dimanche 12 août 2012

REVO, IDEOLOGIO E LINGUO

 Multa adepti di la L.I. questionas su quale difuzar nia linguo komuna. Ma li ipsa ne agas sencoze. Nome, kande linguo esas artificala e ne parolata en la singladia uzado, nek posedas jurnalaro, la maxim bona maniero vivigar ol esas la literaturo. E, kompreneble, ico implikas ke on komprez libri redaktita en la L.I. Regretinde la L.I.-ani (di la Delegaciono) ne esas literaturema e ne kompras mem chipa libreti. La rezulto esas ke la personi qui esus kapabla tradukar interesiva verki di lingui nacional esas senkurajigita e produktas nulo. Ico esas diablatra cirklo, nam se onu ne havas literaturo, on havas nulo por propozar ad eventuala interesati ; e la linguo ne povas difuzesar nek developesar. Ofte la adepti di le diversa L.I. preferas diskutar che la interreto pri linguala punti, pri dicionarii, pri komputatori e pri nulo altra. Tale le L.I. esas nur ludili por poligloti ed havas nula chanco divenar konocata da vasta publiko.
Quon on devus agar ?
Kande tu lernas stranjera linguo, lo esas ofte pro ke tu esperas havar profito od avantajo per savar ol. La suceso di la Angla patuazo nunepoke ne havas altra origino pro la potenteso e richeso di Usa. Od anke pro ke tu volas lernar la linguo di stranjera lando en qua tu instalesas. En altra kazi, tu lernas altra linguo pro ke ol plezas aparte a tu e revigas tu pri altra mondo-imajo danke i.a. lua literaturo. Ma semblas ke ico nur tre poke koncernas la adepti di le L.I. La altra maniero revar, min naiva, esas la ideologio. Kande la cionisti ekmigris a la lando, qua lore esis ankore Palestina, li povabus parolar la "yiddish"-a linguo qua esis la maxim difuzita inter li. Ma pro ideologio e fiereso nacional, li selektis rivivigar la linguo di lia lontana ancestri Hebrea pro ke la "yiddish"-a esis la linguo dil exileyo e ne povis fitar bone kun lia revo e kun Proxima-Oriento. En sud-Francia kelka personi probas rivivigar la ja multaloke mortinta Ocitana linguo. Li dezirus ke la yuni parolez inter su la Ocitana e docez ol a lia filii. Ma por apogar ita revo, li devas havar fiereso Ocitana e tale li revas pri lando Ocitan. Kelka de li (tre poka) esas nedependantista, ma la plu multi saciesas per esar autonomisti. E li havas literatureto qua akuzas la "kolonialismo" di la Franca stato konquestinta Ocitania lor la krucmilito kontre la Kataristi dum la XIIIma yarcento. Ita konquesto, li opinionas, destruktis la civilizo Ocitana e la povo di la Franca stato desaparigis la linguo. Nun li volas kontestar ica situeso per rinaskigar e rivivigar la Ocitana idiomo.
Do, por linguo deziranta divenor la komuna linguo di nia samplanetani, pro ke ne povas esar bazo teritorial, on devas havar la susteno di ideologio internacionalista. La granda religii monoteista povus esar tala, ma li ja havas lia sakra lingui : la Hebrea por la Hebrei, la Araba por la Mohamedani, la Latina por la Romana katoliki e diversa idiomi nacional por la altra religii Kristana.
Lore, komence di la XXma yarcento, la socialismo e ,pose, la komunismo esis la granda ideologii qui pleis ita rolo. Esperanto ed Ido havis forta "laborista" movado qua esperis la vinko dil proletariaro en la tota mondo e lua komuna linguo auxiliar esus la preferita idiomo di ca movadani.
Regretinde (de ca vidpunto), ne eventis tale ed ita ideologii kolapsis. En la lando ube la komunismo mantenesis danke ekonomial reformi (Chinia) la oficala ideologio esar nun nur rituo ed ita lando adoptas vivo-maniero sempre plu kapitalista. Anke la Chiniani, qui olim esis tre favoroza a la ideo di L.I. divenas sempre plu nacionalista e semblas ke li volas nun difuzar lia propra patuazo prefere kam altra idiomo, mem neutra ed artifical.
Ergo, restas la revo ed on devas pensar pri la ekologiista medii, olqui esas alternativa medii e povus volunte aceptar Linguo Internaciona kom alternativa idiomo a la dominaco internaciona di la Angla. Ma ico semblas esar frajila, nam la Espisti ne sucesis ganar, til nun, multa adepti en ita medii (forsan li facis male lia reklamo). Restas anke la medio dil vakanco-klubi ube en lia vakanco-vilaji onu parolas multega lingui ed ube komuna linguo neutra e facile lernebla povus havar ula suceso. Tante plu ke ol esus la linguo di revo-vakanco. On povus sempre probar. Qua povas presavar la rezulto di tala entraprezo ? Ol esus forsan sucesoza...

Posted by Picasa