dimanche 25 août 2019

LA MIKRA YUNINETO


RAKONTO

Damo qua promenis uladie en splendida gardeno, haltis por admirar ravisanta tulipo havanta petali reda e flava. "Qua jolia floro ! » elu dicis dum inklinar su por examinar ol plu proxime. Saminstante, la tulipo desklozesis kun granda bruiso ed in la internajo sur la fundo verda, la damo perceptis mikra yunineto, tenua, charmanta ed havanta la longeso di polexo. Onu nomizis el Polexa.
Kom bersilo on donis ad elu nuco-shelo, kom matraco folii di violo e kom kovrilo folio di rozo. Dum la jorno, elu ludis sur tablo e kantis per voco tante dolca e melodioza ke onu nulatempe audabis ulo simila ad ol.
Ma ulanokte, leda rospo eniris la chambro tra vitro-karelo ruptita, saltis adsur la tablo ube dormis Polexa.

Koak, koak ! brekke-ke-kex ! lu klamis dum vidar la jolia mikra yunineto, ed il havis l’ideo forportar la yunineto dormanta.
Arivinte an aquo-fluo, il selektis granda folio di arctium retenita an la rivo per sua stipo e pozis en olu la nuco-shelo ube dormis la mikra Polexa.
Kande la kompatinda yunineto, dum vekar lor la sequanta matino, vidis ke el esis meze dil aquo, el ploreskis tante forte ke la fisheti venis por natar proxim la folio qua esis azilo a Polexa. Li judikis ke el esis tante jentila ke li volis liberigar elu ; li kunvenis cirkum la stipo, grosa lucio tranchis ol per sua denti, e la folio forportis la yunineto adfore sur la rivero, exter la atingo-povo dil rospo.
El efektigis tale vera voyajo, joyante pri la beleso dil naturo, la kanto dil uceli, l’aspekto dil aquo quan la suno briligis quale oro. Survoye, jolia papiliono blanka flugetis cirkum elu e pozis su sur la folio apud la yunineto. Polexa prenis sua zono, atachis un extremajo di ol al papiliono, la altra extremajo al folio ed al avancis mem plu rapidamente.
Subite, grosa melolonto pasis proxime e vidinte el, lu cirkondis per sua gambi elua korpo delikata e, per flugar, forportis elu aden foresto.
Polexa tre pavoris, ma el kompatis precipue la desfortunoza papiliono qua ne povus desatachar su e qua esus mortonta pro hungro.
La melolonto sidigis el sur la musko, pede di arboro e ridepartis tra la foresto. La yunineto profitis lua absenteso por fugar.
El haltis an la bordo di senarboreyo, ube el povis shirmar su sub peco de korticoqua divenis tekto ad elu. Polexa pasis tale la somero e l’autuno, okupata por askoltar l’uceli e regardar la flori.
Ma venas la vintro ; pokope, Polexa vidas la arbori senfolieskar, la flori velkar, e la kompatinda yunineto sufrante pro la koldeso afliktesas e pensas ke el va mortar.
Quivit ! quivit ! audas elu kriar tainstante. Elu levas sua kapo e vidas hirundo qua questionas el pri la motivo di elua chagreno. Polexa naracas a lu sua travivaji.
« La vintro arivas, dicas ad el la hirundo, me retroiras a la varma landi, ka tu volas venar kun me,  ni fugos a tre fora loko de hike ? – Me iros volunte kun tu », dicas lore Polexa.
Quik, el sideskas sur la dorso dil ucelo ed atachas sua zono ad un de la plumi maxim solida. Super la foresto, la maro e la alta monti, el forportesis tre lontane(1), vere tre lontane.
La hirundo haltis proxim bela lago apud olqua stacis anciena kastelo marmora. La lando esis splendida, esis varma. Granda flori kreskis preske omnube, e lo esas sur la maxim bela de oli ke la hirundo depozis la yunineto. Polexa joyis tilextreme, ma el tre astonesis kande el videskis mikra viro blanka, ne plu granda kam elu, qua esis sidanta en la floro. Il havis krono sur lua kapo e brilanta ali sur lua shultri. Vidante Polexa, il staceskis, prenis sua ora krono e pozis ol sur la kapo dil yunineto. Du jolia ali diafana atachesis senfriste ad elua shultri, e, lore, elu povis flugar de floro ad altra floro.
Tale Polexa divenis la rejino dil flori.
lontane (1) = fore

(Segun ANDERSEN)

LA MULIERO QUA VENIS DE ALTRA LOKO



Dum la 16ma di julio 2008, Lerina Garcia Gordo, Hispanino evanta quaradek-e-un yari, sendis e-postala mesajo sur loko interretal konsakrita a lo supernatura, el demandis sokurso. El asertis vekir en universo paralela, diferanta mondo de olta quan el livabis ante dormeskar, ed elu serchis homi, qui, quale elu, uladie trovabis su en alternativa realajo.


Ulamatine, dum la monato marto 2008, Lerina apertis la okuli ed el remarkis quik ke elua lito-tuki havis chanjita koloro. Konfuzigita, el serchis logikoza expliko ma trovis nula e pro ke el devis levar su por irar ad elua laboreyo, el obliviis rapidamente ca incidento. Ita yuna muliero esis kontoristino che la sama entraprezeyo depos plu kam duadek yari ed elua ‘travalio’ divenabis tre rutinoza.
Pos dejunetir rapide, Lerina preparis su, plu tarde, el iris a la halto-staciono por vehili di elua imoblo ed el marchis vers lua automobilo qua trovesis exakte en la loko ube el lasabis ol dum la preirinta vespero. El suriris la sama voyo kam kustumale, olta quan el pariris plurafoye dumsemane depos ke elu instalabis su en elua apartamento sep yari antee, e nul incidento notinda atraktis elua atenco. Enirante elua laboreyo, el vidis personi quin el ne konocis ma el pensis pri diversa kozi e remarkis li apene. El eniris l’acensilo por irar a la triesma etajo, marcheskis en la koridoro, ma arivante avan la pordo di elua labor-chambro el deskovris kun astonegeso ke lua nomo esabis supresata e ke ula altro remplasis ol.
Komence, el pensis erorir pri la etajo ma rapida regardo al numero enskribita an la debuto dil koridoro informis el pri elua misjudiko ed el kaptesis da nepreciza sentimento di desquieteso. Duminstante el duris esar senmova, probante analizar la situaciono, pose venis ad el subite l’ideo ke el esabis konjedata sen avertesar ed el komencis pavorar. Ekirigante hastoze elua portebla komputatoro de elua ledro-sako, Lerina konektis su al senfila reto dil entraprezeyo ed el deskovris ke el duris esar enskribita sur la listo dil employati ma ke el esis nun sub la direkto di altra responsivo, viro quan el mem ne konocis. Foleskanta, la yuna muliero, qua ne memoris subisir irga kambio di lua labor-servo, iris a la kontoro pri la personaro e pretextante esar maladeta el demandis la permiso retroirar adheme, to quo grantesis ad elu.
Kande el instalesis en elua automobilo, el facis infero de co ke ulu kredigabis ke lu esas el interne dil entraprezeyo, ke lu chanjigabis la informi koncernante elu e ke lu demandabis sua permuto pro irga motivo, probablamente pro malvolo. Pavorigita, el exploris atencoze elua sako dum timar ke lua dokumenti esabus furtita, ma elua dokumento profesional, lua dokumento posibligante duktar vehili, ed elua identeso-dokumento duris esar en elua portfolio e lia informi esis justa.
Lore, pro ke el ne sucesis explikar a su ca eventi, Lerina haveskis dubiti pri sua sanesala stando mental ed el rezolvis irar adche mediko por konsultar lu. Pos questionir ed examenir elu sorgoze, ca mediko penseskis ke forsan el trouzis, volante o nevolante, ula substanco, ed il propozis ad elu subisar kelka analizi. El aceptis ico spontane, ma nula traco di alkoholo o di narkotajo trovesis en elua organismo.
Retroveninta heme, Lerina exploris minucioze elua apartemento e lua omna dokumenti, elua konti bankal, elua fakturi ed elua anciena pago-folieti, sen remarkar ulo nenormala. La yuna muliero, lore, penseskis ke el havis forsan ulaspeca amnezio, ke ulo grava eventabis dum la recenta dii e ke lua spirito refuzis memorar ico. Por esar certa pri l’exakteso di elua memoraji, el havis l’ideo konfrontigar oli a la novaji maxim recenta. El konektesis al interreto, pose el vizitis omna retala pagini quin el kustumis regardar, ma la informaji esis le sama kam dum la predio e nur kelka raportaji neimportanta adjuntesabis. Dum la morga dio el retrovenis por laborar quale se ca nova labor-chambro esabis sempre la sua, ma plurafoye el esis submersata per angoro-krizi qui koaktis elu ekirar dum instanto en la koridoro por povar quieteskar.
Sis monati antee, Lerina livabis elua amiko, kun qui el havis relati depos sep yari, e kelka semani plu tarde el renkontrabis Agustin, viro qua habitis en elua quartero. Li interfrequentis depos apene quar monati, ma li ja esis tre proxima mente e granda kompliceso unionis li. El konocis ilua nomo, ilua adreso, ilua telefon-numero, la loko ube il ‘travaliis’, la gimnazio ube lu studiabis, e mem ilua filiulo quan il prizentabis ad elu. Dum la vespero, la yuna muliero probis telefonar ad Agustin por raportar a lu elua stranja experimento ma nekonocato respondis ad elu, ilqua asertis ne konocar el, e qua fine cesis bruske la konversado, nam konstateble il esis agacita pro elua insisto. Desquietigita, el rezolvis irar ad ilua hemo ma arivante ad ilua adreso el deskovris ke la nomo sur lua enireyo-pordo esabis chanjigita e ke altra familio habitis nun en l’apartamento. Ita personi asertis vivar ibe depos multa yari e nulatempe renkontrir Agustin o lua filiulo.
Elua amikulo departabis sen avertar el e sen poslasar adresi e Lerina opinionis ke lua desaparo esis suspektinda. Ulo eventabis, quon el ne intelektis, ed el bezonis respondi. Senesperigita, el pagis privata detektivo por probar trovar ilu ma poka tempo pose ca viro rivenis por vidar el e dicis ke omno supozigis ke ita Agustin e lua filiulo nulatempe existabis.
Lerina ne plus rikonocis la mondo ed el penseskis ke el divenabis komplete fola. Lore, el demandis ed obtenis rendevuo kun psikiatriisto, qua judikis ke el esis mente sana e qua imputis la tota historio ad halucini debata a laboro-tensi, ma la yuna muliero tote ne kredis ico. El savis perfektamente ke to quon el travivabis esis reala… adminime el kredis lo, nam poka tempo pose, elua anciena amikulo, ilta pri qua el pensis ke li esis separita depos plura monati, informis el ke li duris esar kune.
Hororizita, Lerina iris hastoze ad elua genitori, pensante ke li quietigus el pri elua vivo ed elua memoraji, ma kande el demandis novaji koncernante elua juniora fratino, qua ruptabis shultro a su e qua mustis subisar interveno kirurgial kelka monati antee, li regardis elu kun astono. Segun semblo, elua fratino nulatempe havabis tala problemo.
Dum la sequinta semani, Lerina deskovris multanombra diferi inter elua memoraji e la realeso e pokope penso impozesis ad elu, qua rapidamente divenis certeso. Ulo probable eventabis qua baskuligis el, irgamaniere, ad universo paralel. La mondo ube el esis nun semblis ad el entote simila al anciena, la importanta eventi e la precipua traiti esis le sama, ma mikra detali chanjabis ed el deskovris nova de li singladie. Exemple, vesti quin el nulatempe komprabis ordinesis en lua mur-armoro e sur la blogo quan el redaktis olim kun lua anciena kompanulo, ilqua fine duris esar elua amikulo, nombroza artikli esabis sendita dum la recenta monati, qui signatesabis per elua manuo ma quin elu ‘jame’ skribabis.
Dum la 16ma di julio 2008, Lerina sendis elua atesto sur retala pagino konsakrita a lo ‘paranormala’, per serchar altra personi, qui, quale elu, pensis transirir ad altra realeso : « Me pregas vi, se ulu travivis ulo simila, lu kontaktez me por parolar pri co, nam me trovas nulo qua povas explikar to quo eventis a me. Me pasis kin monati per lektar omnaspeca teorii e me konvinkesas saltir aden universo paralela. Ulo, rezolvo quan me realigis, ago quan me efektigis, o kombinuro de eventi igis me baskular ad altra sistemo di universo.
Me tamen astonesas ne transirir ad altra epoko ed arivir dum la sama yaro. Korpale ed intelektale me ne chanjis, me esas exakte la sama persono. Por dicar omno a vi, lo esas quale se me perdabus la memoro dum kin monati e ke me vekabus pos sonjir dum ca tota tempo. La homi memoras pri me e mea agi dum ca periodo, e li raportas pri kozi quin me ne memoras entraprezir. Ka vi travivis ulo simila ? Me pregas ti qui pensas savar omno ne sendar respondo. To quon me travivas ne esas drola, koncernante me ico esas tre grava. Predanko. »
Lerina recevis multa respondi, qui aludis altra dimensioni, paralela universi, e se la plu multa intervenanti semblis kredar elu, el ne povis trovar ulu qua asertis quale elu, venar de realeso alternativa.


(Segun artiklo interretal)


jeudi 22 août 2019

KURT KLUSMEIER, LA LASTA DEFENSERO DI BRESLAU


Naskinta en Basa-Saxonia, nia protagonisto evas nur 18 yari kande il sendesas a Rusia, proxim Leningrad. Ibe il suriras la klasika itinerario di la « Landser », t.e. la bazala infantriano. Plurafoye vundita il salvesas di co por lastega kombato : la defenso dil rezisto-loko Breslau, falinta pos Berlin. (extrakturi de interviuvo facita dum decembro 2016 en Ganderkesee, Germania, da Yacha MacLasha). 




Questionanto : Quala sequo de eventi duktis vu irar al « Wehrmacht » ?

Kurt Klusmeier : Me naskis en 1924, kom unika filiulo di quaradekyara patro, veterana oficiro di 1914-1918 membro dil « Stahlhelm » di qua omna membri rajuntis la nazista partiso. Cetere, il ne povis agar altramaniere, nam il esis instruktisto. En 1939, mea patro, qua esis rezervo-kapitano, rivokesis por irar aden l’armeo. Il komandis kompanio ‘logistikal’ (t.e. jeranta la necesa moyeni por la flegado dil trupi armeal) unesme en Polonia, pose en Norvegia, en Francia ed en Libia. Oficale, il esis responsivo logistikal ma ilu laboris anke por la « Abwehr », t.e. la informo-servo. En Afrika, il vere konocis Rommel, pri qua il dicis ke il esis tre aroganta e nule sorganta pri la destino di lua viri. Dum januaro 1942, sen subisir la exameno « abitur » (exameno qua finas la studii en gimnazio, NDLT), me kunvokesis dal  « Reicharbeitsdienst » (civila servo por obligata laboro, NDLT), quan me rajuntis dum marto. Fakte, me volis quik engajar me por irar en le « Waffen-SS » nam li esis le maxim bona – e mea patro skribis por ta skopo al responsivo lokal di Bremen, ma ico ne sucesis. Me fine vokesis por irar aden l’armeo dum septembro 1942.

En quala militistal unajo ?

Me atribuesis al 28ma diviziono di chaseri  (28.Jäger-Division) olqua esis elitala unajo. Pos tri monati de exercado en Lübeck, me eniris treno por Rusia dum la Kristnasko-dio di 1942. Me ankore pasis kelka semani de exercado e, ye la 20ma di marto 1943, me insertesis en la logistikala regimento 83ma regimento di chaseri (83. Jäger-Regiment) akantonata lore en Tosno [53 kilometri sudeste de Leningrad].

Quala esis vua itinerario an la est-fronto ?

Me recevis la bapto dil fairo dum la 6ma di aprilo. Ye la morga dio, me lejere vundesis che la gambo e che la kudo. Me iris itere an la unesma lineo erste dum la 17ma di mayo, por periodo de un monato, t.e. suficanta tempo por partoprenar kelka kombati. Pose la regimento sendesis a la dopo, en Gatchina [45 kilometri sude de Leningrad], por periodo de tri repozo-semani. Retroirinta an la fronto sude di la lago Ladoga, me itere vundesis dum la 31ma di julio, ma me restis che la Komandeyo sen aceptesar en la hospitalo, e dum la 19ma di agosto me recevis la fera kruco di 2ma klaso pro kaptir enemika soldati. Ye la 3ma di septembro, on permisis a me vakancar heme e me pasis lo cetera di ca monato en mea familiala hemo. Retroveninte an la fronto, me restis en rezervarmeo til la fino di 1943. Dum januaro, ni komencis nia retreto, lor olqua me agis por la sekureso dil stabo. Ye la 5ma di mayo 1944, me departis por permisita vakanco a mea familiala hemo por periodo de un monato. Komence di julio, me rajuntis mea unajo en Volodymyr-Volynskyi [100 kilometri nordeste de Lviv, en Ukrainia nunal], ube la retreto ristartis, per la fervoyo. Dum la tempo di mi-oktobro, me itere vundesis. Pos operaco en Naumburg, me retrosendesis a Basa-Silesia, ube la rutino  pluduris lor la vintro : retreto, kombati…Komence di marto 1945, me arivis en Breslau, termino di mea odiseo militistal.

Kad vu volabus esar oficiro quale vua patro ?

No. En 1943, me povabus ma me savis ke me ne havis la necesa autoritato, ke me ne esus agnoskata kom chefo da mea kamaradi. En Breslau, dum la printempo 1945, generalo Niehoff [la militistal mayoro dil fortifikita kampeyo] venis aden nia bataliono, pos ke me facabis mea raporto, il questionis me pro quo me ne divenabis oficiro. Me respondis a lu : « Me ne havis la vokeso profesional por ta skopo. »

Quo esas segun vu bona soldato ?

Kande soldato staceskas por atakar e ke lua vivo perdas sua importanteso : il trancendesas per esar pronta por mortar ed aquiras estimo pri su ipsa qua ne esas posibla developar dum tempo di paco. Yen, segun me, to quo esas bona soldato. E me sempre probis kondutar tale, mem en Breslau dum la lasta dii dil milito. Me sempre esis voluntal por irar al maxim danjeroza kombato-lineo.

(…)

Ka vi havis kontakti kun la Rusa habitantaro ?

Yes certe. On imperis strikte a ni bone kondutar a li, ne entraprezar nutrar ni che li. On kambiis tamen aguli e filo po ovi e lakto – la rurani ne volis aceptar nia pekunio, ma filo ed aguli esis raraji ibe. Me memoras ke dum januaro 1944, en Luga [130 kilometri sude de Leningrad], la familie qua gastigis ni esis tre felica aceptar ni, nam ni donis ad ol kelka konservaji, kelketa pano e precipue botelo de schnaps. Erste dum la somero di 1944, en la Poloniana vilaji, me deskovris la kontre-Germana sentimento : li ne celis lia odio. Ma en Rusia me nulatempe sentis ol.

(…)

Quon divenis la kaptiti ?

Dum la somero 1943, proxim Tosno, me kaptis kelka soldati helpata da mea kamaradi. Ni traktis li tre bone : ni donis a li pano, sigareti. Pose ni transportis li adche la komandeyo di nia kompanio por questionado. Me ne savas quon li divenis. Cetere lo esas pro ca kapturo ke me ordenizesis per la fera kruco e ke me promocesis kom kaporalo. Mea patro esis tre fiera kande il saveskis lo.

(…)

An la fronto, quon vu timis admaxime . Artilrio, chari, avionaro ?

La Stalin-orgeni, ico esis lo maxim danjeroza e precipue lo maxim netolerebla. La ululado qua akompanis la lanso di ta fuzei, me sentas ol sempre en mea internajo ! Ico duris nur dum 20 sekundi, ma co esis la sekundi maxim longa e maxim terorigiva di la tota milito. La Stalin-orgeni tre nocis la mento-stando di nia infantrio.

(…)

Kande vu intelektis ke la milito esis perdita ?

Dum decembro 1942 o dum januaro 1943. Pos vidir l’armizo en la dispono dil Usani, mea patro skribis a me de Afrika, dum asertar ke, militistale, lo esis neposibla obtenar la vinko. Quale me dicis lo a vu, ilu laboris por informo-servo e me savis ke il havis suficanta informaji por havar bona vido pri la milito-kozi. Konseque me kredis il. E pose, me divenis supersticoza. Me dicis a me ke se ni esus ganonta la milito, me mortus ante la vinko. Ma, ke se mea patro esis justa, me posvivus la desvinko. Ico esas stulta ma me havis ca fixa ideo…

E vua kamaradi ?

Inter soldati, on dicis inter ni : « Ni bone profitez la milito, nam la paco esos terorinda..» Ma me devas dicar ke ni vivis sen pensar pri la morga dio, onu apene pensis pri to quo eventos pos la repasto o pri la sequonta atako. Hodie, la Germani ne volas intelektar ke ni vivis tale, ke nia vivo konsakresis por solvar nemediata problemi quale la frosto o la nutrivi, nule por savar ka la milito esis yusta o ne. Ni ne havis la necesa tempo por pensar pri altra kozi. Eventis a me restar en tranchei dum monati sen povar lavar me e chanjar mea sub-vesti. On multe sufris pro la lausi. On vivis de vunduro a la sequanta, de ordenizo a la sequanta… Ed amba kozi grantesis tre abundante a me. Lor la milito-fino, dum la 11ma di aprilo 1945, me recevis la fera milito-kruco di unesma klaso.

On dicas ke ye la fino dil konflikto la ordenizi obtenesis facilamente…

Askoltez, me povas dicar a vu ke la kombati en Breslau esis le maxim harda quin me subisis. Yen quale ol grantesis a me. Lo esis dum la 1ma di aprilo, Pasko-sundio, sub la ne-cesanta bombardo dal artilrio e dal avionaro. Lor la vespero, charo « JS » proximeskis a nia Chefa Quartero. La mayoro dil regimento sendis a ni « Jagdpanzer IV » kom rinforco e me montris a lua akompananta esquado ube esis la charo Rusa. On demandis a me klimar ye 20 metri de alteso, celata dop ruinaji, por surveyar e signifar kande ca Rusa koloso moveskos. Ol moveskis, me signifis… Nia charo iris ek lua celeyo. Ol pafis e frapis la angulturmo dil “JS”, qua recevis la shoko e desaparis. Ye la morga dio, l’enemikaro sucesis okupar la taluso dil fervoyo an nia dextra flanko. Nia bataliono imperesis rikaptar olu. Ni ne plus havis multa viri e mea chefo imperis me prenar kun me radio-transmisili. Por atakar, oportis trairar 100 metri di « no man’s land », dum la justa instanto, kande nia artilrio komencis bombardar l’enemikaro, sat rapidamente por evitar la kugli ma ne tro por ne trovesar sub nia propra obusi lor la arivo. Nia artilrio pafeskis, me klamis « Adavane ! » ma nur un soldato movis su… Me pavoris, itere klamis, ma sen efiko. Lore ni departis duope… Fortunoze, nia artilrio facis bona ‘travalio’ e la Rusi ja ne plus esis surloke. Dum la sequanta dio, la cetera homuli venis a me por exkuzar su ne akompanir me.

Karl Hanke, la nazista chefo dil fortreso Breslau, reputesas pro pendigir ti omni qui pensis livrar su. Pro quo ca soldati ne punisesis ?

Pro ke nulu savabis lo. Ka vu savas ke Breslau en 1945, esis tre diferanta de Tosno en 1943 ? Dum la siejo ni esis shirmita en kelero, la Rusi esis en la strado vicina. La ligili inter la Chefa Quartero dil bataliono e dil regimento esis, por tale dicar, ne-existanta. Singlafoye kande oportis transmisar informajo, facar exploro, portar municioni ed aquo an la fronto-lineo, me mustis trairar la pafado-lineo. E pose la urbo bombardesis sencese, esis omnube incendii. Omna konstrukturi esis destruktita. Uladie, me vidis aviono « Junkers 52 »  tervenar en la ruinaji. Me nulatempe intelektis quale la pilotisto sucesabis pozar su sur la sulo… La mento-stando dil habitanti di ca urbo esis lamentindega. Ulafoye, proxim la fervoyala staciono, me selektis la subteretajo di domo por instalar ibe la nova komandeyo dil bataliono e me saveskis ke la tota familie, qua habitis ibe, suocidabis. Ed ico ne esis unika kazo.

(…)

Ka vi drinkis alkoholaji por rezistar ?

Proxim Leningrad, on povis komprar alkoholo che kampanio-kiosko di nia diviziono ma quale me sempre dicis a me, “milito ne esas amiko kun ‘schnaps’” e me drinkis de ol nur un unika foyo. Lo esis itere anke dum la fino di aprilo 1945, en Breslau. Itadie, me iras al komandeyo responsiva pri la vicina sektoro, okupata da SS-soldati. Cirkum la tablo surhavante mapi, esas du oficiri qui signifas a me proximeskar. Kun desprizanta mieno, un de li questionas me pri mea intenci koncernante li. Me respondas ke lua viri lasis nia alo deskovrita e ke ni havas nulu por stopar la truo. Ilu sumnas me indikar mea sektoro sur la mapo e dicas lore a me ke ni pafabis adsur lua kerli. Me retroturnas a lu, ke, depos ke la Rusi esas ibe, ni pafas adsur omno quo movas su. E ta-instante, me koncieskas ke me relatas kun Besslein e Rogge, la du oficiri maxim timenda dil fortreso. Subitamente, obusi explozas e la muri dil subteretajo tremeskas. Sen atencar ico, Besslein indikas la mapo ed explikas a me ube esos la nova defenso-lineo. Pose il dicas a me : « Ante tua departo, ni drinkez ulo » - ed il prizentas glaso a me. Ni shokis reciproke nia glasi, me drinkis e me departis…Retroveninte en mea unajo, kande me naracis ke Besslein ipsa invitabis me kundrinkar glasedo de alkoholo, nulu volis kredar me. Ico esas la unika foyo kande me drinkis schnaps an la fronto-lineo, me nulatempe oblivios lo.

(…)

Quon vu opinionis kande la Federiti desembarkis en Normandia ?

La tota regimento volabus transportesar a Francia por kombatar la Usani.

E lor l’anunco dil atento di la 20ma di julio kontre Hitler ?

Ni esis an la fronto-lineo e du oficiri dil stabo divizional anuncis a ni ke atento organizesis kontre la Führer e ke ol faliis. Li adjuntis dicar ke un oficiro di nia stabo implikesis en ol, ke il fugabis e ke ni devis esar surveyema. Nulo pluse. La soldati ne parolis pri co. Ni havis plu importanta problemi.

La morto di Hitler ?

Me saveskis ol en Breslau, dum la vespero dil 1ma di mayo. Me renkontris soldati en la urbo-centro, qui dicis a me ke ula Tönnes indikesis kom sucedanto. Pose me informesis per la ‘radiofono’ ke parolesis pri admiralo Dönitz. Ma ca novajo ne emocigis ni. Ni ja omni intelektabis ke ico esis la fino.

Quale la livro di Breslau eventis ?

Dum la 5ma di mayo, on saveskis ke nia chefi signatabis armistico kun la Rusi e ke lia unaji militistal ja esis en la urbo. Nia batalionestro sendis me kun du plusa soldati por explorar to quo eventis. Ni iris vers la Königsplatz, ni renkontris la Rusi. Li esis armizita, ni anke, ni haltis, intersalutis, e pose singlu pluduris marchar. Pos ico, la Rusis promisis a ni esar libera se ni livrus ni. Dum la nokto del 6ma til la 7ma , ni livris la urbo a li ma li trompis ni… Me inkluzesis en Breslau, pose komplete spoliata ed embarkita kun plura mili de altra soldati en brutaro-vagoni al direciono di Kaukazo. Nia « voyajo » duris dum dek dii, dumsomere… Lo esis tre varma. Ni recevis nur du gobletedi de aquo dum la tota voyirado. Kaptiti diareis…Pos ca kalvario, ni arivis en Kirovabad [Gandja depos 1990], en la monti di Azerbaidjania, ube ni mustis laborar en la mineyi di kobalto.

Quale on vivis ibe ?

En Kirovabad, on havis tre poke por manjar, pano, supo e kacha (paplo di cereali). La quanto di pano dependis del efektigita laboro. Ma pro ke me savis la alfabeto Rusa, me obtenis ofico en kontoro, ube la vivo esis plu facila. Me povis manjar tam multa pano kam me volis, e me rihavis mea kustumala forteso, mem se ico ne duris dum longa tempo…To quo anke helpis me, lo es la fakto ke me ne fumis : me povis kambiar mea sigareti po pano. Me pasis tale tri yari, sen judicio. Me ne havis mem la maxim mikra ideo pri la tempo kande ico duros…

Ka vua genitori savis ube vu esis ?

Pos letro retrosendita sen respondo, to quo instigis me havar la maxim mala timo, un de mea karcerala amiki liberigesis pro prisanesa motivi. Tale mea genitori saveskis dum januaro 1946 ke me transvivabis. Kande mea kamaradi fine judiciesis e kondamnesabis a 25 yari de karcero-puniso sen ajorno, me esis en hospitalo pro tifo : me indulgesis. Me liberigesis dum la fino di agosto 1948, me retrovenis adheme dum oktobro di ta yaro. Me havis la fortuno ke la komisitaro pri saneso konkluzabis ke me esis tro febla por laborar.

Kad en la kampeyo on instigis vu divenar membro dil partiso komunista o dil Nacionala Komitato por libera Germania ?

No. On dicis nur a ni ke plu bone onu laboros, plu rapide on retrovenos adheme. Kande me arivis en mea vilajo, me trovis mea genitori qui esis senlabora, en domo mi-destruktita per bombo, quan li habitis kun refujinti. Til la monato marto di 1949, me restis en la hospitalo. Pose, me laboris en komercala brancho. Mea monatala salario esis 50 DM, de qui me mustis pagar 20 DM amendo kom anciena membro dil partiso nacional-socialista.

Quala traco la milito poslasis interne di vu ?

Me divenis harda, tre harda. Hitler dicis ke oportis esar harda quale Krupp-stalo e tenaca quale la ledro…La milito igis me harda e tenaca. Pose, en la vivo, kande me renkontris viro di mea generaciono, me quik savis kad il esis front-soldato o rato restinta dope. Bismarck esis justa – onu nulatempe devus militar kontre Rusia !



(Segun artiklo en la revuo GUERRES & HISTOIRE)


samedi 17 août 2019

GLORIA DE THURN E TAXIS - VIVO ROMANAL

(Gloria esas extravaganta princino Germana di qua la vivo esas romano extraordinara)
**Mariae Gloria, Ferdinanda, Gerda, Charlotte, Teutonia, Franziska, Margarethe, Frederike, Simone, Johanna, Joachima, Josefine, Wilhelmine, Huberta, komtino de Schönburg-Glauchau naskas dum la 23ma di februaro 1960 en Stuttgart. El esas la filiino di komto Joachim de Schönburg-Glauchau e de komtino Beatrix Széchenyi de Sarvar-Felsövidek**.
Gloria havas seniora fratino Maya e du fratuli Carl-Alban naskinta en 1966 ed Alexander naskinta en 1969. De 1965 til 1970 elua patro, di qua la posedaji konfiskesis en 1945 esas korespondanta jurnalisto en Togolando ed en Somalia.
Retroveninta en Germania la familio esas nericha e por povar pekuniizar elua studiado Gloria laboras kom servistino en drinkeyo por studenti.
Ibe el renkontras princo Johannes de Thurn e Taxis, richega heredanto di nobela familio e li mariajesas dum la 31ma di mayo 1980 en Regensburg.
Gloria havos tri gefilii e de 1980 til 1990 juos omna avantaji di granda richeso. El havas vivo mondana tre aktiva ed extravaganta. On surnomizas la princino "Princino TNT".
Ma princo Johannes mortas dum la 14ma di decembro 1990 evanta 64 yari. Gloria, lore, mustas jerar la richeso familial til la majoreso di lua filiulo. El komencas nemediate austera vivo e savas jerar e salvar la posedaji di lua familio. La valoro di oli evaluesas ye 2 miliard dolari.
Kande el oldeskas vice plorar pri lua yunevo e lua perdita beleso el okupas su pri bonfacanta verki e fondas katolika kongregaciono mulieral. El konsakras su anke entuziasmoze ad arti e kulturo.
Fine el divenas bigota ed integrista katolikino kun tre reaktema vidpunti. Tale se el esas tre kritikata dal progresemi, el tre prizesas dal tradicionalisti qui aprobas elua kurajo expresar publike opinioni tote ne "politically correct"-a. Precipue kande el deklaras a jurnalisto di integrista revuo katolika di Bavaria pensar ke la homeosexuala mariajo esas "dil diablo la verko". Ico shokas kelka geyi, ridigas la ceteri ed aprobesas senrestrikte dal pia e dal bigota katoliki. Gloria esas e kondutas sucesoze kom richa ed extravaganta personi. Ma el esas anke tre bonkordia ed helpas la povri tam bone kam el povas, e duris la tradiciono di apertata restorerii gratuita dil familio de Thurn e Taxis por indijanta personi.


dimanche 11 août 2019

OCITANIA HODIE

On parolas multe pri Ocitania che la interreto ed altraloke. Pro ke olim la Ocitana esis la linguo dil trubaduri ed ulatempe esis preske la komuna linguo di west-Europa ol, do, havis granda prestijo. Ma la tempo pasis la Ocitana desaparis profite a la nord-Franca. Esas kelka nostalgiozi qui volas rivivigar olu, ma li ne havas granda suceso. Plu serioze la Ocitani plendas ke lia sudala achento konsideresas kom rustika, kelke ridinda dialekto. Tala plendi ne eventas en Germania. Tamen, ibe la lokala lingui e dialekti esas multe plu vivoza kam en Francia. Ed esas sama difero inter la linguo di la nordo ed olta di la sudo. La linguo dil sudo "Hochdeutsch" (alta Germana) divenis la oficala linguo literatural dum ke la linguo dil nordo "Plattdeutsch" cesis de longa tempo uzesar en la administrerio ed en la serioza literaturo. Tamen, la nordani ne protestas por rivivigar lia linguo e nulu en Germania o cetera Europa revas rezurektigar ca idiomo ed igar ol linguo di magna kulturo. Pro quo ca granda difero ? La nordala regioni di Germania esis olim olti di la "Hanse" potenta organizuro komercala ed esis tre prosperanta e kulturoza. Ma eventis ke (probable pro religiala motivo) ke la nordani aceptis la linguo literatural dil sudo (la biblo tradukesabis maestrale al alta Germana da Luther). Ed esas nula revendiko nek plendo de la latero dal nord-Germani relate la linguo. Pro quo ? Mea-judike tote simple pro ke la nordani (Prusiani) unionigis Germania ed impozis lia achento kom normigita (standarda) pronunco. 'Itaque' li ne havas motivi por plendar. Lo esas quaze la Franci adoptabus la achento dil sudo (e.g. la achento dil urbo Tolosa) kom standarda achento. Evidente, lore, la sudani ne havus motivi por jemar e la romantikeso Ocitanian ne havus loko por existar.

vendredi 9 août 2019

"BREXIT"

Me ne intencas politikumar hike, ma on audas multe parolar ed on audas multe pri la "Brexit". Ico semblas esar granda problemo por la Britaniani e por Europana Uniono. Ma on povabus evitar ca problemo, se on konsiderabus serioze to quon dicis De Gaulle pri la eniro di Britania en la Organizuro Europana di ta epoko. Nome, il asertis ke la Britaniani ne esis pronta por asociesar strete al kontinentala Europani e ke esus plu bona havar bilaterala kontrati por la komerco profitoza al Britaniani ed al Europani. Tam longatempe kam il esis prezidanto di Francia, il impedis la eniro di Britania ad Europa. Lore, la Angli esis tre shokata, protestis energioze ed omna Europani (ecepte la Franci) esis favoroza a Britania. Do, kurtatempe pos la transpaso di De Gaulle Britania eniris Europa, kun bonveno-saluto, ed on konsideris De Gaulle kom olda folulo. Or, hodie, ni konstatas ke De Gaulle esis justa e se on volabus askoltar lu e lua argumenti, on evitabus la serioza problemi naskinta de la "Brexit". Domaje ke ne eventis tale.  L’image contient peut-être : une personne ou plus et costume

lundi 5 août 2019

LA ENIGMATO DI AKAKOR


Hike komencas la raporto pri misterioza civito ancestral di Sud-Amerika

Dum la 3ma di marto 1972, Germana jurnalisto dil A.R.D. , la publika televiziono Germana, Karl Brugger, lore korespondanto en Rio, renkontris en sordida taverno di Manaus, la « Graças a Deus », Amerik-Indiana « cacique » nomata Tatunca Naraerta asertante esar « princo di Akakor ». Ca renkontro organizesis dal komandanto di kompanio Braziliana di gardisti forestal, amiko dil jurnalisto, e persuadita ke la raporto di ta Amerik-Indiana chefo certe interesus ilu. Brugger questionis do Tatunca Nara dum plura hori e mem enrejistris lia omna konversadi. Plu tarde, il adiris kun lu en la junglo, sur la traci di misterioza civito sekreta : la civito Akakor. La Germano naracis lua travivaji en libro, titulizita « Die Chronik von Akakor. Mythos und Legende eines Amazonischen Volkes » (La kroniko di Akakor. Miti e legendi di populo Amazonian).



Brugger prizentas Tatunca Nara kom Amerik-Indiano sat alta-statura, havante longa hari nigra e vizajo delikate desegnita. Il esis mestico. Ilu surhavis bunta kamizo kande il renkontris Brugger unesmafoye. Ico esis donaco da oficiri dil armeo Braziliana. Il havis sur lua tayo kurta tuniko ledra, sur olqua reprezentesis l’emblemo di Akakor.
En mala Germana linguo, Tatunca Nara, raportis a Brugger la astonanta historio dil populo di Ugha Mongulala, « populo selektita dal dei », dek-e-kin mil yari ante nun. Il durigis lua parolado til la fino, olqua konsignesis en sakra libro : la Kroniko di Akakor. Ca verko, redaktita dal skribisti di lua naciono, skribesis kun la skribarto dil idiomo di lua ancestri : la ‘quechua ‘, olqua, ilu asertis, kontenis mil e quaracent simboli, singlu de oli havante plura senci, segun lia impliki gramatikal. La populo le Inka, qua parolis anke la ‘quechua’, perdabis depos longa tempo « la skribarto dil dei », ma lua tradicioni konservabis ‘lontana’ memorajo di ol.
Sakra libro
La « Kroniko di Akakor » komencis olua naraco per ula yaro Zero, konkordante kun la yaro 10.481 ante la ero Kristana. Ol markizesis per la departo de Ugha Mongulala dal « Granda Maestri Inicianta » , vers la lando di lia origino.
Ica Granda Maestri portis a la homaro la lumi di la Savo. Li fondis nova populo ed erektis tri granda civiti ek petro : Akanis, Akakor e Akahim.
La nomi indikas la ordino di lia konstrukto : « aka » signifikas « fortreso » e « kor », « du ». La  unesma civito, Akanis, konstruktesis « sur bendo streta di tero, proxim la lando Mexikia, en loko ube interafrontis du oceani ». Ka la istmo di Panama ? Akahim, la triesma civito, ne mencionesas en la Kroniko ante la yaro 7315 ante Iesu Kristo. Ma lua historio parenteskas stranje kun olta di Akakor.

Akakor, chefurbo di desaparinta imperio, ed altra civiti perdita…
« Ita omna urbi destruktesis lor la unesma Granda Katastrofo, qua eventis dek-e-tri yari pos la departo dal dei. »   Ma altra civiti, konstruktita dal Anciena Maestri, posvivis ica flagrado : Salazare, sur la fluo supera dil fluvio di le Amazona,



Tiahuanako, proxim la lago Titikaka, e Manoa sur la alta planaji dil sudo. Oli esis precipue rezideyi dil dei, kompozita per templi erektita por lia glorio cirkum piramido.    -     « De ta sakra civiti. » dicas Tatunca Nara, « me vidis per mea propra okuli nur Salazare. Lua disto esas ye ok dii di marchado del urbo quan la Barbari blanka nomizas Manaus, ol jacas an enfluanto dil Granda Rivero. Lua palaci e lua templi esas sepultita per la junglo. Nur la somito dil granda piramido emersas ankore super la foresto. »
Subtera civiti
Nefore del antiqua civito celesis anke serio de habiteyi subtera. “Existas dek-e-tri civiti profunde enterigita en la Andi, » asertas ya Tatunca Nara. Departante del Granda Templo sunal di Akakor, diversa acesi trairante profunda tuneli duktis a subtera civito ed ad altra civiti. Ica tuneli esis suficante larja por posibligar a kin homi marchar samfronte, ed oli esis tante vasta ke plura dii de marchado esis necesa por irar de ula civito ad altra civito.
Del dek-e-tri subtera civiti, olti esante Akakor, Budu, Kisch, Boda, Gudi, Tanum, Sanga, Riono, Kos, Aman, Tat e Sikon lumizesis per klareso artifical. Nur la civito Mu, la maxim mikra de omni, utiligante alta koloni vertikal sustenante enorma speguli arjenta, utiligis la lumo natural dil suno. Reto komplexa di kanalizuri adduktis l’aquo dil monti til la centro di ta enterigita urbi. Tuneli e civiti subtera esis la laboruro dal Anciena Maestri.                                        
Perdita civito Akakim
Tatunca Nara parolis pose – inter mult altra kozi !-, pri Akakim , misterioza civito konstruktita an la nordala limiti dil Imperio, vers la frontiero nunal di Brazilia e di Venezuela. Ol esis petra civito fondita dal Anciena Maestri ed a qua on acesis per trairar impresanta katarakto. Akahim duris esar ruinajo dum quar yarcenti, pos la unesma granda subverso, e mantenis streta relati kun Akakor dum plura yarmili. Kande arivis la Barbari blanka, la habitanti di Akahim remparizis su sub la tero. Tatunca Nara asertas ke sistemo komplikita de tuneli juntis ita civito a la chefurbo e ke serio de speguli, injenioze dispozita, posibligis ad amba urbi komunikar efikive inter oli. (…)
Le Inka, heredanti dil desaparinta Imperio Ugha Mongulala
Segun Tatunca Nara, l’imperio Inka esis la unika, ecepte la sua, nulatempe vivir segun la legi sakra dil Anciena Maestri. La historio dil populo Inka iris til la yaro 7951, t.e. 2470 ante nia ero, kande Virakocha, duesma filiulo di rejo Sakaia, rebeleskis kontre la povo di ilua patro e exilesis de Ugha Mongulala. Viracocha arivis en Peru, fondis sua dinastio, olta di le Sapa Inka, plu tarde konstruktis Cusco. Tale il konstitucis imperio prosperanta qua, pose, divenis potenta naciono, frato di Ugha Mongulala.
Germanali deskovras Akakor
Dum la yaro 11.015, t.e. 570 dil Kristana ero, havis loko en l’Imperio Ugha Mongulala nekredebla evento : veninta del maro oriental, interne di misterioza navi havante prui kun drako-kapi, tribuo de viri blanka e barboza aparis sur la rivi dil fluvio di le Amazona. Li nomizis su ipsa Goti e federis su kun la populo di Akakor.



« L’armaturo dil navi e la drako-kapi konsignesis da nia sacerdoti en la Granda Templo dil Suno. La navi transportis til sisadek militisti. Lia propulsilo esis larja seglaro ek delikata texuro ligita a masto tre solida. Plu kam mil blanka militisti tale atingis Akakor, li esis interne di quaradek navi. »
Ita epizodo, raportita a Brugger da Tatunca Nara es tre interesanta. Lu memorigas pri l’epikajo di germanala tribuo de Ostrogoti, qui, dum periodo de sisadek yari, konquestabis e dominacabis Italia ma fine vinkesis da generalo Narsès, en 552, lor la batalio dil Monto Vesuvius. Pose, la Ostrogoti ne plus paroligis pri su. Certena linguisti asertas trovir kelka traci di lia refujeyo en sud-Francia, til Hispania. Ma li nulatempe adportis la pruvo pri tala migrado.
Plu tarde, la federuro konkluzita kun Ugha Mongulala plufortigis konsiderinde la potenteso di Akakor. La civito plugrandeskis ed itere fortifikesis. La Germanali docis a lia hosti la tekniko extraktar la metali e fabrikar protektanta armi. Stranja historio, havante relato kun Paititi, raportita da kronikisto, aludas anke blanka Amerik-Indiani, vestizita per protektanta equipuri, qui konstruktabis pavizita chosei e ligna fortifikuri…
La Amazoni
Non yarcenti e duimo pose, la Barbari blanka invadis Sud-Amerika e submisis le Inka. Ugha Mongulala, fugante la nehaltigebla expanso dal blanka raso, shirmis su pokope dop la muraro di lua anciena civiti.  – La esforci da Akakor por mantenar sua imperio dessucesis opoze a ta Blanki qui investis balde la totajo di ca subkontinento. Hispani unlatere, Portugalani altralatere, le « conquistadores » kaptis la lando dil Anciena Maestri, por la glorio di nova deo. La Amerik-Indiani serchante eskapar la yugo dil invaderi, penetris aden la junglo ; ma klano de mulieri refuzis la dekado dil imperio e luktis kontakte kontre la Barbari blanka. Tale, dicas Tatunca Nara, aparis en Amerika la Greka mito dil Amazoni !       -   Sacerdoto, membro di expediciono, raportis segun ica vorti, en 1539, la renkontro di lua samreligiani kun ta militista mulieri : « Ni vidis eli qui kombatis avan la Amerik-Indiani kom lia kapitani e luktis tante kurajoze ke la viri ne audacis montrar lia dorso. Eli mortigis per mazo-frapi ti qui fugis avan ni […] Ita mulieri esas tre blanka ed altastatura. Eli esas tre muskuloza ed iras tote nuda, arki e flechi enmanue, militante quale dek Amerik-Indiani. »
Subtera galerii
La interna parieti dil tuneli esis, koncernante la plu multi, kovrita per koloro lumifanta e per stranja petri nigra tampita en la muri segun interspaci reguloza, oli indikis la disti de un loko ad altra. La subtera paseyo iris de Cusco til Catamarca, tandem lu finis sua voyirado en la interna korto dil katedralo di Lima. Petro-planko perfektamente juntita, impedis pasar vers la subtera mondo. Ol esis tante habile dispozita ke onu ne povis dicernar ol de la cetera petro-planki di ca interna korto. Nur ti qui savis lua existo esis apta apertar olu.
Alianci e federuri
Dum la yaro 12.401, t.e. 1920 di nia ero, acesis la trono ancestral, princo Sinkaia, patro di Tatunca Nara.                                            



Kelka yari pose, en 12.413, t.e. 1932 p.K., princo Sinkaia organizis atako kontre la vilajo Santa Maria, jacanta an la supera fluo dil rio Negro. Masakrante omna viri, lua militisti kaptis quar mulieri. Ma tri de eli dronesis dum serchar eskapar survoye ad Akakor. Un unika posvivis la desfacila kondicioni dil retroirado. El esis Germana misionero. El nomesis Reinha. Elta, qua ameskis la populo di Akakor, fine spozigis princo Sinkaia, kontre la opiniono dil Granda Konsilantaro, ma kun la aprobo dal sacerdoti. De ta stranja uniono naskis, kelka yari pose, Tatunca Nara.
Quar yari pos la nasko di elua filiulo, Reinha retrovenis a Germania kom ambasadistino di elua nova patrio che la nun malfamoza Adolfus Hitler. Pos finir neklara negociado, el esis itere en Ugha Mongulala duadek-e-du monati plu tarde, akompanata da tri altaranga nacional-socialisti. Stranja federuro konkluzesis inter la imperio Ugha Mongulala e la Reich Germana.
Akakor, tale, donis la bonveno inter lua muri, dum la tota Duesma Mondomilito, a konsinderinda nombro de militisti Germana. Tatunca Nara explikis a Brugger quale multa submara navi Germana livis la portuo Marseille havante Brazilia kom atingo-skopo…
Lor lua sakrigo, kande il divenis rejo di Ugha Mongulala, en chambro dil templo, qua tillore esis interdiktata ad ilu, Tatunca Nara deskovris la balzamizita kadavri di quar misterioza enti, li esis tri viri ed un muliero. Li esis bone konservita e balnis en liquido translucida. Ye omna vidpunti simila a ni, li havis tamen sis fingri an singla manuo e sis pedfingri an singla di lia pedi. Ka li esis mortinta o vivanta ? Questionis Tatunca Nara lore la Granda Sacerdoto. Nulu povis respondizar ico. La origino di ta personi semblis perdesar en fora tempi nekonocata.