifikas la koncepto quan onu havas pri ca urbo : «Olim Provins esis simpla promeneyo trairata ye la sundio, nun ol divenis kulturala skopa loko tre serioze egardata. De nun on
venas ad-hike por sejornar dum plura dii e nia ofro por acepto mustis evolucionar. Ultre la magiale impresanta vido dil rempari e la rikonstituco dil turniri, ni
propozas anke konfera viziti por plu postulema turisti qui volas deskovrar profunde la komplexeso dil Mezepoko. Provins obtenis lua statuto dal Unesco ne nur pro lua fablatra patrimonio militala e lua 58 historiala monumenti, ma precipue pro lua urbala organizo kom komercanta urbo lor l'epoko dil granda ferii di Champania qui atraktis omna importanta komercisti di Europa».

Kom konsequo dil rezolvo dal Unesco la tota mondo interesesas pri Provins. La
Japoniana televizional kanalo NHK konsakris recente lua kulturala turismo-emiso
ad ica Franciliana urbeto. La jemeligo di Provins kun la urbo Ping-Yao, bankala loko
mezepokal vicina a Beijing (Pekino) ed agnoskata dal Unesco kom granda komercanta urbo di la homaro, produktas la veno da unesma vizitanti Chiniana, dum ke
partenereso kun Siena, en Italia, rimemorigas dal Toskani ke lia ancestri ja venis komercar che la komti di Champania. Mem Disneyland-Paris, fortreso dil
franciliana turismo, propozas exkurso a Provins, por kompletigar lua kulturala ofro a la vizitanti qui deziras havar la juo vidar ulo autentika e qui venas de la tota mondo.

 

Artiklo da Jean-François Caltot publikigita en la jurnalo LE MONDE Turismoservo

di Provins, tel :01 64 60 26 26 www.provins.net
                                                           

vendredi 13 février 2015

LA KRONIKO DI AKAKOR (EXTRAKTURO)


LA KRONIKO DI AKAKOR

 

Introdukto

 

Amazonia komencas en Santa Maria de Belem, ye 120 kilometri de la litoro dil Atlantika oceano. Dum la yaro 1616, kande 200 Portugalani duktata da Francisco Castello ye la nomo di Sinioro Rejo di Portugal ed Hispania marcheskis sur ica sulo, lua kronikisto deskriptis la dicita loko quale lando-peco plena de giganta arbori, gastamika ed invitema. Hodie Belem esas modern urbo havanta 633.000 habitanti, altega domi e trafik-obstrukti – ol esas la departo-punto dil blanka civilizuro por la konquesto dil primitiva foresti Amazoniana. Ma anke dum plu kam 400 yari ica urbo konservis la traci di lua heroala e mistika pasinta epoki. Mi-krulinta palaci segun koloniala stilo, domi havanta muri kovrita per kareli e vicinesanta giganta fera portali atestas pri la kauchuko-tempo ye dubinda reputeso, kande la deskovro dil vulkanizo-proceso plualtigis Belem ye la nivelo dil Europana metropoli. De ta tempo evas anke la duetaja merkato-halo an la portuo, ube on povas komprar omno posibla : fishi di Amazonia e dil oceano, odorifanta frukti tropikala, herbori, radiki, tuberi e flori, krokodil-denti por la amoro e rozogirlandi ek terakoto.

Santa Maria de Belem esas urbo de kontrasti. En lua mezo esas larja bruisoza komerco-stradi, ma ye apene du hori de navigo-tempo an la opozita rivi dil fluvio Amazona komencas la junglo-mondo dil insulo Marajo. Sur olu vivis olim un de la granda kultur-populi, qui probis konquestar Amazonia. Segun la oficale redaktita historio la Marajani atingis ica insulo ye cirkum 1100 p.K., kande li esis ye la maxim brilanta epoko di lia civilizuro. Lor la arivo dal Europani ita populo ja desaparabis. La unika atesturo, quan lu poslasis, esas lua splendida ceramikaji vidiganta stilizita desegnuri havante klara expresuri dil doloro, di la joyo e di la revo. Oli semblas volar naracar historio. Ma qua historio ?

Til la insulo Marajo la fluvio Amazona esas konfuziganta labirinto de kanali, laterala riveri e laguni. La tota dicita fluvio parkuris disto de plu kam sisamil kilometri. Lu komencas en Peru, su apogas sur Kolumbiana rapida flui  e chanjas ye lando e nomo. De Apurimac a Ucayali e Maranon ; de Maranon a Solimöes, ja en Brazilia-lando, lu fluas tra larja profunda planajo havanta 2,6 centimetri de pento ye singla kilometro. Avan la insulo Marajo l’Amazona esas la fluvio maxim aquoza dil mondo.

De Belem til Santarem, olqua esas la maxim proxima habitanteyo, onu bezonas vehar dum tri dii per granda motor-batelo, la unika transportilo en Amazonia. Lo esas forsan neposibla, komprenar to quo esas ica granda fluvio, sen vivir sur ita bateli. En diversa grandesi e formi li enkarnigas la Amazoniana koncepto pri tempo, vivo e foreso. 150 kilometri  diale e ne horale por avancar sur la fluvio. Lo esas tempo, dum qua sur ica bateli onu manjas, drinkas, revas ed amoras.

Santarem jacas  ye la dextra latero dil fluvio Amazona an la enflueyo dil Tapajos. Lua 350.000 habitanti travivas dii de espero. Ica urbo esas la termino dil Transamazonica, la skopo dil oroserchanti, kontrabandisti ed aventureri . Hike vivis anke una de la maxim anciena civilizuri di Amazonia, nome la populo di le Tapajos. Lu esabis probable la maxim granda tribuo dil Amerik-Indiani existanta en primitiva foresto. La olima historiisto Heriarte asertis, ke il povis nombrizar til 50.000 arkeri de li.

Mem se ica evaluo esas exajerita, le Tapa esis suficante grandanombra, por provizar dum okadek yari la sklavi-merkati dil Portugalani. Hodie existas nun nur arkeologiala restaji di ta olim fiera tribuo. E la fluvio a qua li donis lua nomo.

De Santarem a Manaus pasas fluvii, urbi e legendi dil Amazonia-mondo. Ye l’enflueyo dil Nhamunda la Hispana aventurero Francisco Orellana asertis kombatir la legendala amazoni. An lua dextra rivo en la proximeso dil civito Faro jacas la Iacy-lago, la spegulo di la luno. Proxim Volimor, tale raportas omnakaze la legendo, la amazoni kuris de la cirkondanta monti vers la lago, ube eli vartesis da lia amoranti. Eli plunjis aden la « spegulo di la luno », serchante rara petri, qui lasis su petrisar en l’aquo quaze pano, ma sur la sulo oli esas harda quaze diamanti. La amazoni nomizis li Muiraquita e ofris li kom donaco a lia amorati. La ciencisti deskriptas ica petri kom arkeologiala miraklo. Oli esas harda quaze diamanti ed havas artificala formo, quankam esas pruvita ke le Tapajos posedis nulaspeca utensili, por laborar tala materiajo.

Fakte, la vera  Rio Amazona komencas kande la Rio Solimöes renkontras la nigra aquo dil Rio Negro e kande l’amba potenta fluvii asocias su. Ye disto de duadek minuti de batelo-veho jacas Manaus, cirkondata da verda universo e sen trafik-korespondo a la litoro. Ibe me konoceskis Tatunca Nara.

Lo esis ye la 3ma di marto 1971. La oficiro M., komandanto di la Brazilia-landana junglotrupo en Manaus, esis la mediacanto di ca rendevuo. En la drinkeyo Gracias a Deus (Danke Deo) me stacis unesmafoye opoze a ca blanka chefo di Amerik-Indiani.  Il esis altastatura, havis obskura, longa hari e delikate desegnita vizajo. Ilua bruna okuli vidigis ke il esis mestico rezervema e plena de desfido. Tatunca Nara surhavis anciena tropikala vesto, donaco dil oficiro, quale il dicis lo a me plu tarde. Remarkinda esis nur lua larja ledra zono havanta arjenta buklo. La unesma minuti di nia konversado esis penoza. Prefere malgrevole Tatunca Nara deskriptis en mala Germana linguo lua impresi di ca urbo di la blanki kontenanta sennombra homi , la hasto e la kurado en la stradi, la alta domi e la netolerebla varmeso. Erste kande il sucesabis vinkar lua mentala klozeso e lua desfido dil komenco, il raportis a me la maxim extraordinara historio, quan me irgatempe audis. Tatunca Nara parolis pri la gento di le Ugha Mongulala  populo selektita dal Dei 15.000 yari ante nun. Il raportis pri du granda katastrofi devastinta la Tero, la dominaco dil Sud-Amerikana kontinento  da filiulo dil Dei, quan il nomizis Lhasa, e lua relati kun la Egiptiani, la origino dil gento di le Inka, la arivo da la Goti e federuro kun duamil Germana soldati.  Il parolis pri giganta petra urbi e pri subtera lojeyi dil deala ancestri. Ed il dicis, ke ica omna eventi esas skriptita en kroniko – la kroniko di Akakor.

La maxim longa parto di lua historio traktis pri la kombati kontre la blanki, kontre la Hispani e la Portugalani, kontre la gumo-serchanti, kontre la koloniani, la aventureri e la Peruana soldati. Li retropulsis le Ugha Mongulala, di qui il asertis esar la princo, sempre plu fore a la monti dil Andi e mem koaktis li, celar su en la subtera lojeyi. La minacanta dekado di lua populo esas anke la motivo, pro quo il venabis ad-che la blanki, nome il volis ofrar lua helpo a lua maxim mala enemiki. Ja ante me Tatunca Nara revelabis lua historio a multa Brazilia-landana funcioneri dil Protekto-servo por la Amerik-Indiani. Ma sen ula suceso.

Omnakaze ico esis lua historio. Ka me devis kredar olu o refuzar ol ? En la pezoza varmeso dil “ Danke Deo” apertesis avan me stranjera mondo, mondo, qua kande il naracis pri ol, igis anke la legendi di le Maya e di le Inka divenar realeso.

Ye la duesma e triesma foyi me renkontris Tatunca Nara en mea klimatizita hotel-chambro. Itere me audis parolar dum plura hori en senfina monologo, nur interruptita per la chanjo dil sono-bendo, pri la historio di le Ugha Mongula, la selektita federita gento depos la yaro zero til la yaro 11453, konseque de ulo ante nia ero til la yaro 1972 segun la tempo-datizo dil blanka civilizuro. Ma mea unesma entuziasmo desaparabis. Ica historio semblis a me esar tro extraordinara : yen plusa legendo veninta del primitiva foresto, naskinta en la tropikala varmegeso ed inter la mistika influo di nepenetrebla arborari. Pose Tatunca jus finis lua unesma historio-parto e me ja havis dek-e-du plenigita son-bendi per fantastika rakonti.

Traci dil realeso erste perceptesis en la raporto da Tatunca Nara, kande me renkontris lu itere kun mea amiko la oficiro M.  Il apartenis a la « Duesma Seciono », konseque esis membro dil sekreta servo. M. konocis Tatunca Nara de quar yari ed adminime konfirmis a me la fino di lua aventuroza historio . Il salvabis la vivo di dek-e-du Brazilia-landana oficiri lor avion-aplasto en la provinco Acre ed il retroduktabis li a la civilizita mondo. Inter la Amerik-Indiana genti Yaminawa e Kaxinawa Tatunca Nara veneracesis quaze chefo, quankam il ne esis un de li. Ici esis pragmati, trovebla en la dokumenti dil Brazilia-landana sekreta servo. Me rezolvis riegardar e kontrolar la historio raportita da Tatunca Nara.

Mea inquesti en Rio de Janeiro, Brasilia, Manaus e Rio Branco revelis astoniva eventi. En la arkivi dil blanka civilizuro la historio da Tatunca Nara esas raportita en dokumenti depos 1968. Itayare aparas unesmafoye la figuro di blanka chefo di Amerik-Indiani qua salvas la vivo di dek-e-du acidentita oficiri Brazilia-landana en la federala Stato Acre. Ilu liberigas li de la kaptiteso che la Amerik-Indiani Haischa ed akompanas li a Manaus. Segun rekomendo dal oficiri Tatunca Nara obtenas Brazilia-landana labor-dokumento havanta la numero 1 918 800 e Brazilia-landana identeso-dokumento havanta la numero V-4333. Segun la dicaji da testi la misterioza Amerik-Indiana chefo parolas en mala Germana linguo, komprenas nur poka vorti Portugalana, ma dominacas tamen plura Amerik-Indiana lingui di la areo dil supera fluo dil fluvio Amazona. Nemulta semani pos lua arivo Tatunca Nara desaparas subite de Manaus, sen poslasar traci.

En la yaro 1969 eventas serioze egardinda kombati inter sovaja genti Amerik-Indiana e blanka koloniani en la frontierala provinco Peruana Madre de Dios. Madre de Dios esas desfavorata mizeroza regiono an la estala latero dil Andi . La anciena historio di Amazonia repetesas : revolto dal opresati kontre la opresanti. Vinko dil eterne vikanta blanki. La duktanto dil Amerik-Indiani, imaginita komunista « guerilla »-chefo, qua segun la raporti dal Peruana jurnali konocesas per la nomo Tatunca – Granda aquo-serpento – fugas pos la desvinko a la Brazilia-landana teritorio. Por impedar pludurigo dil ataki  la Peruana guvernerio facas extrado-demando a Brazilia-lando. Pro nekonocebla motivi  la Brazilia-landana autoritatozi refuzas kunlaborar.

Dum la yari 1970 e 1971 la kombati cesas pokope en la frontierala provinco Madre de Dios. La sovaja Amerik-Indiana genti fugas a la desfacile acesebla foresti en la fonto-regiono dil Rio Yaku. Tatunca Nara duras desaparir sen poslasar traci. Peru baras la frontiero an Brazilia-lando e komencas sistematra explotado dil primitiva foresto. Segun raporti da okulala testi la Peruana Amerik-Indiani experiencas la sama fato kam lia Brazilia-landana frati. Li mortigesas o mortas pro la morbi dil blanka civilizuro. 1972 esas la destino-yaro di Tatunca Nara. Il retrovenas a la blanka civilizuro ed en la Brazilia-landana urbo Rio Branco il relateskas kun la katolika episkopo Grotti. Kune li mendikas  en la kirki dil provinco Acre por obtenar nutrivi  por la Amerik-Indiani an la Rio Yaku. Pro ke ye ca tempo la provinco Akre konsideresas kom « sen Amerik-Indiani », anke l’episkopo recevas nula susteno da la Stato. Tri monati pose, Sinioro Grotti mortas lor misterioza avion-aplasto.

Ma Tatunca Nara ne renuncas. Per la helpo da la dek-e-du oficiri di qui il salvis la vivo, il kontaktas la Brazilia-landana sekreta servo e probas  konvinkar lu pri sua vera identeso. Samatempe il turnas su a la protekto-servo por la Amerik-Indiani FUNAI ed informas la ambasaderio-sekretario  N.  dil Federala republiko Germania en Brasilia pri la fato di 2000 Germana soldati, qui desembarkabus en Brazilia-lando dum la duesma mondo-milito e qui til hodie  vivus en Akakor, la chefurbo di lua populo. N. refuzas kredar ica historio pro ke ol semblas esar nekredebla e lu interdiktas a Tatunca Nara l’eniro al ambasaderio-edifico. Erste kande, dum la somero dil yaro 1972ma,  grandanombra savigi da Tatunca Nara pri nekonocata Amerik-Indiana genti en Amazonia, konfirmesas, la FUNAI deklaras ke ol esas pronta por kunlaboro.

 
Ol rezolvas expediciono por kontakteskar la populo misterioz qua esas le Ugha Mongulala e komisas Tatunca Nara por preparar ico. La projeto tamen falias pro la rezisto di la lokala autoritatozi dil provinco Acre. Segun nemediata impero di la lora guberniestro Wanderlei Datas, Tatunca Nara arestesas. Kurtatempe ante lua livro a frontierala soldati Peruana oficiri amika liberigas lu de la karcero di Rio Branco e retroduktas ilu a Manaus.

Ibe me vidis itere Tatunca Nara.

La nova renkontro kun la Chefo dil elektita tribui pasis diferante. Me okupabis me sorgoze e detaloze pri lua historio e konfrontabis la sono-bendi enrejistrita kun arkivaji e raporti da historiisti samtempana. Multo esis explikebla. Multo semblis a me ankore ita-epoke tote nekredebla, quale e.g. la habiteyi subtera o la terveno da 2000 Germana soldati en Brazilia-lando. Ma lua historio ne povis tote esar verko di imaginado. Kontre ico parolis la informi dil oficiro M. e Tatunca Nara ipsa, Amerik-Indiano blanka, qua povis expresar su en la Germana. Dum ita renkontro Tatunca Nara repetis itere lua historio, en ordino kronologial e kun omna detali. Por persuadar me, il desegnis sur lando-mapo la situeso proximigal di Akakor, deskriptis la voyo suririnta dal Germana soldati de Marseille til Rio Purus e citis kelka nomi di lia chefi.

Il desegnis diversa simboli skribural di la Dei, per qui la kroniki di Akakor supozeble redaktesis.

Sempre itere il retrovenis ad ita misterioza ancestri, qui tante ne-efaceble markizis la memoro di lua populo.

Mea duesma sejorno en Manaus pasis nekredeble rapide. Me komencis kredar historio, di qua la neversimilaji prizentesis a me quale defio. Kande Tatunca Nara propozis a me, akompanar ilu ad Akakor, me aceptis lua ofro.

Tatunca Nara, la Brazilia-landana fotografisto J. e me ipsa livis Manaus ye la 25ma di septembro  dil yaro 1972ma. Nia programo : vehado sur lokacita batelo fluvial til la supera fluo dil Rio Purus, chanjo sur kunprenita kanoto kun extera motoro en la origino-areo dil Rio Yaku an la frontiero inter Brazilia-lando e Peru, pose pludurar marchante pede tra la promontorio dil Andi til Akakor. Duro dil expediciono : sis semani ; retroveno probabla : komenco di novembro.

Nia equipuro konsistas ek hamaki, paramoskiti, utensilaro, provizuri, la bushovesti e bandaji kustumal. Armizita esas ni per fusilo Winchester 44, du revolveri, un chas-armo e granda kultelo. Ultree adjuntesas la equipuri por filmifar, du enrejistrili por sono-bendi e fotografili.

La unesma dii pasas tote diferante kam expektite. Nula moskito, nula aquo-serpento, nula « piranha ». La Rio Negro esas quale lago sen rivo. La prima foresto aparas an la horizonto, lua sekretaji celesas dop muro de verdajo.

Nia unesma urbo esas Sena Madureira, ol esas la lasta sat granda habiteyaro ante la arei frontieral ne ja explorita inter Brazilia-lando e Peru. Ol esas tipala por tota Amazonia : argila chosei sordida, kaduka kabani, la odoracho di aquo putranta. De dek habitanti ok sufras pro « beriberi », lepro o malaria. La nesuficanta nutrado kronika impozas a la homi rezigno profunda. Cirkondata per la brutaleso dil sovajeyo ed izolita de la civilizuro, la brandio de sukro-kano esas ibe la maxim importanta nutrivo, la unika moyeno eskapar de dezolanta realeso. En la lamentinda viktualio-komerceyi lokala ni kompletigas nia provizuri. En drinkeyo nia departon de la civilizita mondo celebras ni. Hike ni konoceskas viro, qua asertas, ke il konocas la fluo dil Rio Purus. Kom oro-serchanto il kaptesis dal Amerik-Indiani « Haischa », qui esas mi-civilizita tribuo lojanta en la fonto-regiono dil Rio Yaku. Lua raporto esas senkurajiganta e savigas pri ritui kanibala e flechi venenagita.

Ye la 5ma di oktobro an la Cachoeira Inglesa ni chanjas nia vehilo ed eniras la kanoto quan ni adportabis. Ica batelo retroiras vers Manaus. De nun ni esas dependanta de Tatunca Nara. La fluo dil Rio Yaku desegnesas nur neperfekte sur la mapi militistal. La tribui Amerik-Indiana vivanta en ita arei ne ja havis kontakto kun la civilizuro blanka. J. esas necerta. Anke me havas nebona sentimento : Kad la urbo Akakor vere existas ? Ka ni povas fidar a Tatunca Nara ? L’aventuro-amo esas plu forta kam nia komencanta angoro.

Dek-ek-du dii pos nia departo en Manaus la peizajo dil fluvio komencas chanjar. Se la fluvio antee esis quaze maro ye bruna koloro teratra sen rivo, nun la kanoto pilotita da Tatunca Nara glitas inter kaptilo-planti ed arbori di qui la branchi pendas super ni. Pos kurvigo dil Fluvio grupon de oro-serchanti renkontris ni. Ita viri konstruktabis primitiva mashino por netigar e kriblagar lia pepiti. Li venis afable vers ni ed invitis ni por pasar la nokto.

Dum la vespero li raportis a ni pri la existo di redhara Amerik-Indiani piktita rede e blue ed havanta venenagita flechi.

La voyajo divenas expediciono kontre nia propra dubiti. Ni esas ye apene dek dii fora de nia konjektata skopo. La monotona repasti, la esforci korpala , la angoro pri lo nekonocata parfatigis ni. Nia kanoto esas permanante cirkondata per nubo de moskiti. To quo semblis esar a ni extraordinara aventuro en Manaus, divenas nun opresanta koshmaro. Fine ni volas retroirar ed obliviar Akakor, ante ke esez tro tarda.

Til nun ne vidis ni Amerik-Indiani. An la horizonto videbleskas la  unesma nivo-monti dil Andi. Dop ni jacas la maro verda dil profunda lando cirkondanta l’Amazona. Tatunca Nara preparas su por la retroveno a lua populo. Lor stranja ceremonio il indutas sua korpo ; la vizajo per strii reda, la pektoro e la gambi per obskura flava koloro. Ilu ligas lua libera hari per bendo ledra super la fronto. Il esas provizita per partikulara simboli, la signo di le Ugha Mongulalak quale Tatunca Nara dicas.

Ye la 13ma di oktobro ni mustas retroirar. Pos danjeroza navigado tra plura rapidaji fluvial la batelo falas en vortico e renversesas. La enpakigita equipuri por la kameri pulsesas sub la densa vejetantaro di la rivo. Anke la duimo dil provizuri e la medikamenti perdesas. En ita situeso senekireyo ni rezolvas renuncar l’expediciono e retrovenar a Manaus. Tatunca Nara reaktas male. Il esas bitra e deceptita.

Ye la sequanta matino J. e me departas. Tatunca Nara, piktita per la milit-induturo di lua populo e vestizita nur per lumbo-avantalo, retroiras sur la voyo duktanta a lua populo.

 

Ico esis mea lasta kontakto kun la chefo di le Ugha Mongulala. Pos mea retroveno a Rio de Januaro dum la monato oktobro dil yaro 1972 me probis obliviar la blanka e Germane-parolanta chefo di Amerik-Indiani, Akakor e la Dei. Erste dum la somero 1973 retrovenis la memoro : Brazilia-lando komencabis entraprezar la exploro sistematra di Amazonia. 12.000 laboristi  trasis du chosei tra la primitiva foresto neexplorita, ica chosei esis kordono-rekta quale per hakilo-frapi ed ico agesis dum 7.000 kilometri. 30.000 Amerik-Indiani konsideris la buldozeri kom supertapiri , fugis a la sovajeyo o kalmigesis per utensili e nutrivi. La lasta asalto kontre Amazonia startis.

E per ol retrovenis anke la anciena rakonti a legendi kun lia facinado e mistikeso. Dum aprilo 1973 la FUNAI deskovris tribuo de blanka Amerik-Indiani an la supera fluo dil Rio Xingu, pri qua Tatunca Nara ja raportabis la existo a me un yaro antee. Dum la monato mayo, lor mezuro-labori an la Pico da Neblina, frontierala soldati Brazilia-landana kontakteskis la dicita Amerik-Indiani di qui la chefi esis mulieri. Tatunka Naro anke parolabis detaloze pri li. E mem plu astoniva : dum junio 1973, on vidas en la areo di Acre konsiderata kom «  liberigita de la prezenteso di Amerik-Indiani » plura tribui de Amerik-Indiani. Kad vere existas Akakor ? Forsan ne en la maniero quale Tatunca Nara deskriptabis la urbo, ma adminime palpebla, ne esante nur legendo. Pos riaskoltar la son-bendi  me rezolvis skribar surpapere lua historio, « en bona linguo, en klara stilo ».

La libro « La Kroniko di Akakor » konsistas ek kin parti. La « Libro dil jaguaro » esas raporto pri la koloniigo di la Tero dal Dei e pri la tempo til la duesma Mondokatastrofo. La « Libro dil Aglo » kontenas la tempo-periodo inter 6.000 e 11.000 kun la arivo dal Goti. La triesma libro, la « Libro dil formiki » , deskriptas la kombati kun la Hispana e Portugalana koloniiganti pos lia desembarko en Peru e Brazilia-lando. La quaresma e lasta libro, la « Libro dil aquo-serpenti », raportas l’arivo da 200 soldati Germana en Akakor e lia membrigo di la populo di le Ugha Mongulala e predicas triesma granda katastrofo. En sequonta apendico esas kolektita la rezulti di mea explori en Brazilia-landana e Germana arkivi.

La precipua parto di la libro, la Kroniko di Akakor propradicite, egardas sorgoze la raporto da Tatunca Nara. Me probis retrodonar ol tam vortope kam ico esas posibla, anke lore,  kande ol kontredicas la oficala Historio o fakti intertempe saveskita. Ico valoras anke por la adjuntita karti e desegnuri, qui facesis segun la indiki da Tatunca Nara.  Tatunca Nara ipsa redaktis la probi di ca verko en Manaus. Omna chapitri preiresas per konciza rezumo dil tradicionala historio-redakturo por ofrar a la lektero la posibleso komparar. Ol limitizesas a la maxim importanta eventi en la historio di Latinida Amerika. La tabelo kronologial ye la fino di la libro reprezentas la dati dil Kroniko di Akakor opoze ad olti dil oficala historio-redakto. Sur plusa listo aparta enskribesas la supozata nomi atribuita dal civilizuro blanka por la mencionita tribui dil federiti ed enemiki. La citaji extraktita de la Kroniko di Akakor – insertita en la texto – raportesis da Tatunca Nara, quaze ilu lernabis oli memore. Segun lua dicaji la Kroniko di Akakor propradicite skribesis sur ligno, feli, e plu tarde anke sur pergameno. Ol konserversas da sacerdoti en la Templo dil Suno, kom maxim granda heredajo di le Ugha Mongulala. Nur episkopo M. Grotti vidis ol per propra okuli e prenis plura extrakturi de ol. Depos lua morto misterioza ita dokumenti desaparis sen poslasar traci. Tatunca Nara supozas ke oli celesis dal dicita episkopo a sekreta loko o konservesas en la arkivi di Vatikano

Me kontrolis severe omna informi en la introdukto ed en l’apendico koncerne lia vereso-kontenajo. La citaji da samtempana historiisti venas de informo-fonti Hispana e tradukesis da me. Me adjuntis kelka reflekti da me en l’apendico, por povar plufaciligar la kompreno di la lektero. Itaque* la polemiko pri l’astronauti o deala enti kom posibla prekursori dil homala civilizuro mencionesas nur marjinale. La maxim importanta parto di la koncernata libro esas sur la elementi di la historio ed dil kulturo di le Ugha Mongulala opozita a la historio ed a la civilizuro dil « barbari blanka ».

Kad Akakor existas reale ? Kad esas skriptita historio di le Ugha Mongulala ? Mea propra dubiti instigis me, establisar ica libro en du parti klare separita. En la « Kroniko di Akakor » me retrodonis nur la raporto da Tatunca Nara. L’apendico kontenas, to quon me savas de auxiliarar informo-fonti konkordanta. Ed ico esas poko, komparita a la historio di misterioza populo, kun antiqua ancestri, deala legi, subtera lojeyi ed omno posibla. Lo esas historio qua havas legendo kom origino e povus tamen rajuntesar e konfirmesar da la realeso. E la lektero devas ipsa decidar  inter hazardoza raporto, fundamentizita sur la lakuni di nesuficanta historio oficala, e peco de reala historio, skribita en bona linguo ed en klara stilo.

 

Rio de Janeiro, 08.05.1975

Karl Brugger

 

 
NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN