PRISOCIA TEMO : LA VIOLACITA VIRI

La desfortunoza Louis Tellis qua suocidis

 Malgre la emancipo dil mori e la plu granda diafaneso di la sexuala fakti en nia ocidentala socii, esas ankore multa temi « tabu »-a. Un de ta temi esas la viri qui violacesas. Nome, semblas ke co eventas nur a mulieri. On aludis ico tante min multe, ke un o du generacioni ante nun la homeosexualeso esis temo komplete ignorata ed esis ulo qua ne darfis existar e konsiderata kom ne-existanta (ecepte en kelka mikra medii perversa od extravaganta). Do ico esis fakto di qua la realeso esis same dubitinda kam l’existo dil Exterterani. Ma la vivo dil viktimi esis tam domajita e destruktita kam olta dil mulieri qui subisas simila fato. Nunepoke on komencas parolar e, yen, sube artiklo di RADIO-CANADA, qua raportas la kalvario di yuna viktimo Kebekiana che l’armeo e lua trista fino.
 
La mulieri ne esas la unika viktimi di sexuala ataki che l’armeo

La recenta raporto dal ex-judiciisto Marie Deschamps revelis l’ampleso dil molesti e dil ataki sexual che la Kanadana trupi. Ita kazi esas raramente denuncita motive dil etoso di « omertà » qua supozeble regnas che l’armeo egarde la mala konduti sexual. Ma la mulieri konjekteble ne esus la unika viktimi di ta ataki.

Texto da Michel Marsolais

Ye singla sundio, Catherine Jacques venas por pregar avan la korpala restaji di elua filiulo, Louis Tellis, qua suocidis en 2008.

En la suocido-letro destinita a lua proximi, Louis Tellis imputas nemediate ilua ago a sexuala atako quan lu subisabis che la Trupi Kanadana en 1991.

Ico esis shoko traumatal, qua persequis lu dum lua tota vivo, malgre plura yari de flegado terapial, e quan lu celis dum longa tempo a lua familiani.

En 1991, Louis Tellis esis yuna soldato havanta lua unesma misiono en Germania. Lor vesperkunveno ube on drinkabis multa alkoholaji en la militistala centro di Muensingen, il atakesis sexuale dum ke soldati mantenis ilu an la sulo.

« Esas un persono an singla brakio, un persono an singla gambo, plus un persono qua sexuagas. Ico esas kin personi qui retenas lu an la sulo. Dum ke ito eventas, esas homi qui fotografas. On esas en regimento ! Omni por unu, unu por omni ? Ka la korporacionala mento ? E nulu venas por helpar lu », naracas Catherine Jacques apogante su sur la atesto di elua filiulo

« On povas koncieskar til quala grado mea filio traumatizesis e destruktesis psikologiale per ita miskonduto sexual absolute neaceptebla che nia Trupi militistal », siorino Jacques dicas kun indigno.

« La pruvo esis tre evidenta a me, il destruktesis, il forprenis de su la vivo. Lo ne esas sen motivo ke il forprenis de su la vivo, il ne plus esis kapabla suportar ico », judikas Sophie-Anne Tellis, la fratino di Louis.


Pro quo tante longa tacado ?

“On konsilis a lu por ne nocar lua kariero ne divulgar ito. Ico esas jenanta a viro heterosexual. Me opinionas ke oportas parolar pri co, oportas ke to ekirez per la parolo, ma por lu lo ne esis facila parolar pri co », pledas la fratino di Louis Tellis.

« Lo esis grandega shamigo. On destruktis il. Pro quo onu prenis lu, pro quo onu traktis lu tale ? », superdicas ilua matro.

La polico militistal entraprezis inquesto pri ca incidento en 2007, - ma parte pro longa tempo-intervali – olu nulatempe arivis a konkluzo.

Pos la suocido da Louis, la familio entraprezis proceso por agnoskigar l’atako. Non militisti vizesas, ma l’afero finos per esar abandonata pro motivi di fristi e pro ke en letro datizita ye la 22ma di septembro 2011, la Defenso nacional fine expresas regreti pri « la desfortunoza incidento dil monato agosto 1991, dum ke Louis sejornis en la centro militistal di Muensingen en Germania ».

La aludita letro, tamen, ne precizigas la naturo dil incidento. Segun lua familio, Louis Tellis, di qua la kariero finis kom policano en Toronto, divenabis obsedata pri ca atako e serchis trovar testi.

« La skopo esis klara. Louis volis ke la homi saveskez to quo eventabis », Anne-Sophie Tellis asertas.

« Ita homi salvesis de embaraso sen irga konsequantajo. E li tote simplamente destruktis psikologiale mea filiulo », konkluzas Catherine Jacques.


NOTO : Existas altra medii ube tala violaci di viri esas frequa, nome en la karceri. Ibe homuli violacesas kelkafoye singladie. Se li raramente suocidas, li esas markizita e destruktita psikologiale por la restajo di lia vivo. Anke altramaniere ico eventas altraloke. Recentamente la informili Suediana savigis ke la hospitalo di Södersjukhuset en Stockolm apertos dum la venonta monato oktobro la unesma acepto-centro por la viri viktima pro violaco. La skopo vizata esas certigar la egaleso di trakto inter la sexui. 370 kazi de ataki sexual sur viri notizesis en ita lando dum 2014, ma la autoritatozi judikas ke en la realeso oli povus esar multe plu grandanombra.

 
(Ek Kuriero Internaciona n° 1/2015)

 

DESKOVRANTE TOLSTOY

Artiklo publikigita en THE INTERNATIONAL HERALD TRIBUNE lor l’aniversario dil transpaso di Tolstoy.

Victor Erofeyev interesesas itere pri la Rusa ikono literatural Leo Tolstoy lor la centesma aniversario di lua morto por fine judikar ke il ankore esas ulo importanta nia-epoke. Leo Tolstoy mortis cent yari ante nun, ye la 20ma di novembro 1910, e lua nomo divenis sinonimo en la tota mondo di la grandeso

dil Rusa literaturo. Ma en Rusia, la filozofio di Tolstoy – «Tolstovstvo » - kun lua advoko por ne-violento e lua libera interpretado dil Evangelii, duras produktar feroca debati. En 1901, la Rusa Eklezio ortodoxista exkomunikis ica skriptisto ; ye kelka dii ante la 100ma aniversario di lua transmondesko, la dicita Eklezio refuzis egardar la demandi por itere examenar lua kazo. Fakte, lo ne esas tre probabla ke Tolstoy esabus tre chagrenita pro co : La forteso di lua talento donis a lu eceptala chanco surirar nekustumala voyo selektita da lu e celebrar la vivo en lua omna videblaji. Me sentas fiziologiala plezuro per lektar Tolstoy, e tante plu me lektas ilu, quante plu esas granda la plezuro. Lua vorti genitas odori, soni, vibri de sentimenti ed humori. Oli esas plu vasta kam irga filozofiala doktrino, e mem plu importanta kam la autoro ipsa, quan lua vorti explotas senkompate. En omna literaturi, forsan, nulatempe esis tante « sen-idea » skriptisto qua livris skripturo a la mondo pleniganta ni per admiro pro lua povo, e timo pro lua libera sincereso. La vorti da Tolstoy eskapas de la skriptisto por revelar la signifiko dil existo – kelkafoye astonive li revelas anke ita skriptisto dum la proceso. Marcel Proust konsideris Tolstoy kom l’omnopovanta sinioro di sua verki, kontrolanta lia omna agi e pensi. Se esas tale lu esas jeneroza sinioro, qua esas granda pro ke il donas libereso a lua protagonisti, e li, per enirar nia memori, divenas plu vivanta kam lo vivanta. La unesma balo di Natasha, la kaval-kuro en « Anna Karenina », la maladeso e morto di Ivan Ilyich – ica omno plenigas la lektero per fundamentala plezuro, ed anke per la hororo afrontar la vera fonti dil existo. Kelkafoye semblas ke Tolstoy naskis por subversar la regulo di la literaturo e por ridar pri olua pretendi esar lernolibro di la vivo. Tolstoy ne prizis diskutar pri « literaturo », e carelate ne diferis de skriptisti quale Dante e Shakespeare. Il ne opinionis esar ipsa profesionala skriptisto. Il esis plu multe « serial killer » di literaturala normi. Ilua mento e korpo furiis pro tante nedominacita pasioni ke lo ne esis posibla perceptar ube oli finis. Il esis subverso-modelo en lua personala konduto ; il odiis la « progreso » e l’ »epoko dil progreso » ; il salutis la libereso por la mulieri en mondo di severa sociala konvencioni ; il amis la simpla rurano, quankam per la sango e la kustumo il esis tiloste aristokrato. Lenin esis extraordinare justa kande il nomizis Tolstoy kom « spegulo di la Rusa revoluciono ». Me prizas lektar pri la relati di Tolstoy kun lua famoza samtempani, nam oli esis plena de miskompreni e perfidaji. Il odiis Turgenev pro lua « demokratiala kruri » e pro lua amo di babilacho. Il deziregis defiar lu pri duelo per karabino povante pafar sisfoye. Il deskriptis la hororaji dil milito en lua historii pri Sevastopol, quankam lua propra karaktero esis anke kombatema e ke lu terorizis lua spozino, Sofia Andreevna. Ilua demonstriva vejetarismo e ruranolabori aspektis prefere kom jokachi (« Mujiko* venis opoze a la komto ed anuncis, ‘La plugilo servesas’ »). André Gide en esayo pri Dostoevksky redaktis ke Tolstoy obskurigis la grandeso di Dostoevsky. Ma kun la tempo-irado, la preponderanta opiniono che la intelektozi divenis ke la monto reprezentanta Dostoevsky esis plu alta kam olta di Tolstoy. Nome, Dostoevsky havas klara skopo e definita ago. Kande, en lua verko, la cenokurteno apertesas, ni povas spektar quale sendea vivo duktas infalible a la peko ed a lo mala. La krimino transformesas a puniso. Kontraste, kande Anna Karenina da Tolstoy lansas su ipsa sub treno, quo esas ico ? Kad lo esas lua puniso ? Granda tragedio ? La fato di falinta muliero ? Deliranta koncio-nivelo ? Ne esas respondo. Por obtenar ica respondo, segun la logikozeso di Tolstoy, onu iras a la policeyo, ma ico ne plus koncernas la skriptisto. Che Dostoevsky, la vivo obedias la penso. Che Tolstoy, la penso esas en konstanta turnado, quale la grenado qua explozos ed ocidos Princo Andrei Bolkonsky. La noveli di Tolstoy ekiras de la mikra detali di lua diala agendo ; li kreskas e matureskas departante de sociala babilachi, infanteso-impresi, familiala legendi. Il aquizas lua gardeno ed ibe kreskas arboro kun paradiziatra frukti – delicoza, parfumizita, sukoza, unika. La maxim nereala literaturo en la historio – la socialista realismo – selektis kooptar Tolstoy. Lu esperis imitar ilua stilo por subversar la mondo. Quankam se on volas definar ico, Tolstoy ne povas imitesar : por skriptar quale Tolstoy on devus esar netolerebla ed individualista komto.
 Ye la fino di lua vivo Tolstoy ipsa arivis til la grado kritikar la ecesiva laudo pri Milito e Paco ed Anna Karenina – lo esas sama, il dicis, kam laudar granda fizikisto pro ke il dansas bone la mazurko. Kad ico ne esas extraordinara e brilanta miskompreno pri il ipsa e pri lua kreiva naturo ? Fine, Tolstoy la predikero arivis a konflikto kun lua propra talento. Lua teorio pri neviolentoza rezisto inspiris Gandhi e revelis la orientala radiki di la Rusa penso. La Leo Tolstoy quan me amas, malgre to, esas la skeptiko, la juero, la konstanta movanto. Me amas lua dornoza vizajo, lua nebrosita barbo e lua infantatra serchado por trovar magiala ‘verda vergo’ en la foresto, olqua tenus la klefo pri la universala feliceso. Lua finala sekreta fugo de lua hemo en Yasnaya Polyana evidenteskas kom la kolmo dil dementeso. Ico produktas l’impreso ke por la skriptisto la tempo venabis lansar su ipsa sub la treno. Recente, me vizitis Yasnaya Polyana, olqua jacas ye aproxime 100 kilometri sude de Moskva, e me vagis tra lua muzea domo meze di la mobli e di la objekti di aristokratal nesto. Subite, me intelektis de ube venis Milito e Paco – lo esis la longa, senafektaca jorno travivita en ica rurala proprietajo, la teoceremonio dil samovaro, la marchi tra la nepolutata aero. Du provincala policani halte-restis an la pordo di ca proprietajo. Kad li lektabis Tolstoy ? Lin me questionis. Ni agis lo en la skolo, ili respondis. Sen Tolstoy, la vivo esus plu pala e plu povra. Ilua frazi tordita quale la radiki di arboro, lua observi, tam exakta kam olti da pafanto, ne apartenas nur a ni, ma anke a la futura generacioni.

Mujiko* : basaklasa rurano en carala Rusia.

FANTASTIKA RAPORTO : LA VIRO QUA VENIS DE ALTRA LOKO

Dum matino dil monato novembro 1957, gardisto dil kastelo di Chambord marchas profesionale en la diversa chambri di ca splendida konstrukturo. Arivinta en un de la princala chambri, il haltas sur olua solio, nam il esas astonegata vidar nekonocata viro dormanta quiete e sen irga egardo meze di historiala lito. La gardisto pensas quik ke parolesas pri turisto surprizita per la klozo dil kastelo, pos la vizito dil preirinta dio. Lo esas certeso a lu nam la nekonocato esas bone vestizita, e nule pensigas pri vaganto. Il do vekigos lu, ma tamen il intencas reprimandar ilu. Il sukusas lu dolce per brakio. La koncernata viro apertas la okuli, regardas la cirkumajo e semblas astonata per ica situeso. Il ne komprenas la reprochi dal gardisto, nam segun evidenteso il questionas su qua esas ica kerlo, qua desdormigas lu. La funcionero, pro ke il kredas ke la viro mokas il, iraceskas serioze. Il telefonas a responsivo. Pose lu venigas policani ! Plu tarde, questionita che la jendarmeyo,

Kastelo di Chambord 

la nekonocata viro asertas ke il nomesas Pierre Neveu, deklaras ke il esas arkitekto e ke lua pre-avulo esis un de la du konstrukteri dil kastelo di Chambord. Ica dicita Neveu, se ico esas vere lua nomo, semblas terorigita per la posturo di ti omna qui questionas lu. Ne esas dubo en lua mento ke il esas en la manui di stranja homi. Il pavorigesas enstrade kande il vidas automobili, il ne konocas la elektro nek la acensili, nek la telefonilo... Semblante, Pierre Neveu venas de altra yarcento ! Dum tri semani, il submisesas a diversa psikiatriala exameni. Expertizisti studias lua omna aserti. Nome olti esas multanombra ! Unesme Neveu semblas konocar perfekte singla de la chambri dil kastelo. Il parolas pri la splendida eskalero sur qua il falis ye kelka dii antee pos la vizito da rejo Henrikus III. Kande ulu ridachas lor ita deklaro, Neveu ekirigas de sua posho ganto pri qua il asertas ke ol apartenas ad ica rejo di Francia ! Ita ganto dil dextra manuo egaresis da Henrikus III lor lua maxim recenta vizito en Chambord e Neveu konservas olu en la skopo retrodonar ol a Sinioro Rejo. Historiisti studias ica objekto, li konstatas ke lu konformesas exakte ad altra ganto, cafoye dil sinistra manuo, olqua konservesas en vetrino dil kastelo-muzeo. Samamaniere Neveu ekirigas de sua poshi mikra tabakuyo qua apartenas a lu e sur qua gliptesas N per ora litero. Il havas anke brodita naztuko ek linono e kelka ora moneto-peci dil XVIma yarcento. Kompense, lu ipsa ne povas explikar de-ube venas la vesti quin il surhavas, t.e. vesti dil XXma yarcento quin il asertas nulatempe vidir antee. Koram tala desordinaji, ma anke pro ica preske konvinkiva fakti pro ke li esas verikifebla e verifikata, la jendarmi publikigas en omna regionala jurnali fotografuro di la nekonocato di Chambord. Camotive, du dii pose, siorino Pierre Berthier eniras la jendarmeyo di Blois, urbo ube el habitas. Simone Berthier konocesas dal policani nam tri yari antee, ye la 27ma di junio 1954, lua spozulo desaparis misterioze. Pierre Berthier, kontisto che mikra entraprezeyo dil mezo di Blois, evis lore triadek-e-non yari, aspektis quale meznombra civitano, laboris konciencoze e nulatempe remarkesis irgamaniere. Il esis patro di du filiineti, esis tre akurata, tre ordinema, prizis nek lo neexpektita nek la surprizi, oli esez bona o mala. Singlavespere, lu livis lua laboreyo ye sis kloki e kin minuti, pariris dum kelka minuti la duacent metri qui esis la disto de lua laboreyo a lua domo, sen irgatempe haltar survoye. Ye dek-e-ok kloki dek-e-kin minuti, lu instalis su en lua fotelo e funcionigis anciena radiofono* dum vartar la retroveno da Simone e da lua du filiineti. Ma ye ta dio, tamen, Pierre ne retrovenabis adheme ! Malgre minucioza serchado, la policani qui informesis quik da Simone ne trovis mem la maxim mikra traco di lu. Il, segunvorte, desaparabis inter lua laboreyo e lua apartamento. Dum ica komenco di decembro 1957, kande Simone Berthier instalas su avan la kapitano dil jendarmi el ridetas joyoze e tenas enmanue la jurnalo di ca dio. Ne esas irga dubo por elu ke elua spozulo fine trovesis. Pierre Neveu, elu pensas, esas nulu altra kam Pierre Berthier ! De lore, nova exameni efektigesos ye ilta quan la jurnalaro duras nomizar «La nekonocato di Chambord». Se lu esas Pierre Berthier, quon lu facis dum la tri yari di lua desaparo ? Esas neposibla ke il restis en ica regiono sen remarkesir da ulu. E pro quo lu retrovenas nunadie ? Psikiatriisti e psikologiisti balde konvinkesas ke Berthier ne esas simulanto, ke lu esas vere amneziika e nule memoras sua preirinta existo apud Simone e lua du filiini. Organizita renkontro inter amba esas konkluziva pri ca temo nam segun Berthier – o Neveu ? Simone esas stranjera persono quan il nulatempe antee vidis. Samatempe, la tabakuyo di Neveu, lua brodita naztuko e lua ora moneto-peci examenesas ed analizesas sorgoze, e furnisas astoneganta konkluzi : ica omna objekti evas de la XVIma yarcento, ma tamen oli semblas esar preske nova. Omno instigas kredar ke Pierre Neveu dicas la vereso e do ke lu esus viktimo di «tempo-glito», t.e. ke lu esas civitano dil XVIma yarcento misirinta erore ye la XXma yarcento. Quoniam* lu asertas ke lu esas arkitekto, altra expertizisti subisigas mentala exameni da lu. Pierre havas nenegebla savo en ica feldo, ma lua omna skisuri esas anakronismala e facesas quale oli povus facesir tri yarcenti antee. Vice quieteskar, Pierre Neveu semblas foleskar sempre plu multe singladie. Il ne plus povas tolerar la fakto ke il mustas senfine subisar la questioni da ta omna homi, qui nule kredas lua dicaji. Il ne plus povas tolerar ke il mustas justifikar su sencese. Il suplikas por ke on lasez lu rividar lua amiki, lu citas kelka nomi quin la historiisti quik notas en la skopo verifikar plu tarde kad la citita personi existis reale. Plura de li semblas esar nekonocata ma pos profunda serchado, semblas ke omni vere vivis ye la sam epoko, nome ye ca fino dil XVIma yarcento de-ube venas Pierre Neveu. Ed omni interkonoceskis en Chambord ! Ne esabus posibla ad un de nia samtempani konocar ita omna detali pro ke mem la historiisti nesavis oli. La jendarmi, qui esas racionala homi, ne aceptas ica expliko. Li prenas la fingrala traci da Pierre Neveu, sendas oli ad Interpol, inquestas en diversa medii. Sen irga valida rezulto. Quankam ico desplezas a li, li devas aceptar agnoskar la fakto ke Pierre Berthier ne trovesis e ke parolesas nur pri stranja simileso. Ma qua esas ica viro inkluzata en hospitalo-chambro ? Li ne volas kredar ke il povus esar eskapito de la tempo veninta rekte de la XVIma yarcento ! Parisana inspektisto komisita irar a Chambord preparas su por rikomencar la inquesto. Il renkontras ica nekonocato en la komfortoza karcero ube il inkluzesas, nome granda chambro aparte aranjita por lu en la hospitalo dil dicita urbo. Plusafoye, Neveu respondizas la granda quanto de questionis qui demandesas a lu, il furnisas detali, segun semblo tote vera, e pluduras ne rikonocar Simone Berthier e lua du filiini. Nun esas preske sis monati ke il inkluzesas en ica chambro. Ye ula matino, flegisto eniras la chambro permanante klefoklozata e trovas ke la loko esas vakua. Il informas quik sua superiori nam il pensas nemediate pri eskapo. Ma la fenestro klozesas interne e provizesas per du dika stangi. Koncerne la pordo, ol duople klozesis ! Malgre omna entraprezata serchadi, Neveu nulatempe itere trovesos. E Simone Berthier perdas duesmafoye, ilta quan elu kredis ke il esas elua spozulo. Quale dum la monato junio 1954, malgre importanta explori, nulu esis rividonta la misterioza viro di Chambord. Nulu esis audonta parolar itere pri Pierre Berthier, nek pri lua sozio Pierre Neveu. La policani ne plus savis quon konjektar : la voyajero di altra yarcento desaparabis same stranje kam il arivabis, quaze eroro dil tempo sendabis lu inter ni e nun retrovenigis lu ye la XVIma yarcento. 

Extrakturo de la la libro VOYAGE DANS L'IMPOSSIBLE da CHRISTIAN DUREAU

LA KASTELO DIL DIABLO

Me va skribar pri un del maxim ancien habitanti di Paris ; on nomizis lu olim la diablo Vauvert.

De co rezultis la proverbo Franca : « Lo esas che la diablo Vauvert ! irez al diablo Vauvert ! » « To esas, irez promenar a fora loko nekonocata. »

(…) La diablo Vauvert esas precipue habitanto di Paris, ube il rezidas depos multa yarcenti, se on kredas to quon asertas la historiisti Sauval, Félibien, Sainte-Foix e Dulaure rakontinta longe ilua fola stroki.

Semblas ke il habitis unesme la kastelo Vauvert, qua jacis en la loko okupata hodie dal joyoza « bal de la Chartreuse » an la extremajo dil gardeno dil palaco Luxembourg e opoze al alei dil Observatorio, en la Inferno-strado. 

Ita kastelo, havanta tristega famo, demolisesis parte, e olua ruinaji divenis anexajo di kuvento di monaki kartuziana, en qua mortis, dum la yaro 1414, Ioannes de la Luno, nevulo dil kontre-papo Benediktus XIII. Ioannes de la Luno esabis suspektata havar relati kun ula diablo, qua forsan esis la familiara spirito dil anciena kastelo Vauvert, singla de ta edifici feudal havis la sua (spirito), quale omni savas lo.

La historiisti poslasis a ni nulo preciza pri ca fazo interesanta.

La diablo Vauvert paroligis itere pri su dum l’epoko di rejo Ludovikus (Louis) XIII (inter 1610 e 1643 NDLT).

Dum tre longa tempo, on audabis, singlavespere, granda bruiso en domo facita per la eskombri dil anciena kuvento, e di qua la proprieteri esis absenta de plura yari ; to quo multe pavorigis la vicini.

Li iris por avertar la polico-lietnanto, qua sendigis kelka arkeri.

Granda esis la astono di ta militisti dum audar kliktado de vitri mixata kun ridi stridanta !

On kredis unesme ke parolesis pri fabrikeri di falsa moneti qui donis su ad orgio ed, evaluante lia nombro segun l’intenseso dil bruiso, on iris por querar rinforco.

Ma ultree on judikis ke l’esquado ne esis suficanta ; nula policala serjento sorgis por guidar sua viri aden ca retreteyo, ube segun semblo on audis la frakas-bruiso di tota armeo.

Tandem arivis, vers la matino, trupi-korpo suficanta : on penetris aden la domo.

On trovis nulo ibe.

La suno desaparigis la ombri.

Dum la tota jorno, on entraprezis serchado, pose on konjektis ke la bruiso venis de la katakombi, jacanta, quale on savas lo, sub ca quartero.

On preparis su por penetrar adibe ; ma, dum ke la polico facis aranji, la vespero venabis itere, e la bruiso ristartis plu forta kam irgatempe antee.

Cafoye, nulu plus audacis ridecensar, pro ke evidenteskis ke esis nulo en la kelero ecepte boteli, e ke lore povis nur esar la diablo qua dansigis oli.

On saciesis per okupar la cirkumaji dil koncernata strado e demandar pregi al klerikaro.

La klerikaro facis multa pregi, ed on sendis mem santa aquo per siringi tra la keler-truo.

La bruiso duris persistar.

Dum tota semano, la turbo Parisana ne cesis obstruktar la cirkumaji di ca preurbo dum pavorigar e demandar novaji.

Fine, serjento dil prevostio, plu audacoza kam le cetera, ofris penetrar aden la maledikita kelero po pensiono reversioniva, kaze di morto, profite a taliorino nomata Margot.

Il esis viro brava e plu amoroza kam kredema. Il amoregis ta taliorino, qua esis persono sorgoze e bone vestizita e tre sparema, on povus mem dicar kelkete avara. Pro co el ne volabis spozigar simpla serjento indijanta pekunio. Ma ganante la pensiono, la serjanto divenis altra viro.

Kurajigita per ca perspektivo, il klameskis ke il ne kredis l’existo di Deo nek dil diablo e ke il cesigos ca bruiso.

-Quon do vu kredas ? dicis a lu un de lua kompanuli.

-Me kredas, lu respondis, pri la efikiva ago-kapableso di S-ro lietnanto por kriminal aferi,e pri olta di S-ro la prevosto di Paris. Lo esis tro multe dicar per poka vorti.

Il prenis sua sabro inter sua denti, pistolo en singla manuo, ed riskis su en la eskalero.

La maxim extraordinara spektaklo prizentis su a lu, kande il atingis la sulo dil kelero.

Omna boteli donis su a fola sarabando e formacis la maxim gracioza posturi.

La boteli surhavante sigluro verda reprezentis la viri, ed olti surhavante sigluro reda reprezentis la mulieri.

Esis mem ibe orkestro establisita sur la planki por boteli.

La vakua boteli sonegis quale ventili, la ruptita boteli sonegis quale cimbali e trianguli, e la fendetita boteli perceptigis ulo dil penetranta harmonio di la violini.

La serjento, qua drinkabis kelka chopinedi de alkoholajo ante entraprezar l’expediciono, vidante ibe nur boteli, divenis tre quieta, e danseskis ipsa pro imitado.

Pose, sempre plu kurajigita per la gayeso e la sorciganta charmo di ca spektaklo, il rekoliis afabla botelo havante longa kolo e kontenante "bordeaux »-vino pala-kolora, quale esis videbla, e sorgoze siglita per reda koloro, ed il klemis ol amoroze sur ilua kordio.

Frenezioza ridi perceptesis omnalatere ; la serjento, kuriozigita, lasis falar la botelo, qua ruptesis a mil fragmenti.

La danso haltis, teroro-krii audigis su en omna anguli dil kelero, e la serjento sentis lua hari erektar su dum vidar ke la varsita vino semblis formacar marsheto de sango.

La kadavro di muliero, di qua la blonda hari difuzesis surtere e trempesis en la humidajo, jacis sub ilua pedi.

La serjento ne pavorabus la diablo ipsa, ma ica vidajo plenigis il per hororo ; pensante tamen ke il devis justifikar lua komiso, il kaptis botelo surhavante sigluro verda qua semblis ridachar opoze ad ilu e klameskis :

-Adminime, me havos un de li !

-Grandega ridacho respondis ad il.

Tamen, il riacensabis l’eskalero , e, montrante la botelo ad ilua kamaradi, il klameskis :

-Yen la koboldo !... Vi esas veramente poltroni pro ne audacar decensar aden ca loko !

Ilua ironio esis bitra. La arkeri precipitis su aden la kelero, ube on trovis nur un ruptita botelo de « bordeaux »-vino. La ceterajo esis en olua plaso.

La arkeri deploris la fato dil ruptita botelo ; ma nun diveninta brava, li omna volis acensar l’eskalero dum ke singlu havis un botelo enmanue.

On permisis a li drinkar lia kontenajo.

La serjento dil prevostio dicis :

-Koncerne me, me rezervos la mea por drinkar dum la dio di mea mariajo.

Onu ne povis refuzar ad il, la pensiono promisita, danke ico il povis spozigar la taliorino…

(Segun libro Contes et facéties (Rakonti e bufonaji) da Gérard de Nerval – 1852)

KAD IMPERIALISMO ?

On parolas multe pri Katalunia nunepoke. Ita regiono (od adminime granda parto de lua habitanti) volas separar su de Hispania. Ico semblas stranja a me, nam la generalio Katalunia juas grandega autonomeso, havas la plena yuro uzar sua linguo ed esas la maxim prosperanta regiono di Hispania. Certe, li dicas ke li pagas alta imposti por vivigar altra provinci Hispana, ma li povus diskutar pri co kun la centrala povo ed ico (kande onu pensas la avantaji pri qui profitas Katalunia) semblas a me esar nesuficanta motivo por postular nedependo.

Ma esas forsan altra vidpunto : nome la Kataluniani volas irgakuste nedependo pro ke li esas imperialisti. Li havas alta opiniono pri su ipsa kompare al cetera Hispani a qui li judikas esar supera. On povus parolar pri rasismo e la cetera Hispani qui savas lia judiko ne tre prizas li. Fakte pro lia qualesi li pensas ke li meritas ulo plu bona kam esar nur Hispana provinco. Li devabus esar la chefi dil peninsulo Iberiana. Ed ico povabus eventar kande la rejo di Aragonia (di qua Katalunia esis la maxim importanta parto) spozigis la rejino di Kastilia. Ma pro lua plu centrala situeso Kastilia unigis Hispania sub lua ceptro e ne Aragonia-Katalunia. De-ube, versimile naskis granda rankoro. E min o plu la deziro ritrovar sua nedependo.

Hodie, la Kataluniani volas luktar por obtenor ita nedependo. Ma li ne saciesas per la dominaco di lia teritorio ; li volas anke unionigar kun su omna Kataluniana landi, t.e. exemple Andora (ne esas certa ke ta mikrega lando nedependanta prizus absorbesar da lua granda vicino). E, kompreneble, anke la Franca parto nord-Katalunia, olqua esas Franca depos quar yarcenti e ne semblas dezirar nedependo o mem min multe rijuntar sua kuzi dil Sudo.

Ma la Kataluniani ne haltas hike, nome li grantas granda importo a lia historio e memoras ke dum la XIIIma yarcento lia rejo di Aragonia volis konquestar Languedocia, t.e. la centrala parto di Ocitania e tale krear trans-Pirenea imperio. Hodie li rihavas ca ambicio e volas instigar tota Ocitania a nedependo de Francia same kam a rilerno ed uzado dil Ocitana.E li asertas ke Francia esas nur Stato e nule naciono. La interretala jurnalo dil Aranvalo, (landeto asociata a Katalunia) JORNALET volas influar la Ocitani taskope. Nome la Kataluniana e la Ocitana esas tre proxima lingui e la interkompreno esas bona inter oli. Tale li volas krear la trans-Pirenea imperio quan lia rejo olim ne povis efektigar pro la desvinko lor la batalio di Muret (1213). Ma li ne questionas la Ocitani pri co, nam nur 1% o 2% de la Ocitani votas por la nedependantisti lor la elekti. Nulatempe existis rejio o republiko Ocitania e la Ocitani sentas su Franci quale la ceteri, li esas nur sudani ed havas aparta achento ma ico ne esas tre importanta. Li nule volas rilernar la Ocitana e preferas lingui plu utila por komunikar, nome la Angla e la Hispana. Ulafoye, Provenciani qui esas fiera pri lia kulturo, dialekto e partikularajo, deklaris ke li ne esas Ocitani e interesesas nur pri la Provenciana idiomo. Lore esis granda furio che JORNALET qua konsideris li quaze rebeli e trahizeri. Tale la Kataluniani montris lia vera vizajo, nome di imperialisti qui volas konquestar imperio en sud-Francia e nule egardas la deziri dil ceteri. Li postulas toleremeso ed agnosko de la granda Stati pri lia partikularajo, ma nule esas pronta esar tolerema ed agnoskema a plu mikra regioni qui ne volas kontrolesar da li. Li esas nerepentanta imperialisti.

IDO-RENKONTRO DI 2018 EN PROVINS

La Ido-renkontro esis komenconta dum la 26ma di septembro. Por povar aceptar la Idisti e mediacar por li se esus problemo, me rezolvabis adirar la Ibis-hotelo di Provins lor la mardio 25ma di septembro. Me arivis ibe senprobleme per treno departanta de la estala staciono (Gare de l’Est) ye 17 kloki, cirkume. Ma, pose, esis desfacila a me por trovar autobuso duktanta al hotelo, tante plu ke esas labori cirkum la staciono, qui igas desfacila trovar la justa autobusi. Unesme me eniris autobuso, numero 47, di qua la duktero asertabis a me ke ol vehigas til la turismo-agenteyo dil alta urbo. Ma il ridetis e trompis me. Pos ula tempo, me konstatis mea eroro e me mustis retrovenar a la fervoyala staciono per altra autobuso. La termino esis proxima al turismo-agenteyo dil basa urbo. Me drinkis teo e manjis kuko en bela e moderna kafeeyo. Questioninte la jerantino, el informas me ke la justa autobuso havas la numero 50. Me trovas lua plaso pos questionir yuna kolegiani. Cafoye, me sucesas arivar al turismo-agenteyo dil alta urbo. Desfortunoze, la turismo-agenteyo jus klozis lua pordo pro la fino di la labor-tempo e me ne trovis ulu por informar me pri la voyo surirenda. Pos erorir plurafoye, me fine e ne sen desfacileso arivis al hotelo, qua jacas en agreabla ma izolita loko cirkondata da bosketo. La tempo dil arivo esas aproxime 19 kloki, danke la somerala tempo e la bela vetero la jorno esas ankore lumoza. Me dineas  per saporoza repasto ne longatempe pose, ma me havas surprizo nam me kredis ke anke s-ro Pontnau ja esus arivinta pro ke me kredis ke il devis venar cadie, ma probable il havas tardeso pro la longa e fatiganta voyirado quan il efektigas automobile. Vespere, me iras frue a mea chambro e me spektas la televiziono.

Merkurdie, 26ma di septembro – Ico esas la maxim desfacila e penoza dio. Matine, me ne vidas s-ro Pontnau. Kad ulo mala eventis a lu ? Me questionas la persono qua okupas su pri la klienti, el savigas me ke s-ro Pontnau arivos erste dum ca dio, versimile dum la posdimezo. Quietigita, me departas por aceptar unesme Frank Kasper che la estala staciono. Desfortunoze, me eroras pri la direciono dil autobuso enirota e me mustas retrovenar ed enirar altra autobuso. Me disipas vane tempo. Kande me arivas al fervoyala staciono di Provins Frank Kasper informas me pertelefone ke il ja esas en la treno por Provins ! Il ya sucesis desintrikar su sen savar la Franca, me admiras ico. Do, me eniras la treno qua departas por Paris en la skopo donar la bonveno ad altra personi. Survoye s-ro Scholz telefonas a me por savigar ke lua treno havas neprevidita tardeso e ke il arivos erste ye 16 kloki vice 14 kloki

quale anuncita ! Me arivas en la staciono e kurtatempe pose me vidas du Germani arivar en Paris : s-ino Drogi e s-ro Heintze. Me propozas a li vartar la ceteri, ma li preferas departar quik a Provins ed opinionas ke li esas apta desintrikar su sen mea helpo. Ni, tamen, havos problemi por obtenar la treno-bilieti por Provins nam la gicheto por vendar la bilieti esas klozata pro misterioza motivi e ni mustas uzar automata aparato qua ne sucesas funcionar per Franca questioni, ma stranje, funcionas bone per la Germana. S-ino Drogi e s-ro Heintze eniras la sequanta treno e departas fidante lia kapableso desintrikar su. Pos ico, me dejunas en la staciono. Me volunte irabus aden la proxima quartero Indiana che la paseyo Brady, ma me timas ne havar suficanta tempo. Me nur kelkete promenas en la cirkumajo. Plu tarde me retroiras a la estala staciono e me vartas. Fine, pos sat longa vartado, s-ro Scholz arivas kun s-ino Riccarda Rieke (Berlinanino) e s-ino Rumi, Bulgariana habitanta en Germania. Pos la saluti, ni iras a la treno por Provins qua esas quik departonta. Ni ne vartis longatempe. Desfortunoze, la treno esas plenega e ni ne povas trovar plasi por sidar. Me plendas nia samideani qui entraprezis longa voyajo e pluse mustas stacar. Arivinta en Provins, s-ino Rieke mustas vartar yunulo qua duktos elu ad elua chambro. Elu lokacis ca chambro che afabla muliero de Afrikana origino po sat chipa preco. Pro ke me ne savas kande la yunulo venos querar elu, me konsilas ad elu vartar ilu proxim la staciono en videbla loko. Se esas ula problemo, el povos telefonar a me por obtenar helpo. Pose, s-ro Scholz, s-ino Rumi e me eniras la autobuso duktonta ni a la turismo-agenteyo dil alta urbo. Arivinta ibe, ni esas marchanta dum aproxime 10-15 minuti por arivar al Ibis-hotelo. S-ino Rumi pensas ke co es tre fatiganta pos vehado-jorno e me ne povas desaprobar elu. Fine, ni arivas che la hotelo e ni trovas caloke s-ro Pontnau e Frank Kasper qui esas ja ibe. S-ro Pontnau akompanas s-ino Rumi qua esas pasonta un nokto che la kampeyo « La Licorne » (La Unikorno) ube ja esas Marion Kasper. Dume, me telefonas a s-ino Drogi, kad el bone arivis ? Yes, ma el esas desquieta nam la klefo di lua lojeyo ne sucesas klozar la pordo. Pro ke esas vespero, me povas nule agar, ma me promisas ad elu ke se morge la problemo pluduros, ni probos trovar altra lojeyo por elu. Opozite, kande me telefonas ad elu, s-ino Rieke savigas ke el esas kontenta, omno funcionis glate, afabla yunulo (la filiulo di la lugantino) venis querar elu e trovis elu sen desfacilajo. La lojeyo esas mikra ma neta ed en bona ordino. Nula problemo. Pos la vesperala repasto, la personi prezenta en la hotelo babilas en spaco previdita por la konversado dil klienti ube on povas anke komendar drinkajo. Frank Kasper trovis mesajo da KonstantinYegupov, Rusa samideano habitanta en Anglia, che la forumo idolisto, qua questionis quale il povis kontaktar la cetera Idisti, nam il ne lokacis chambro en la Ibis-hotelo ma en altra gasteyo enurbe. Ni ne tro savas quale agar, kande me remarkas lua interretala adreso. Me sendas a lu mesajo informante il ke ni komencos kunsido en konfero-chambro dil Ibis-hotelo departante de dek kloki morge matine. La mesajo sucesas sendesar e ni esas plu quieta pri la fato di nia samideano. Ica dio esis tre fatiganta por me pro la vartado e la sucio pri la arivanta gasti. Fortunoze, nur ca dio koncernesis tale.

Jovdie, 27ma di septembro.

Lor la dejuneto Frank Kaspar naracas a ni, ke lu jus retrovenas de voyajo en

Skandinaviana landi. Diferante de Provins ube ni juas agreabla suno ankore someral, pluvis abundante ibe e la cielo esis tre desplezanta kun koldeta temperaturo. Il tamen juis ta voyajo e la homi quin lu renkontris ma il prizas la ritrovata somero en Provins. Plu tarde, ye 10 kloki komencas la kunveno en la konfero-chambro e kurtatempe pose arivas nia expektata samideano Konstantin Yegupov, qua bone parolas Ido kun bela achento quankam il asertas la kontreajo. Ni spektas unesme imaji pri la voyajo da s-ro Pontnau en Madeira. Ica vidaji esas interesanta e bone komentita. Fine, ni vidas videi ed audas kanti Idala da nia tre aktiva samideano Usana Brian Drake same kam expozo di lua verki.

Por dejunar ni iras al basa urbo ube trovesas mikra restorerii ‘ye bon merkato’ (chipa). Ni havas desfacilaji por garar la automobili e pro ke me esas l’unika qua konocas la urbo, me duktas mea samideani al quartero ube esas la aludita restorerii. La duktado ne esas facila, nam se la Idisti esas tre desintrikema, kompense li ne esas tre diciplinita e ne sequas bone. Fine, quankam me deziris irar altraloke, ni haltas avan restorerio Indiana ube ja esas Frank e Marion Kasper. Konseque la Idisti sideskas ibe e komendas simpla ma saporoza repasto. Pos la repasto, ni agas turismo e vizitas (precipue la siorini) la miniona mikra butiki dil basa urbo. Ni atingas la vicineso dil jolia kirko mezepokal Saint Ayoul e ni eniras ol, la internajo quankam bela, esas, regretinde, sat vakua. Ma kande ni ekiras, ni vidas grupi de turisti qui arivas por vizitar olu. Plu tarde, ni iras a kafeeyo di qua la muri esas ornita per desegnuri ulagrade erotika. Ibe ni drinkas sive teo, kafeo o biro. Ekirinte la kafeeyo, segun la konsili da Marion Kasper, ni  iras a kompreyo por komprar la necesa nutrivi en la skopo piknikar en libera aero nefore de la turismo-agenteyo dil alta urbo. Me prizas nur duime ica ideo, nam kande ni arivas al dicita loko, certe ankore jornesas, ma la nokto esas proxima e la aero, malgre la bela vetero, esas koldeta. Ma, multa samideani joyas pri ca pikniko e babilas plezure hike. Ni retrovenas al hotelo erste kande la nokto arivas. Ca jorno, klaramente, esis plu agreabla a me kam la tro tensiganta e fatiganta dio ante.

Venerdie, 28ma di septembro.

Pos la kunveno en la hotelo-chambro, rezolvesas irar al alta urbo anciena e vizitar ol. Unesme, ni iras a restorerio havante stilo mezepokal. Esas sat granda selektebleso por la dishi, ma la repasti esas evidente plu chera kam en la mikra restorerii dil basa urbo. La Idisti rezolvas manjar exter la restorerio sur tabli en libera aero. Esas mikra vento koldeta. Ico ne tre plezas a me, ma – fortunoze o desfortunoze – on demandas a me akompanar s-ino Rumi aden la internajo dil restorerio pro ke el kaptesis da katareto produktita per la koldeta aero vesperal lor la piknika repasto dil preirinta dio. Ni selektas plu chera e bona repasti kam ti qui restis extere e ni babilas. En ta sat obskura chambro esas bela mobli mezepokal. Lor la fino dil repasto, me komendas bona deser-disho. Tandem, ni rajuntas le cetera por vizitar ca parto dil urbo e lua charmiva butiketi anciena. La mulieri, precipue, regardas omno e Marion Kasper kompras bela espado ligna, nam el esas membro di kompanio teatral ed

intencas utiligar la espado por teatrajo (se me bone memoras parolesas pri ula rejo di Alzacia). Koram ni, el brandisas fiere ita espado. E ni departas por

spektar la vidindaji. Unesme la grupo de kelka personi quin me akompanas iras vers la impozanta turmo Caesar (nule relatante al imperiestro Romana, nam ol konstruktesis dum la XIIma yarcento). Kelke plu fore, stacas la kirko  Saint Pancrace (plu bela e plu vasta kam la kirko Saint Ayoul, ma anke sat vakua). Epigrafo sur stona plako insertita en la muro di la kirko informas ni ke la Franca heroino Jeanne d’Arc venis adhike en 1429. Kande ni livas ca loko, ni iras vers la splendida rempari. Ibe esas eskaleri por klimar sur la muri. Konstantin

La rempari di Provins

Yegupov qua esas yuna ed ajila iras sur la eskaleri e povas vidar la planajo rural qua cirkondas la rempari. Astonive s-ro Scholz qua ne plus esas tote yuna viro anke acensas sur la rempari por spektar la ruro. Personale, me agis lo plura yari ante nun, ma hodie me ne plus audacas agar lo pro ke me havas frajila maleoli e me povus danjeroze falar. Fine, guidata da Marion Kasper, ni iras a libro-vendeyo « mezepokal » quan on povas atingar per decensar prudente eskarpa eskalero (tala eskaleri esas frequa en ta ‘medieval’ (mezepokal) urbeto). Ibe on vendas inter altri danjeroza magio-libro e me questionas Marion kad el volas komprar ol, el respondas jokante a me, ke no, nam el ja habitas en Salem e ne prizus konsideresar kom « sorcistino ». La jeranto di la librerio tre interesesas pri la propagando por la L.I. e deklaras ke sen studiar nia komuna idiomo transnaciona, il povas komprenar preske omno de texto en Ido quan on prizentas a lu. Pos promenir ankore en la urbo, ni retrovenas al hotelo por ecelanta dineo e ni finas la vespero por irar al babilado-spaco dum ke la siori (ecepte me) komendas e buvas abundante biro.

Saturdie, 29ma di septembro.

Hodie esas la lasta dio ante la departo. Matine, malgre la suno, la temperaturo esas kolda. Ni mustas surhavar lanajo por ne sufrar pro la tro basa temperaturo. Unesme ni iras al turismo-oficeyo dil alta urbo jacante ne tre fore de nia hotelo. Ibe on povas komprar multa mikra objekti e karti kom memoraji pri Provins. Me prizus vidigar dal Idisti spektaklo medieval, ma ta spektakli eventas tro frue e ni ne havos suficanta tempo por dejunar. Altralatere, ni ne povas vartar li dum plura hori surloke. Me rezolvas promenigar la samideani en mikra treno qua vizitigas da ni la alta urbo anciena. Ni rividas la rempari, la turmo 

Caesar e la cirkumajo, ma me esas kelkete deceptita, nam ni ne vidas vere ulo nova interesanta. Pose esas la tempo dil dejuno. Plura Idisti e me iras a loko ube esas kelero qua dum la saturdio utiligesas kom restorerio por la « Banquet des Troubadours »  (Festino dil Trubaduri) dum la repasto di dimezo e dil vespero. Ibe, on manjas mezepokal dishi en kadro mezepokal kun homi vestizita folklorale quale mezepokani. Me propozas irar adibe. Kande ni questionas garsono, il savigas ni ke vespere forsan ne plus esos plasi, nam on devas komendar quik ca plasi kontre ke por la dimezo-repasto esas ankore multa libera plasi. La Idisti ne semblas tre entuziasmoza por irar a ca loko dimeze. Lore, Marion Kasper dicas nelaute : « Se ni ne iras adibe nun, forsan ni iros nulatempe ». Me asentas, ed el e me iras a la « Banquet des Troubadours » dum ke la cetera samideani preferas irar ad altra loko. Ni ne regretas nia rezolvo, nam la etoso esas extraordinara kun ecelanta nutrivi e legumi koquita quale dum la mezepoko. Marion prizas precipue la « hypocras » (cinamo-vino). La trubaduri kantas agreabla kanti mezepokal e pose esas spektakli kun jongladi e fairo-gluto. La homi divenas sempre plu entuziasmoza e joyoza e la etoso divenas simila ad olta dil famoza vakanco-klubo « Club Med » (me povas dicar lo, nam me olim frequentis la « Club Med »). Fine, omni invitesas dansar, me kelkete hezitas nam me esas mala dansero ma Marion Kasper susuras a me : « Me ne kredas ke ico esas tre importanta ». Konseque ni dansas amuziva danso mezepokal. Kande omno finesas, Marion e me esas ravisata irir a ca loko. Ni esperas ke la ceteri povos juar anke agreabla vespero en ta kelero. Desfortunoze, ni saveskos plu tarde ke ico ne esis posibla, nam vespere ne plus esis disponebla plasi. Nur Marion e me esis la fortunozi qui aginte sagace povis profitar la spektakli e la etoso unika di ca repasteyo ed amuzeyo.

La sequanta dio, 30ma di septembro, esis la dio dil retroveno adheme. Cafoye, esis nula problemo por la treni e la veho al estala staciono. Me nur regretis ke pro la kurtatempe duranta sejorno, ni ne povis vidar multo de ca urbo, ube esas plura muzei, merkato e spektakli  mezepokal –precipue dum la semano-fino -. Ni anke informesis ke la venonta Ido-renkontro eventos en Wuppertal, Germania.

JM :::-:::

LEGENDO : LA HOMETO DI LE TUILERIES

[Segun tradiciono anciena, ita mikra koboldo montris su singlafoye kande katastrofo minacis la suvereno regnanta en Francia : de Catherine de Médicis til Napoléon, omni timis la reda hometo.]

Catherine de Médicis 

Kande le Tuileries esabis parkonstruktigita da Catherine de Médicis, el venis adibe por habitar ca loko ; ma preske de la komenco, el hororis ica rezideyo e livis ol porsempre. El deklaris ke reda monstreto instalabis su en ca palaco, aparis e desaparis segunvole ; ke ne nur el vidabis lu, ma ke lu predicabis ad el ke el mortos proxim SaintGermain.
Pro ke le Tuileries esis tro proxima a Saint-Germain l’Auxerrois (kirko Parisana), elu livis la palaco por irar sejornar en la palaceto di Soissons ; el volis nulatempe irar a Saint-Germain-en-Laye, nek vizitar l’abadeyo di Saint-Germain-des-Prés. Tamen el ne povis evitar elua destino, nam demandinte al konfesiganto qua helpis elu an sua morto-lito, quo esis lua nomo, il respondis ke il nomesas Laurent de Saint-Germain, el krieskis e transpasis.
La reda hometo videsis dum la nokto dil 14ma di mayo 1610, kande Henrikus (Henri) IV frapesis mortigante per la kultelo di Ravaillac. Nova aparo di lu auguris la trubli di la „Fronde“ (intercivitana milito 1648-1653 NDLT) dum la minoreso di rejo Ludovikus XIV ; lor la matino qua sequis la departo da Ludovikus XVI por Varennes (1791), ube ica rejo arestesis, on vidis ita mikra koboldo misterioza jacanta en la lito dil suvereno ; on vidis lu ankore en 1793.
Dicesas ke soldato qua surveyis la kadavro di Marat en le Tuileries mortis pro pavoro dum videskar il. On kredis anke ke Napoléon I-a vizitesis da fantomo hemal, qua esis, on asertas lo, simila a la reda hometo. Il aparis unesmafoye, onu dicas, al kaporaleto (un de la surnomi di Napoléon NDLT), en Al Qahira (Kairo), kelka dii pos la batalio dil Piramidi, e predicis a la yuna generalo lua destineso futura. S-ro de Ségur, en lua Histoire de la campagne de Russie (Historio dil kampanio di Rusia), dicis ke l’imperiestro recevis ye noktomezo plura averti misterioza dum la vintro preirinta la kampanio di Rusia.
La Anecdotes de Napoléon et de sa cour (Anekdoti di Napoléon e di lua korto) raportas ke dum la monato januaro di ta yaro, la reda hometo aparis a sentinelo plasizita sur la eskalero dil kastelo e questionis lu kad il darfis parolar al imperiestro. La soldato respondinta a lu ke no, la koboldo pulsis il, e lasante ilu nekapabla movar, springis adsur la gradi, e nulu haltigante lu, arivis en la salono dil Paco e questionis chambelano kad il povas vidar l’imperiestro. S-ro de A… respondis ke nulu darfis enirar sen permiso. „Icon me ne havas, respondis la fantomo ; ma irez por dicar ad il ke viro rede vestizita, quan il konoceskis en Egiptia, deziras konversar kun ilu.“
Quik kande Napoléon videskis lu, il inkluzis su kun lu en sua skribochambro ; la konversado duris dum longa tempo ; on audis kelka vorti di ol : la imperiestro segun semblo demandis ula favoro quan on refuzis ad il. Tandem la pordo apertesis, la reda hometo ekiris e pasis rapidamente en la koridori e fine desaparis sur la granda eskalero, tra qua onu ne vidis lu decensar. Ita historio vera o ne, raportesis en la tota urbo Paris, e plura personi arestesis dal polico pro repetir ol.

Lor la Restaurado (1815-1830), la reda hometo montris su plura dii ante l’asasino di duko de Berry, ed il aparis a Ludovikus XVIII sur lua morto-lito (1824). Ni ne savas kad la kansono da Béranger inspiresis per rumoro populal, segun olqua la reda hometo esabis vidita ye aproxime la fino dil regno di Karolus (Charles) X. Lo esus anke interesiva saveskar ka en 1830,1852,1870,1871, la rumoro populal mencionis plusa apari.

Kande la famoza etnologiisto Bretona, Paul Sébillot, publikigis en 1885, en L’homme, skisuro dil Légendes de Paris, il sendis ica mikra laboruro a s-ro de Ronchaud, lore direktisto dil Muzei nacional, dum pregar ilu questionar l‘olda gardisti di Le Louvre e di le Tuileries, kad ula memorajo pri la reda hometo ankore posrestis, kad il chanjis sua lojeyo pos l’incendio di le Tuileries, e kad Le Louvre havis anke lua hemala demono. De Ronchaud respondis a Sébillot ke on povabis furnisar a lu nul informo.
Esas versimila ke altra palaci havas anke lia feulo hemal : forsan la reda hometo venis de la palaco di le Tournelles o dil palaceto SaintPaul, pos esir antee asociita a la palaco dil Cité ed al palaco di le Thermes. Lo ne esus neposibla trovar analoga mencioni che la historiisti anciena. La Palais-Royal, Le Louvre, la Luxembourg, l’Urbodomo di Paris, plus altra luxoza domegi Parisana destruktita od ankore stacanta, povabus anke havar fantomi hemal.

(Segun artiklo interretal extraktita de „ Revue des traditions populaires “ publikigita en 1889)