150 YARI ANTE NUN : SEPARO-MILITO EN USA

<<<:::>>>

Balde, onu celebros la 150ma aniversario dil separo-milito en Usa (tale adminime nomas ol mea samlandani : "guerre de sécession" en la Franca patuazo*). La nord-Usani preferas nomar ol : intercivitana milito dum ke la sudani kelkafoye preferas nomar ol : milito dal nordana atakanti. Me savas tre poke pri ta milito, me devos serioze studiar texti che la interreto qui pritraktas ol, nam me intencas publikigar artiklo pri olu che KURIERO INTERNACIONA. Ne omno esis blanka o nigra e ne existis benigni unlatere e maligni altralatere. Singlu havis motivi por kombatar. Tamen, me remarkis ke lo esis la elekto di Lincoln qua produktis ica milito. Altra persono, forsan, povabus evitar la katastrofo. To quo tamen, tre impresis me esis la fakto ke nordana eminento ante entraprezar la milito dicis (me citas aproxime e nur segun memoro) : "Ni devas punisar ica maligna populo dil sudani." Lo esas preske exakte la sama vorti quin eminenta nord-Franco dicis, sisacent yari ante lore, ante komencar la kruc-milito kontre la kataristi : "Ni devas punisar ica maligna gento dil Provencani (sud-Franci)". Bizare amba militi esis militi dal nordani kontre la sudani kun la sama heroeso e romantikeso e tragediala eventi, destrukti, e partala gentocido. Ed, ambakaze, naskanta civilizo nihiligesis.
Amba militi havis ideologiala motivi : koncerne la kruco-milito, lo esis la kombato kontre la katarista hereziani ; koncerne la separo-milito, lo esis la lukto kontre la sklaveso. Tamen, en la kombati dal nordana Usani kontre la sudani adjuntesis anke ekonomiala interesti. Pri Lincoln, me ne ja povas judikar, nam me ankore havas tro poka informi pri lu. Ma a priori il ne tro plezas a me e me havas la sentimento (juste o nejuste) ke il esis superba, puritanista e netransaktema viro. Lo ne esas ye lua honoro ke il ne hezitis entraprezar tala milito sen serchar evitar ol, tale produktante plura cent mili de mortinti ; ed ica konflikto esis la maxim terorinda de ti qui tillore konocesis. On mustos vartar til la unesma mondo-milito en Europa por subisar konflikto same kruela e kun la sama ampleso.
La grandeso e la povo di Usa pagesis po pavoriganta preco di sango e lakrimi.
Ma ita milito esas parto de la nacionala miti fonderi di Usa, e me memoras vidir plurafoye la filmo "Gone with the wind", relatanta la vivo di altaklasa sudana familio lor la separo-milito. Ica filmo esas klasikajo dil cinemo ed esis mondala suceso. Forsan pro la 150ma aniversario di ca konflikto on devus montrar ol plusafoye chetelevizione. "Gone with the wind" ne oldeskis ed esas same romantika e pasionoze interesanta kam lor lua unesma difuzo. Nome, ol esas sentempa ed apta emocigar e komprenesar en omna tempi ed epoki.

<<<:::>>>