MATRO SHIPTON

[Matro Shipton esas la maxim famoza sorcistino e profetino Angla di omna tempi.]

La granda sorcistino Angla Matro Shipton

Matro Shipton (1488-1561) esis grandega sorcistino en lando ube omnatempe la sorcarto esis prosperanta e la sorcistini grande egardata e respektata e kelkafoye politikale influoza (nur pokega homi savas lo, ma la pasinta chefa ministrino di Anglia – Margaret Thatcher (1925-2013) - esis sorcistino tre altaranga). Notinda anke, ke ne nur la sorcarto e la sorcisti esas tre estimata en Anglia, ma anke la okultismo – diferante de la kontinentala landi – e la patriota sorcistini ed okultisti (inter li la alte iniciita framasoni) pleis tre importanta rolo por divenigar Anglia la maxim povoza e richa lando dil mondo dum la XVIIIma e XIXma yarcenti e por ganigar da ol omna militi quin ol entraprezis til nun. Por retrovenar a nia temo, Matro Shipton predicis plura eventi qui esis fasononta la mondo moderna. Yen mikra rezumo pri la vivo di un de la maxim granda profeti dil mondohistorio, qua porsempre markizis la historio Angla.
Ico, forsan, ne esas koincido, nome la profeti e la vizioneri sempre aparis dum la maxim konfuza e desquieta epoki, kande granda chanji eventis. ‚Itaque‘ dum tala periodo, lor bela nokto someral di 1488, yunino parturis nelegitima bebeo, en Yorkshire.
Lor lua nasko, Ursula Sondheil esis infirma, ma on esis balde parolonta pri elu kom profetino sub la nomo di Matro Shipton. El esis misformacita ma el havis ajila mento. Tale, elu lernabis lektar e skribar multe plu rapide kam la plu multa pueri samevanta. Ye 24 yari, elu spozigis karpentisto ordinara di qua la nomo esis Toby Shipton, di Spipton, proxim York. Lua reputeso kom klarvidantino frue difuzesis a tota Anglia e mem ad Europa. Plura centi de kurioza homi amaseskis cirkum elu ed askoltis tre atencoze lua sibilatra paroli.
La legendo asertas ke el naskis en la kaverni proxim la kastelo di Knaresborough. Tamen omna detali koncernanta la nasko e la ‚kindeso‘ di elta qua divenos Matro Shipton transmisesis de boko ad orelo dum plu kam 150 yari, tale nulu konocas la cirkonstanci reala cirkondanta lua unesma vivoyari.
To quon ni tamen savas, lo esas ke depos 1641, plu kam 50 verki redaktesis pri elu e ke lua historio markizis la kolektiva imaginado dum plura yarcenti. La nombroza raporti, kelkafoye piktita o mem brodita vidigas da ni la forta impreso agita da Matro Shipton a lua cirkumanti.
La historio, exemple, raportas ke yuna nobelo esabus veninta konsultar ica profetino por saveskar kande finus la vivo di lua patro. Ica yunulo bezonis pekunio e ne plus povis vartar por recevar lua heredajo.
Matro Shipton dicis nulo a lu. Ita yuna viro maladeskis kurtatempe pose. Itaque la patro di ca laste dicita venis luafoye konsultar Ursula, esperante ke el povus helpar lu por salvar ilua filiulo. Elu respondis :
„Ti qui pacientesas dum esperar la morto dil altri,
Venigas lia propra transpaso,
La tero quan ilu tante serchis, balde il surhavos,
La tero di lua fieracheso, en lua tombo…“
Balde pos la morto di ca yunulo, la novajo pri la cirkonstanci di lua transpaso e pri la predico da Ursula Shipton kreskigis la timo cirkondanta ita misterioza muliero. Ica pavoro sempre existis mem longatempe ante elua mariajo. Onu ya rakontas ke el developabis doti pri sorcado por venjar su kontre ti qui persekutis elu, kontre ilti ed elti qui mokis lua ledeso. Nome, plura personi rakontis ke el esis la „filiino dil diablo“, t.e. sangodurstanta sorcistino qua reprezentis danjero por elua vilajo e precipue por la infanti e pueri.
La nasko e la kindeso di Ursula Sondheil
Segun rumori, la matro di Ursula nomesis Agatha ed esis orfanino neinteligenta ed ociera. Elu preferis okazionala prostituco kam laborar kom menajistino o koquistino. La legendo dicas ke viro seduktis elu e ke lu konsentabis grantar ad elu ula komforto, kambie di sexuala avantaji. El do gravideskis de ca viro. La homi raportis ke ta viro esis tam kolda kam glacio, e ke lu ne semblis prizar ica gravideso.
Cetere, kande elu gravideskis, lua vicini postulis ke el persequesez pro prostituco koram la lokala judiciisti. El mustis esar tre kurajoza, nam el evis nur 15 yari kande el ed elua enorma ventro prizentesis a la judiciisto. La persequo abandonesis nam lua amoranto igabis gravida du plusa mulieri di la sama vilajo.
La legendo rakontas, ke el naskis ulaloke en la cirkumajo dil fluvio Nidd, dum varma julio-nokto, lor ke la tondro grondis. Ico eventis tote proxim anciena jaceyo ube l’aquo posedas mistika povi. Mikra Ursula komencis vivar en desfortunoza kondicioni. La akushistino, qua naskigis elu, raportabus ke ca bebeo esis enorma e misformacita.
La yuna matro esis povra, ma elua amoranto duris helpar elu por mantenesar en vivo. Nulu savas quale el agis, ma elu mem sucesis konvinkar sacerdoto baptar elua infanteto, malgre l’opozo da la lokani. Nome, lo esis tre rara, itaepoke, ke infanto nelegitime naskinta baptesez, ultree elta havis anke la reputeso esar filiino dil diablo. Lo esas l’abado di Beverley, qua aceptis la demando da Agatha, mem se ita laste dicita habitis ye plu kam 60 milii de Knaresborough.
Segun la rakonteri, elua matro donabus Ursula ad adoptanta matro lor ke el evis du yari. Koncernante Agatha, elta trovos refujeyo en kuvento ube elu pasos lo cetera di elua vivo.
La legendi rakontas ke la yunineto qua esis matro Shipton esis inteligenta e malvolanta. Ulafoye dum ke el laboris extere, lua adoptanta matro audis ca infanto kriar tre forte. El probis enirar la domo, ma nevidebla forco impedis el agar lo. El demandis lore la sokurso da lua vicini, qui anke esis nekapabla penetrar aden l’internajo di lua domo. Sacerdoto qua preteriris vidis ica ceno. Il quietigis la homi e sucesis kombatar la nevidebla forco e fine iris en la domo. La bersilo esis vakua, nam la yuna Ursula, tote nuda, ridetanta, sidis avan la herdo. Posiblesas anke, ke la adoptanta matro inventis plura rakonti quale olta por celar elua ofte neglijanta konduto a ca infanto.
Ursula kreskis e la historii pri lua adoleco-tempo e la debuto di elua adulta vivo esas nur laudo a lua ledeso. Elu, probable, ardoroze revis, quale omna cetera yunini samevanta, pri charmanta princo. Nulu pensabus, ke, uladie, lu povus asistar elua mariajo, tamen karpentisto, nomata Toby Shipton, propozis spozigar elu. Pluri kredis, ke il esabis sorcata e ke elu versimile utiligabis ula amoro-pulvero od irga elixiro por ke il amoreskez pri elu. Lo esas en 1512, lor ke Ursula Sondheil evis 24 yari, kande el divenis Ursula Shipton.
Ita periodo esis importanta por Anglia, nome Henrikus (Henry) VIII kronizesis recente kom rejo e ja konquestabis la kordio di ilua populo. Inter lua konsilanti esis Thomas Wolsey, filiulo di buchisto di Ipswich, futura arkiepiskopo di York e kardinalo en Roma.

MATRO SHIPTON DIVENAS FAMOZA

La vivo esis probable multe plu facila por matro Shipton nun, pro ke el esis mariajita. Elu ed elua spozulo ne havis filii ed esis sat prosperanta. Lo esis un monato pos elua mariajo kande, unesmafoye, vicini venis ad elu por demandar konsilo. Kamizo e subjupo desaparabis ed ica furto esis astoniva misterio por la vicinaro, nam ica vari esis prefere kustoza itaepoke.
Matro Shipton dekaris nur ke el savis tre bone qua furtabis ca vestaji, e ke el agos lo necesa por ke ita havaji retrodonesez. El furnisis kelka indiki ad elua vicinino. Ita laste dicita, quale lo esis previdita, iris a la kruco dil merkato en Knaresborough. Lore ula muliero venis adibe kun la desaparinta vesti. Ica nekonocatino komencis dansar e kantar :
„Me furtis mea vicini, regardez me, me esas furtistino e me montras lo a vi.“
El retrodonis la vesti, reverencis e foriris.
Plura misterioza eventi simila grande kontributis ad establisar la reputeso di matro Shipton. Samepoke el predicis la falo dil kloshturmo di la lokala kirko e la transpaso di sinioro vizitanta ca regiono. Elua reputeso difuzeskis a tota Yorkshire.
Lo esas dum ita epoko, ke rejo Henrikus VIII, kurajigita da Thomas Wolsey departis a milito e rezolvis invadar Francia. Anglia, lore, ne havis stabila armeo e rekruto intensa komencis en ca tota lando. Lua trupi desvinkis plurafoye, ma la rejo esis obstinema ed en 1513, per la helpo da Austriana mercenarii sendita da imperiestro Maximilianus, il obtenis lua unesma vinko importanta, ica batalio surnomizesis „The battle of Spurs“ (La batalio dil Sporni).“ Matro Shipton previdabis ica evento.
Thomas Wolsey, qua konvinkabis rejo Henrikus departar a milito por trovar glorio, grande laudesis e konsideresis kom un de la precipua responsivi dil vinko Angla. Por dankar ilu pro lua saja konsili, il nominesis kom sinioro kancelero di Germania e kardinalo en Roma. Wolsey volis divenor papo, e dum vartar lua nomino a ca ofico, il vivis quaze princo kun nombroza servisti. Il konstruktigis por su mem plu granda domo kam olta di la rejo, hodie nomata la Korto di Hampton ed il fondis l’universitato di la Eklezio dil Kristo.
Matro Shipton surnomizis ilu „la taliita pavono“ :
„Kande la taliita pavono perdos lua unesma plumi,
lu ofros granda spektaklo a la tota Tero – dum ula tempo -, ma lu desaparos kurtatempe pose e lua tota glorio duktos a nulo.“
Kardinalo Wolsey esis tamen odiata en la tota lando. Anke niaepoke, la kancelero esas rare la persono maxim populara di la guvernerio, nam lu esas la persono qua jeras la imposti. Wolsey, dum la absenteso di rejo Henrikus, esis mastro di Anglia. Imposti sempre plu pezoza postulesis e la habitantaro di ca lando sufris pro co.
Lo esis tempo kande esis desfacila vivar, la novaji voyajis lente ed omni questionis su pri la rezolvi dal nova mastro di ca lando ed anke pri la milito entraprezita da rejo Henrikus kun multanombra filiuli, patri e fratuli di la homi di Anglia. La novaji difuzesis nur parole per voyajanti, migranta vendisti e per komercisti, e, tro ofte ica informi esis eroroza od inventita. Matro Shipton, mem se el habitis en izolita domo, esis plu bone informita kam omna ceteri.
Sempre plu multa homi venis por konsultar Ursula. Mem kelkafoye vizitanti su prizentis sub falsa nomi e la profetino savis tamen exakte qui li esis.
Un de ta vizitanti esis l’abado di Beverley, qua, nun oldeskinta, komencis timar la reformi impozita da Wolsey a la mikra kongregacioni. Lor lua vizito, matro Shipton ne havis tre bona novaji por lu. El explikis ad il quale Wolsey esis hungrigonta la rejio, aparte la kongregacioni maxim izolita, ke la povri e la maladi balde ne plus povos trovar refujeyo en ula kirki e monakerii, ke pluri inter li privacesos de edukado… e ke la rejo same kam lua parlamento renegos Wolsey dum la venonta yari e ke ita laste dicita mortos en deplorinda kondicioni.
Wolsey diveninta la viro maxim potenta e timata dil rejio, pluri de la profetumaji da matro Shipton parolis pri lua futura agi e pri lua falo.
Ita laste dicita informesis rapide pri la reputeso di ca profetino e ke el predicabis ilua falo. Il imperis do tri viri, duko de Suffolk, Charles Brandon, same kam la sinioro de Arcy di Yorkshire e la sinioro Percy, komto di Northumberland por irar renkontre a matro Shipton e vidar per lia okuli kad la rumoro havis fundamento, kad el esis vera sorcistino.
Kande li arivis avan la domo dil profetino, elta ja esis extere, ridetanta ed el invitis la tri viri sideskar en la internajo, avan bona fairo-herdo. Kande li esis sidanta komforte en la domo, un de la viri asertite dicabus : „Vu ne esus tante afabla se vu savus qui ni esas e por quo ni esas hike…! „
„Me kredas ke la anuncanti yurizesas bone aceptesar…“ el respondis milde dum ofrar biro a li.
„Vu savas por quo ni esas hike ? Vu dicis ke la kardinalo nulatempe povos vidar York, ed il tote ne prizis ico…“
„Me nulatempe asertis ke il ne povos vidar York, el dicis polite,me nur dicis ke il ne povos enirar ita urbo dum lua vivotempo…“
„Bone“ la duko parolis heziteme, „il dicis ke la venonta foyo kande il esos en York, vu brulesos sur granda rogo.“
„Ni vidos kad ico povos eventar“ lore dicis la profetino.
Pos ica vorti, elu jetis elua fulardo aden la herdo. La flami tushis ol, ma ne kombustis ol. Lore el riprenis olu e deklaris :
„No, me ne kredas ke me mortos kom brulita homo.“
El regardis duko de Suffolk. Ita homo e lua du akompananti sudorifis pro pavoro, la pavoro pri la sorcarto. Un de la viri audacis questionar elu kad elu savas to quon destinos ad ili lia futuro. El divenis subite tre trista e deklaris ke el vidis li kom mortinti sur la pavizita chosei di York.
Kande kardinalo Wolsey informesis pri la dicaji da matro Shipton, il rezolvis departar de London por irar a York. Ita voyajo esis longatempe duronta e danjeroza, tamen lua vera arivo-loko ne esis York, ma Cawood, urbo ye dek milii plu sude. Wolsey intencis acensar la turmo di Cawood, dum esperar vidar York de ta loko. Forsan ye la jorno-lumo, il sucesus reale vidar parto de ca teritorio.
„Elu dicis ke me nulatempe povos vidar York“ ridetachis la kardinalo.
„Respektoze, el ne dicis ke vu ne povos vidar York, el dicis ke vu nulatempe eniros ol.“ un de lua kompanuli korektigis.
„Nu, ni irez adibe e ni brulez elu !“ pluse dicis Wolsey dum regardar la bordumo dil foresti vicinesanta York e kelka domo-tekti apene videbla. Ma dum ke lu prontesis livar Cawood, la kardinalo videskis sinioro Percy, komto di Northumberland akompanita da kelka gardisti.
„Ka vi venis por me ?“ Wolsey questionis.
„Fakte yes ho sinioro, nome la rejo postulas ke vu retroirez a London por afrontar akuzi pri stato-trahizo.“
Lo esas sur la choseo, akompanata da severa gardisti, ke Wolsey komencis lua voyajo di retroveno, sen arivir en York. Dum la voyajo il divenis tre malada e l‘eskorto mustis haltar en monakerio di Leicester por ke il flegesez. Il divenos ibe dementa e transpasos ibe, en deplorinda kondicioni quale predicabis lo matro Shipton. Kom konsequo di ilua morto, la reputeso dil profetino haveskos nekredebla dimensioni, talgrade ke el divenis vivanta legendo.
La parlamento ultree judikis ke l’Eklezio prenabis tro multa povo e rezolvis facar severa aranjuri. Pluri de la fidel amiki di Wolsey pagis la preco pri co, inter li esis sinioro Percy e sinioro d’Arcy qui ocidesis sur la choseo di Yorkshire.
Henrikus VIII mortis ye la 28ma di januaro 1547, poslasante chanjita lando, tre diferanta de olta di qua il heredabis 40 yari ante lore. La anciena potenteso dil Eklezio mezepokal esabis ruptata, la parlamento esis nun la nova autoritato. La filiulo di Henrikus VIII, Edwardus VI evis nur 9 yari kande il heredis la rejio Anglia. La profetino anke parolabis pri ilu :
„Por pia e dolca princo, krear spaco
ed en singla kirko preparar balayilo,
nam ita princo qua nulatempe naskos divenigos la razita kapi desesperanta.“
La parturo por la yuna princo esabis brutal, e la cezarana operaco quan la akushistini mustabis efektigar mortigis ilua matro, Jane Seymour. La razita kapi – la monaki – havis serioza motivi por desquieteskar, nam la konflikto inter la protestanta e katolika eklezii plumaleskis sempre plu multe e la protestanti divenis dominacanta.
„Lore la populani armizos su,
E la maligneso di muliero produktos multa malaji.
Fiereso mortigiva di Oh ! deskonkordi odiinda di Oh !
Frati por regardar la vivo dil ceteri.
Ma l’ambicio esas tante mortigiva,
la grifono feroca perdos lua kapo.
Kurtatempe pos la transpaso di la leono,
per dolca kruelajo.“
El predicos anke :
„Damo vertuoza lore mortos,
por augmentesar vers la alteso tante alta,
Elua morto produktos altra joyo,
A persono qua multe nocos la rejio.“
Fakte, la populani, fatigata per la kaoso e l’anarkio qui regnis, armizis su. Obskura tempi anuncesis por Anglia, la preci plualteskis rapide e la populani esis sempre plu povra. Rejo Edwardus VI mortis kande il evis nur 16 yari pos apene plu kam kin yari di regno-tempo. Dum unesma periodo, lua onklulo, Edwardus Seymour, pose dum duesma periodo, Dudley, esas la forta viri di ca lando. Ita laste dicita esas ambicioza homulo, qua intrigas e profitas la deskonkordi por guvernar e pluricheskar. Il nominigas su kom duko di Northumberland. Il sucesas konvinkar Edwardus ke lua fratini (Maria (Mary) la katolika e seniora ed Elisabeth) esas danjeraji por la krono e ke lo esas plu bona deklarar eli kom bastarda, tale impedante por eli la tron-heredo. Vice eli, Jane Grey, sincera amikino dil rejo, selektesas oficale por heredar la trono. Ico esas avantajoza por la duko, nam lua propra filiulo mariajesis kun Jane.
Kande il mortas en 1553, Jane agnoskesas dal Konsilantaro di regenteso kom rejino. Elua familio instigas el aceptar ico. Ma, sen susteno, non dii plu tarde, el ekpulsesas de la trono, (pose subisas la morto-puniso ye la komenco dil sequinta yaro) segun impero da Maria (Mary) Tudor, fratino dil pasinta rejo. Lo esis harda epoko, la nova rejino esanta tilextreme katolika, la protestanti persekutesas en la stradi, la habitantaro esas desunionita e mem plura personi brulesas dum ke li esas ankore vivanta.
Matro Shipton surnomizos el Alecto, ed expresos ica profetumajo :
„Alecto pos asumir la krono ;
E la mitri erektesos, e la kapi falos,
En Smithfield la sango fluos.
Anglia asociesos ad Hispania.
Kelki probos nocar li, vane.
Alecto, lore, de la vivo foriros.
E la sacerdoto pontifikal mortos.“
La sango, fakte, fluis en Smithfield e kande Maria Tudor mortas dum matino di novembro 1558, lore kelka hori plu tarde, transpasas anke Polona kardinalo importanta. La transmondesko di Maria Tudor esas signo dil fino di ero e la komenco di altra ero. Anglia ne plus esos la sama lando. Ma, adminime, la violento cesis e la vivo semblas rikomencar quale ol esis olim. Nova rejino kontroleskas ca lando e lore komencas la longa regno di rejino Elisabeth I-ma. El evis 25 yari kande el prenis la povo e nulatempe esis mariajonta su. El regnos dum plu kam 45 yari e retrovenigos paco e fiereso aden elua lando.
Quale el predicabis lo, matro Shipton transpasos en 1561, ye la evaluita evo 73 yari. El poslasos tre multanombra profetumaji pri la venonta yari. El predicis la morto dil rejino e la kronizo di James VI en 1603, same kam militi, la granda pesto di 1665, l’incendio di London en 1666. Hodie, kelki de lua predici ne plus semblas esar tante obskura a ni. El predicabis, exemple :
„Esos veturi sen kavali e la mondo konocos la plago dil acidenti. „
El anuncis la veno di la interreto :
„ La pensi trairos la mondo en un instanto.“
Kande el predicabis :
„La homi marchos super la fluvii e sub la fluvii, la fero flotacos sur l’aquo.“
Lua samtempani probable questionis su quon el aludis. Nunepoke, la navi e la submara navi fera esas kustumala kozi, ma itaepoke…
Matro Shipton predicis plura eventi historial qui esis fasononta la mondo moderna. La desvinko dil Hispana armada, exemple :
„E la ligna kavali dil monarko di Westo destruktesos dal trupi di Drake.“
Per plu longa strofo, el profetumis ke Sir Walter Raleigh apertos la Nova Mondo a la Britaniana komercisti :
„Sur maro senbridigita e ventoza
Nobelulo navigos
Qua ne mankos trovar
Lando nova e marveloza
De-ube il adportos
Herbo e radiko…“
La dicita herbo esis evidente la tabako e la radiko esis la terpomo.

Esas tre probabla ke la dicaji da matro Shipton dum la sucedo dil tempo, esis exajerita ed interpretita… Ma to quon ni savas, lo esas ke el reale existis, ke el markizis la popul-imaginado e la historio di Anglia porsempre. El meritas, sen irga dubito, ke lua nomo esez en la rango dil maxim granda profeti di la mond-historio.

(Segun interretala texto da DAVID MAGNY)

(Ek Kuriero Internaciona n° 3/2014)