mardi 26 avril 2016

ACEPTO CHE LA KORTO DI REJINO POMARE


La korto di Pomaré ornabis su por mi-acepto, dum la dio kande me pozis unesmafoye mea pedi sur la sulo Tahitiana. – L’admiralo Angla dil navo Reender jus efektigabis sua vizito di arivo por la suverenino (elun il konocis de longa tempo) – e me irabis en solena ofico-vesto, akompanar l’admiralo.

La densa verdajo filtris la radii dil ardoroza suno ye du kloki posdimeze ; omno esis tranquila e dezerta sur la ombroz avenui di qui la totajo formacas Papeete, l’urbo dil rejino. - La kabani havanta verando, dissemata tra la gardeni, sub grand arbori, sub granda planti tropikal, semblis, quale lia habitanti, plunjita en la voluptoza dormeto dil siesto. – La cirkumajo di la rejala domo esis tam solitara, tam pacoza kam lo cetera…

Un de la filiuli di la rejino, ulaspeca sunbrulita koloso qua venis nigre vestizita renkontre a ni, duktis ni aden salono havanta shutri abasita, ube dekeduo de mulieri sidis, senmova e tacanta…

Meze di ta apartamento, du granda foteli orizita pozesis flanko an flanko. - Pomaré, qua okupis un de li, invitis l’admiralo sideskar sur la duesma, dum ke interpretisto kambiis inter ca du ancien amiki komplimenti ofical.

Ita muliero, di qua la nomo olim esis asociata al revi exotika di mea puereso, aparis a me vestizita per longa gaino-robo ek silko rozea, sub la traiti di olda homino havanta karnaciono kuprea e kapo imperema e harda. – En lua granda ledeso di olda muliero, on povis ankore divinar to quo povabis esar la seduktili e la marvelo di elua yuneso, pri qui la naviganti di olim transmisis a ni l’original memorajo.

La mulieri di elua sequantaro havis, en ca mi-lumo di apartamento klozita, en ica kalma silenco dil jorno tropikal, charmo nedefinebla. – Eli , preske omna, esis bela, ek la beleso Tahitian : okuli nigra, plena de langoro, e la karnaciono sucinatra dil Cigani. – Lia desnodigita hari intermixesis a flori natural e lia gaza robi trananta, libera ye la tayo, falis cirkum eli per longa plisuri fluktuanta.

Lo esis precipue a princino Ariitéa, ke nevolante mea regardi haltis. Ariitéa havanta vizajo dolca, reflektema, revema, kun pala rozi di Bengal, dissemata sen ordino tra elua hari nigra…

 

 

 

(Segun PIERRE LOTI La Mariajo di Loti )

 

 

 

(Ek Kuriero Internaciona n° 4/2014)

mardi 19 avril 2016

LA RAITRI-KANTISTI DI NÜRNBERG


La artiklo sube esas la tradukuro di texto extraktita de libro pri Germania redaktita dal Franca jurnalisto ed autoro, Henri Béraud, en 1926. En ica libro la dicita skriptisto deskriptas la eventi e la surprizi di lua sejorno en Germania itaepoke. La suba artiklo komprenigas ke la menti en Germania, ja lore, esis pronta por aprobar entuziasmoze la povo-kapto dal Gröfaz(1) ed esas atesto historial.

 

« Dum la matino dil 29ma di agosto, quik de sis kloki, Nürnberg vekigesis per
VIDAJO PRI LA URBO NÜRNBERG
la fanfari. Depos la predio, baneri e muziki desembarkis che la fervoyala staciono. Lo esis societi di anciena kombatanti. Li venis de omna regioni di Germania. On vidis li en omna posibla kostumi, e kelki de li esis extravaganta, quale, exemple, ita balifi dil XVIIIma yarcento, havanta lia trikorna chapeli sur kranii tondita e di qui la koli ekiris bizare de anciena vestaji nomizita « Rheingrafenhose »-i havanta kolumi facita por sustenar rubandi retenanta la hari dop la kapo. Esis ibe rurani di Werther(2) rede vestizita, havanta blanka kalzi, chapeli kun bordi pendanta, shui kun bukli e kupra zoni. Esis anke pastori vilajal di qui la redingotegi frapis la taloni, ed homi kuafita per ‘shaki’ sen vizieri havanta penachi petulema, e Tirolani havanta nuda gambi, e Bavariana paroki havanta chapeli larja quale unpeda tabli e, sube, regardi plena de obskura fairo.

La manifestanti veninta del urbi semblis, prefere, rihavir sur su militistal

uniformi. La plu multi esis ordenizita per la Fera Kruco. Uli vestizesis segun civila maniero, ma surhavanta militistal kapvesti. Altri iris kun li, qui havis lia korpi strekizita per sharpi quaze bedeli. On vidis anke veterani dil antea milito, surhavanta uniformi anciena, e qui dicis laute ke la festo esabus plu bela se on selektabus, por celebrar ol, la Sedantag(3)…

Ica omno difuzesis tra la urbo akompanata per granda bruisi de fifri, de tromboni e de tamburegi. Balde li esis plu kam cent mil, havanta sur la reverso di lia vesti metala insigni, olqui reprezentis la Stahlhelm, la kasko di trancheo. La tota urbo aspektis festal. Esis tre brilanta suno – ita bela suno di Frankonia qua pozas orea e violea kolori sur la anciena petri -, e Nürnberg, sub olua longa flagi, semblis esar tote rubandizita. Dum ke on audis la bruisego di sonora avertili dil vehili, la automobili apertis paseyo a su. On vidis ibe generali, ostentante lia pektori plakizita per kruci, e surhavante alte lia kaski, ube brilis la agli e la pinti. Pokope, la nombro de militisti kreskis. Omnaloke Feldgrau-i, surhavante nigra e blanka rubandi. Meze dil stranja baroka muzikisti e dil rurani pitoreska, la oficiri promenante vidigis, kun lia superba posturo en uniformo, lia korekteso segunregula e monoklizita. On vidis anke pasar, irante a la ralio, rezervani di la fanfar-orkestri militistal, kaskizita per la Stahlhelm o kuafita per la mikra boneto reda e nigra ek metalo emaliizita.

(…) Balde aparis kamioni ornita per brancharo e kargita per soldati. Li difuzis tra la urbo, de quarteri a quarteri, klamado soldatal, rauka kanti, asalto-klami. Oficiri posturis sur la sidilo, e lo esis impresanta vidar qualamaniere, de supre ad infre, li regardis la libera civitani di la Germana Republiko.

Tamen, la grupi duris arivar. La cirkumaji di la fervoyala staciono havis obskura koloro pro la granda nombro de kurioza homi deziranta vidar la spektaklo ; bezonesis « Schupo »-i surkavale por truizar ica hom-amasi, ube la sekreta societi di la revancho pasis ye la sono dil milit-marcho Friedrich e dil Wacht am Rhein. E plusa muziki, e plusa pavonumanta generali ; e studenti rozea, verda, blua, botizita til la glutei, perfekte gantizita til surhavar protektanta mansheti e brandisanta lia rapieri. Fine, mili e mili de homi, e lia paroki e lia pastori, qui irigis li al kirki. La kloshi sonis. Procesiono fine organizesis. Me esis insinuata en la turbo. (…) Unesme, me vidis doktori vestizita per redingoti e surhavanta « Zylindern », qui cirkondis la uniformiziti e qui portis la flageti. Pose venis plura kamioni florizita, qui advokis la turbo ed a qui la turbo respondis. Senfina sequantaro de societi venis dope, intermixita per rezervani en kostumo feldgrau e per universitatani anakronismal. Pose venis, kom groteska spektaklo, ulaspeca bataliono de anciena oficiri altaranga havanta dika labio-barbi e ronda ventri, vestizita civile e surhavanta kasqueti, ilqui, kun severa mieno, portis lia parapluvi quaze armi – omni, yes ! E li marchis kadence, per klakigar lia suoli e movar kamaleonatra okuli. Nulu ridis. Kontree.

La gapanti, en du rangi, markizis la kadenco per klamar, ye singla duesma pazo : Zwei, per lia tota forteso. La tramveturi esis haltinta sur la tota longeso dil grandega e vasta Koenigstrasse. La voyajanti agitis lia chapeli. An la fenestri, on aplaudis od onu ondizis longa banderoli. Omna

muziki pleesis kune, ye omna cent pazi. Lo esis tumulto di kavalkado. Lor la paso dal generali, onu salutis, e li ipsa regardis kolde, militistale, ita vivanta hegi quin li semblante revuis.

Lore aparis la standardi. La standardi dil Kaiser, brodita per la W imperiestral, ed olti dil fashisti, ornita per kranii, e la blanka standardi havanta nigra hokokruci, e la standardidi la Stahlhelm kravatizita per krepo, ed altra standardi quin me ne konocis e nula de li havis la kolori di la Republiko. Kande la turbo vidis ica emblemi aparar, lu audigis senfina ovacioni. Iti qui defilis respondis ad oli per gestadar. E la raitri kantis. La yunaro marchis en lia pazi, pendis su an la rideli dil kamioni. On jetis propagandofolii. La muziki varmigis la hom-amasi. Le Zwei sonegis, en aboyi di qui nulo povas transmisar l’impreso facita da li. E la homini, agitante lia naztuki, regardis ico, dum havar extazanta mieni ; e la olduli, havanta lakrimifanta okuli pro l’emoco, klamis « Hoch ! » per voco ruptosona ; dum sukusar lia barbi. »

 

Noti:

 

1. Gröfaz : Ico esas kurtigo, quale oli prizesis dum la 30ma e 40ma yari dil pasinta yarcento, por :“Grösster Feldherr aller Zeiten“ (Maxim granda chefo militistal di omna tempi). Ica titulo grantesis lore da Generalo Wilhelm Keitel ad Adolfus Hitler pro lua rapidega vinko en la west-Europana landi dum 1940. Pose ol uzesis ironioze dal Germana generali lor la tempo dil desvinki di Hitler-Germania. Ol uzesas ankore tempope nia-epoke kun humuroza intenco.

 

2. Werther : Famoza romano dal granda autoro Germana Goethe (1771) « Die Leiden des jungen Werthers » (La sufri dil yunulo Werther). En ica romano Goethe deskriptas idiliatra ruro e rurani.

 

3. Sedantag : La 2ma di septembro 1870. Ico esis la dio dil decidigiva vinko dal Prusiana trupi en la Franca urbo Sedan kontre la armei di Napoléon III. Pose ica dio celebresis kom mi-oficala festodio nacional en Germania.

Segun libro « Ce que j’ai vu à Berlin » da Henri Béraud (1926).

 

 

(Ek Kuriero Internaciona n° 2/2012)