mercredi 3 août 2022

ANTE L'ATENTO DI SARAJEVO

 

Ante l’atento di Sarajevo

OMNI KREDAS KE LA UNESMA MONDOMILITO  KOMENCIS DUM LA 28ma DI JUNIO 1914 EN SARAJEVO LOR LA MORTIGO DI ARKIDUKO FRANZ FERDINAND E LUA SPOZINO SOPHIE CHOTEK, DUKINO DE HOHENBERG DAL SERBIANO DI BOSNIA, GAVRILO PRINCIP. ICO ESIS LA PAFADO QUA PRODUKTIS LA JULIO-KRIZO E, POSE, LA MILITO. OR ICO ESAS ERORO, NOME LA UNESMA MILITO-PAFO EVENTIS EN PARIS DUM LA 16ma DI MARTO 1914 PER LA MORTIGO DIL DIREKTERO DIL JURNALO « LE FIGARO » , GASTON CALMETTE, DA SIORINO HENRIETTE CAILLAUX.

Pro ke me esas de Lotringiana origino e ke me grandaparte edukesis ibe, me adheris ula « facebook »-grupo koncernante ca regiono di Francia. Ibe, me sat rapide deceptesis, nam me sentas me tote stranjera a ta grupo. Nome mea origino esas la regiono di Metz e Lotringia durinta esar Franca pos 1870 esas same stranjera a me kam esus Pikardia o Normandia. Me esas multe plu proxima a la Alzaciani qui subisis la sama fato kam ni. Semblas ke, pos 1870, la Germani sucesis krear vivoza ento politikal qua permanas til nun. Ma to quon tre shokis me esis la fakto ke multa de ta Lotringiani esas separista (quankam li esas France-parolanti) ed expresas necelite la deziro divenor nedependanta. Li nomizas la Franci e la Germani nia « atakanti » e parolas pri « nia vicini Franca ». En Metz, tala mento ne existas nam ni savas ke nia fato esas sive esar Germani, sive esar Franci, ma nedependo esas absurda utopio. Me esas tante plu deskontenta ke, ante la unesma mondomilito, la maxim fanatika nacionalisti Franca esis du Lotringiani, nome la skriptisto Maurice Barrès qua volis irgakuste mantenar la memoro pri la perdinta parto de Lotringia en 1870, e deziris revancho-milito, ed il expresis ico en lua tota verko. La altra Lotringiano esis la politikisto Raymond Poincarré qua agis omnarelate por instigar a milito kontre Germania. Il elektesis kom prezidanto en 1913 dal parlamento (itaepoke la prezidanto di Francia ne elektesis dal populo ma dal parlamento), e, kun la Angli, il preparis aktive la kondicioni por la erupto di milito kun Germania.

Ma il havis kom aktiva opozanto Joseph Caillaux, ilqua tre kalumniesas dal Franca historiisti e, versimile, esas ignorata en Germania. Joseph Caillaux esis tre bone edukita viro qua de moderata republikano divenis « radikalo ». Ico esas desfacile definebla nam ica partiso esis certe sinistrana ma partisano di « pacema libera kambio » qua ne fitas tre bone kun la socialismo e mem min multe kun, plu tarde, la komunismo. Lua ideo koncerne la exterlandana politiko esis ke Francia devis irgakuste mantenar bona, od adminime korekta, relati kun Germania pro ke kaze di milito amba landi esus tre febligita ed anke Europa e, konseque, Europa divenus kolonio di Usa. Il esis bona profeto, ma itaepoke onu ne esis pronta askoltar ilu.

Tamen, dum la Maroko-krizo di Agadir, milito inter Francia e Germania semblis tote proxima. La Franca republiko, por evitar ta milito, rekursis ad un de lua maxim inteligenta e diplomacema viri e ca persono esis Joseph Caillaux. Il savis tante bone negociar ke la paco salvesis e po kelka konsecaji teritorial a Germania, Francia obtenis libera manui en Maroko. Ico, kompreneble, ne plezis a la nacionalisti nek al milit-ecitanto Raymond Poincarré.




Komence dil yaro 1914, segun instigo da Raymond Poincarré, la jurnalo LE FIGARO komencis kampanio kontre Joseph Caillaux. La skopo esis evidenta : eliminar de la politikala aktiveso, viro qua esus apta evitar duesmafoye milito. La kalomnii e la ataki esis monstrala ed on atakis Caillaux mem pri lua intima vivo, to quo eventas en Anglosaxona landi, ma normale, e mem ankore hodie, nulatempe en Francia. La jurnalisti, ultree ed onu ne savas quale, kaptabis letri di la spozino di Caillaux quan el skribabis a lu kande li esis ankore nur amoranti e nemariajita. La skandalo esis grandega. Siorino Henriette Caillaux esis profunde vundita en sua honoro. El demandis rendevuo al direktero di LE FIGARO, Gaston Calmette, qua grantis co ad elu e, ye la 16ma di marto 1914, lor la rendevuo, siorino Caillaux pafis kontakte Gaston Calmette ed ocidis ilu.
La skandalo esis tante granda ke Joseph Caillaux, fine, ne plus havis la politikala moyeni por intervenar dum la julio-krizo e tale ne povis evitigar la milito. Lor la proceso qua eventis kurtatempe ante la erupto dil milito Henriette Caillaux absolvesis pro ke el povis justifikar su. Ma lua spozulo ne plus havis la moyeni salvar la paco ed ico esis exakte to quon deziris Raymond Poincarré.

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire