lundi 31 janvier 2011

LA SURPRIZI DIL DESEGNITA BENDI

:::-:::

Kelka monati ante nun, me lektis artiklo che retala pagino di integrista katoliki. Li savigis ke la heroulo Tintin dil desegnita bendi (onu dicas anke kartuni*, ma me preferas uzar la tradukuro dil Franca vorto pro ke ol esas facile komprenebla e ne bezonas steleto) da Hergé havas kom modelo la fashista Belga guidanto Leo Degrelle, pose diveninta nacionala socialisto e granda admiranto di Hitler. Fakte esas granda simileso inter Tintin e Leo Degrelle, nam Tintin pensigas pri adolecanta Leo Degrelle kande on regardas la fotografuri di ilta. Adolfus Hitler tre prizis ica laste dicita ed unfoye il dicis ke se il havabus filiulo, il tre dezirabus ke il esez simila a Leo Degrelle. Mem, asertite, la hundo di Tintin, nome Milou, havis modelo che hundo qua esis talisman-bestio di Hitler e lua soldata kompanuli dum la unesma mondo-milito. E li montris fotografuro por apogar ica tezo. Pri ico, tamen, me havas dubi nam carelate lo povus tote bone esar hazardo. Ma hiere, me havis granda surprizo, nome me esis memorigata da historiala blogo ke la 30ma di januaro esas la aniversario dil kapto-povo da Adolfus Hitler en Germania. Lore me serchis artiklo pri Hitler en la Germana che Wikipedia e ye mea astono, me konstatis ke la fotografuri di Hitler pensigis da me pri altra persono. Ma yes, ico esas la altra heroulo dil desegnita bendi pri Tintin, nome kapitano Haddock !!! Se on deprenas la labio-barbo di Hitler, lua har-fasketo e se on adjuntas a lu barbo, on obtenas ulo qua ne esas tre diferanta di kapitano Haddock. La posturi di kapitano Haddock e la expresuri di lua vizajo infalible havas traiti komuna kun Hitler. Hitler kom maristo ! Tamen, ico ne posibligas pensar ke Hergé esis fanatika fashisto o nacional socialisto, nome quankam il havas simpatio por kapitano Haddock, nam ica aludita persono esas benigna kerlo, il esas anke olda ebriero, facile iracebla, ne tre ruzoza e pasable ridinda. Se Hitler rikonocabus su ipsa en ita persono, Hergé probable pasabus kelka tre mala instanti. Pose me questionis me kad esus altra historiala persono en la Tintin-albumi, e, yes, me sempre opinionis ke la Italiana kantistino Castafiore pensigis da me pri altra persono ed ica altra persono esis...Mussolini. On imaginez Benito Mussolini kun lokli ed hominala vizajo ed on obtenas ulo tre simila a la Castafiore. Anke cafoye Mussolini esas perfekte ridindigita. On savas ya ke Hergé havis tre konservema idei e do ico povus explikar la selekto di lua personi di desegnita bendi. Ma altralatere il ridindigas abundante lua "fashista" heroi.
Pose, me pensis pri la altra tre famoza desegnita bendi pri Asterix. Kad existas simila "esotereso" pri lua personi. Kompreneble yes, certe ! la habitantaro di mikra vilajo Galla qua rezistas energioze e sen febleso kontre la Romana okupanti dum ke omna altri cedis, pensigas ne pri la Galli (ancestri dil Franci) ma pri la Hebrea populo, qua rezistis kontre la Romana okupado e nulatempe lasis su asimilar da lua konquestanti. Li rezistis til lia kompleta exhausto ma 'jame' cedis e la Romani ne povis vere integracigar* ica heroala populo en lia imperio. Notinde, ke la autoro di Asterix, Goscinny, esis Franca Hebreo. Tre versimile il pensis prefere pri lua samreligiani kam pri la ne aparte remarkinda e laudinda Galli, ma il ne audacis necelite montrar Hebrei, nam esis ankore tre forta e potenta antisemidismo en la mondo, e pro prudenteso, il preferis prizentar Galli. Ed Asterix esis tre sucesoza.
Kande me pensas pri ico, me esas tre surprizita nam esas apene imaginebla konceptigar da la meznombra homi, ke autori di DB-i (Desegnita Bendi) celas lia vera opinioni sub fiktivajo-personi e -fakti. E pro ke on parolas pri fiktivaji, yen anke la cienco-fiktivaji agas simile. Me aludis en preirinta mesajo la Usana televizional serio STARGATE ube enti nomata "Go'auld"-i esas pavoriganta karikaturi reptera dil Hebrei. E la autori ne haltas per ico, plu tarde, en ita serio, bonfacanta Exterterani nomata le "Ase" reprezentas nordala e Skandinaviana deaji. Pose fanatika religiani nomata le "Uri" qui volas konquestar l'universo ed koaktas lia adepti agar senfina prosternadi reprezentas preske necelite la Mohamedisti.
Me supozas ke kande la necelita reprezento di personi od homala grupi, pro diversa motivi, ne esas posibla, lore esas autori qui prefere kam tacar refujas en la fiktivaji e komprenos lia aludi ti qui povos. Ico versimile existis de omna tempi. Forsan se on reflektus bone on povus havar altra surprizi...

:::-:::

mercredi 12 janvier 2011

PRINCO O NULO

:::<<<>>>:::

(Pro ke me esas royalisto, me tradukas afecionoza-ironioza artiklo da royalista jurnalo pri Princo de Wals)

"Princo Karolus (Charles) esas la preferata persono di ca rubriko. Pri ekologio, tradiciono ed espritaji ne esas ulu plu apta kam il. Nulo de to quo esas kontre-moderna esas stranjera a lu. En ilu interrenkontras la philosophia perennis e la Gaia-hipotezo, la pensado di René Guénon ed olta di Antoine Waechter. Nur en Anglia onu trovas ankore tala personi. Depos la morto di Teddy Goldsmith, fratulo di Jimmy e fondero di "The Ecologist", lu esas la lasta reaktemo dil ekologio. Esas cetere en lua maxim recenta libro - belega edituro, kun kragi e luxoze ilustrita -, Harmonio, Nova maniero regardar la mondo, ekologiala deklaro di kredo digna de la Tao dil ekologio da Teddy Goldsmith, Karolus, koncerne lu, esas la Tao dil ekologio surhavanta "kilt" e kostizita veluro.
Il edukesis che bona skolo, nome olta di lord Mountbatten, lua patrala preonklulo, lasta vice-rejo di India e di sir Laurens Van der Post, heroulo dil Duesma Mondo-milito, Jungana filozofo, di qua la aventuri inspiris la filmo Furyo. Ico esis bona debuto en la vivo por ta qua unesme sidabis sur la benki ek harda ligno di la Britaniana kolegii, aparte olti di Gordonstoun, en Skotia, ube praktikesis korpala punisi e frosto-dushi. "Tu esos viro, mea filiulo", quale konsilis ico Kipling en un de lua maxim famoza poemi. E, koncerne la kazo di Karolus, rejo, se ulatempe rejino Elisabeth, lua matro, transmondeskus.
Lua grand eroro esis spozigar la ancestro di Lady Gaga, nome yuna aristokratino havanta idei naiva e romanema, Diana Spencer, diveninta Lady Diana (o Lady Di por le "groupies"). Ilun elu insidiis. Camilla salvis ilu. Camilla e l'ekologio. Nome la vera rejio di Princo de Wals esas min multe la Britaniana krono kam la mondo quan il trairis grandapaze kom kastelestro. Ilun onu surnomizis la verda princo, Karolus la Verda, farmisto, botanikisto, profunde religiala kredanto, specalisto pri sakra arto, obstinema desestimanto dil modernismo, dil ateismo e dil nuntempa arkitekturo, ilu, qua ne esas desproxima pensar ke Le Corbusier, ilqua fanfaronis fabrikar "mashini por habitar", esis un de la posibla vizaji dil diablo. Parolante pri London, il dicis uladie : "La arkitekti facis plu multa malaji kam la Luftwaffe dum la milito."
Yen kontre-modernulo, qua esas tre skeptika pri la bonfaci di ta progreso olqua enduktis la deskonkordo ibe ube antee regnis la harmonio. Il deziras ardoroze "revoluciono di lo duriva". Ita du vorti esas certe kelkete desnobligita, ma ne por ilu. Inter la siniori di ca mondo, ca princo esas ya la unika revolucionano autentika. Quale debesas, lua revoluciono esas reakto. Se vu dubas pri lo, irez do vizitar lua ekologiala farmodomo, ube il rivivigas rustika animalo-speci, departante de la Shetland-bovini til la Aberdeen-Angus-bovi tra la Suffolk-mutonini. Ica omno sen antibiotiki, sen GMO-i, olqui esas lua du nigra bestii. La futuro, segun il, apartenas a la homeopatio ed a la alternativa medicini prefere kam a la molekulal kemio.
Omno quo acensas konvergas, dicis patro Teilhard de Chardin. Tale on povas parolar pri Karolus, qua iras querar en omna granda tradicioni religiala la komuna lumo-nukleo. Il trovas olu che la sakra arto, de la templo di Angkor Vat til la Parthenon, de la katedralo di Chartres til la moskeo di Lahore, ibe ube konservesas ica "gramatiko di la harmonio", qua esas tante kara ad ilu. Ico esas "ora filo" qua interligas omna granda tradicioni e quan il probas rinodigar en Harmonio."
LIBRO : Princo de Wals, Harmonio, Nova maniero rigardar la mondo (kun Tony Juniper e Ian Skelly). Ita libro troveblesas en diversa lingui.

:::>>><<<:::

dimanche 2 janvier 2011

LA KOMUNA LINGUI

(((:::)))

Hiere, me rilektis la historio di la Germana linguo e la elaboro di la komuna linguo super la dialekti. Diferante de la Franca, ube la problemo ne pozesis, nam la dialekto di Paris, qua esis olta di la rejo divenis la komuna linguo ed impozesis kom tala, la Germani, havanta febla centrala povo, mustis krear komuna linguo surbaze di la diversa dialekti per mantenar to quo esis komuna ed eliminar la tro lokala apartaji. Ico duris dum plura yarcenti, ma fine li sucesis nam ulaspeca nacionala sentimento e la aspiro a komuna linguo existis. Dum la yarcento XVI la protestanta reformero Luther tradukis la biblo a modelatra linguo imitanta la administrerial idiomo di la kancelerio di Saxonia (lua regiono) ed on povas dicar ke quik de ta tempo la komuna literaturala Germana idiomo existis.
Onu parolas ofte pri Eliezer Ben Yehudah koncerne la rinasko di la Hebrea linguo, ma ilu sola ne rivivigis ol. Ja dum la XVIIIma yarcento existis en Mez-Europa nacionalista Hebrea movado, qua komencis imprimigar jurnali en la Hebrea e dum la XIXma yarcento komencis existar Hebrea familii di Polonia qui vice docar la "yiddish"-a idiomo a lia filii, docis a li la Hebrea kom matrala linguo. Eliezer Ben Yehudah nur plufortigis energioze ica tendenco en Eretz Israel e, fine, danke lua esforci, ma ne nur danke lua esforci nam la deziro a nacionala linguo esis forta che la Hebrei, la Hebrea ridivenis vivanta linguo uzata en la singladia vivo en la lando Israel.
La diferi inter la Latinida lingui esas olti di dialekti di la sama linguo. Certe, onu interkomprenas nur desfacile, ma esus ankore posibla en la Latinida mondo elaborar komuna linguo, nam la Latinida dialekti havas ankore multa komuna traiti e vorti. Tamen, ne eventas tale, nam la deziro a tala komuna idiomo, ho ve ! ne existas. E la absurda nacionalismi linguala esas tro forta. Certe, la kreeri di Interlingua - kuza idiomo di Ido - elaboris tala linguo. Ma stranjege, ol havas neexplikeble min multa suceso che la Latinidi kam che la Slavi e la Skandinaviani.
Koncerne Ido, lua skopo esas konsideresar kom komuna linguo super la Europana dialekti. Tamen lua suceso e difuzo esas mem plu mikra kam olti di Interlingua. Esas bona motivi pri co : le "dorftrottel" (kretini) qui volis reformar olu sencese e diskutar senfine pri lo, danke absurda principi linguala, tre nocis Ido ed impedis omnamaniere lua difuzo e preske cesigis lua existo. Ma anke hike indijesas solida populal aspiro e volo. Fakte, en Europa ne existas ulaspeca nacionala sentimento e nulo facesis por naskigar e developar ol. La Siniori di lo "politically correct"-a pensis pri Europa kom merkato ed experimento-tereno por la globalismo e nule kom komuna patrio di omna Europani. La rezulto esas ke la Europani ne pensas havar komuna linguo qua esus la posedajo di omni e ne lokala idiomo impozata kom oficala linguo ad omni. Se ni volas prosperigar Ido, ni absolute devas facar du kozi : 1°) Renuncar la idiota principo di senfina perfektigado di nia interlinguo per ne-cesanta diskuti. 2°) Esforcar krear omnamaniere movado qua probus naskigar sentimento di Europaneso che la Europani (linguala, kulturala, ma dum evitar politikala ideologio). Le maxim inteligenta de ni devus entraprezar la serchado di meceno por realigar ita skopo. Nur tale Ido povus havar chanci difuzesar e prosperar...

))):::(((