Dum la lundio 23ma di
septembro 2002, me arrivis a la Franca aerportuo di Roissy cirkum Paris. Ibe me
trovis rapidamente mea voyajo-kompani, qui esis preske omna, membri di mea
laboreyo-administrerio, nam ica voyajo organizesis po chipa preco da mea samprofesionani.
Ni vartis dum longa tempo nia aviacilo, qua kelke tardesis (quale ofte por
avioni). Pos desfacila departo, ni ne havis tranquila aviacado nam en la
proximeso di Macedonia ni subisis « aerala petulaji » tre forta, ma
fine ni atingis la aerportuo di arivo en Iraklio, chefurbo di Kreta, lor la
vespero kande ja nokteskis. Pose ni eniris interurba autobuso, olqua duktis ni
a nia hotelo « Alexandros » jacanta en l’urbeto Georgopolis, ube ni
arivis ye 23 kloki. Quankam ni arivis tarde, ni povis repastar e ni vizitis
kelke la cirkumajo dil hotelo ante irar a lito. Me sucesis telefonar a mea
familiani e pagar mea kurtatempe durinta advoko telefonal po moneto-peco di 50
cent(imi) en nia nova pekunio komuna.
Dum la sequanta dio,
24ma di septembro – Me enskribigis me dal vakanco-klubo, qua jeras la hotelo,
por exkursi per interurba autobusi dum la semano di mea sejorno. La unesma
exkurso komencis lor la posdimezo di ca dio ipsa. Nia autobuso duktis ni al
urbo Khania (pronuncez la –kh quale la Hispana jota o la Germana ach-laut).
Ante atingar Khania, ni vizitis monakerio ortodoxista, qua tamen ne esis en
pura ortodoxista stilo, nam la Veneziani okupis l’insulo Kreta dum quar
yarcenti (del XIIIma yarcento til fino dil XVIIma yarcento) e li influis forte
la lokala arkitekturo ed arto. La pregeyo ipsa dil monakerio esis tre bela e
pure Greka-ortodoxista, nam esis belega ikoni e splendida ‘ikonostasio’ (loko ornita per ikoni, dop qua
la sacerdoto izolesas por la kulto). Nia guidistino, nomata Ariadne quale la
heroino Kretana di la legendo pri la Minotauro, explikis a ni abundante per tro
multa detali (quale pos elu nia omna guidisti) la historio e la apartaji di ca
monakerio e dil ortodoxista religio, talmente ke me memoras nur poke la
explikaji. Plu tarde ni vizitis, nefore, loko superpendanta la maro e qua
aspektis quale tranquila gardeno, ube enterigesis la granda Greka viro
politikal Eleftherios Venizelos (1864-1936) naskinta en Khania e qua pleis
importanta rolo en la politiko Greka dum la komenco dil XXma yarcento. Pose
l’autobuso arivis en Khania e la guidistino vidigis da ni marveloza e charmiva
stradeti di qui la domi konstruktesis precipue dum la Veneziana epoko. Fine ni
havis libera tempo por vizitar la merkato-halo qua havis etoso tipalmente
mediteraneal ed ube multa vari
lokal : legumi, frukti, kuki, saponi e maxim diversa mestieraji, kelkafoye
tre bunta e spicizita e qui ne esas trovebla en West- o Mez-Europa, expozesis. Fininte
la vizito che la halo ante itere sidar en la turismala vehilo por retrovenar al
hotelo, me vizitis ortodoxista kirko ube la popo celebris deala servo. On
kantis tradicionala kantiki sen irga akompano da muzikilo. La kirko ipsa ne tre
dessimilesis Romana-katolika kirki ecepte la prezenteso dil ikonostasio. En la
hotelo, me havis l’okaziono gustar lokala frukti, precipue oranji e vitberi,
qui esis delicoza e tre saporoza, extreme dominacante per lia qualeso le sama,
quin ni gustas en nia nordala landi.
Dum merkurdio 25ma di
septembro – Me exkursis tra Kretana vilaji. Nia guidisto, viro cafoye, savigis
ni en l’autobuso ke esas mult olivieri en Kreta. Omna rurala posedanti havas
olivieri qui esas la richeso dil insulo, nam l’olivi di Kreta e lia oleo esas
le maxim bona en la mondo. En l’unesma vilajo ube ni haltis, il vizitigis da ni
tre mikra ortodoxista kirko rural (semblas ke oli esas same mikra en omna
vilaji, probable ye l'imito dil anciena pagana templi Greka). Ni vidis itere
belisima (belega) ikoni ed ikonostasio. Pose ni trairis altra vilajo nomita
Argiopolis (ico signifikas Arjenturbo), olqua havas multa restaji del Veneziana
epoko. Olim, dum l’Antiqua Epoko, l’urbeto nomesis Lappa ed en 1930, cirkume,
on trovis ibe restaji di Termi evanta de la Romana periodo. Nia Greka
akompananto parolis anke a ni pri la historio di Kreta, pri lua tre alta
civilizuro en tempi prehistorial. Segun il, e multa kulturoza Greki, la erupto
di la volkano dil insulo Santorini (ye 1500 a.K. cirkume) produktis terorigiva
bruiso qua audesis til Egiptia e destruktis la Kretana civilizuro per
kataklismo, tale naskigante la mito pri Atlantida.
Promenante en la
vilajo, plu tarde, me vidis unesmafoye dum mea vivo, popo enstrade. Il havis longa hararo, esis tote nigre vestizita ed
esis ankore tre yuna ed aspektanta bele.
Lor la dimezo-repasto
ni manjis en restorerio vilajal. Tre rustika, ma tamen sat komfortoza. La
nutrivi esis saporoza e reprezentis bone la lokala koquarto rural. Dum la
posdimezo, la guidisto vizitigis da ni famoza domo di anciena familio richa qua
rezistis heroale kontre la Turki dum la Turka okupado di Kretia (1669-1898).
Ica habiteyo transformesis a muzeo ed on montris a ni la utensili e la kostumi
dil omnadia vivo. Regretinde, pro la mikreso dil domo e la tro grandanombra
asistanti, esis tro varma en ol e ni sudorifis per granda guti.
Jovdie, ye la 26ma di
septembro – Nulo previdesis por me e me repozis en la hotelo. Me promenis tamen
en l’urbeto e kompris jurnali, inter li la interesiva Germanlingua jurnalo di
Grekia « Die Athener Zeitung » (La jurnalo di Athina) qua savigas tre
valoroza informi, omnadomene, pri Grekia.
Venerdie, ye la 27ma di
septembro – Me exkursis a la arkeologiala ruini dil palaco di Knosos. Lo esis
tre bela jorno kun tre bela blua cielo sunoza, ma sen tro forta varmeso. La tre
bone organizita vizito di la agri kun ruini arkeologial esis tre interesanta.
Esis anke turista grupi di multa nacioni Europan ed on audis precipue la soni
dil Italiana, Germana, Nederlandana ed Angla lingui, e mem, me kredas, di la
Polona. Nia guidistino esis muliero kun nigra hari, qua aspektis quale
sud-Europanino tipala. En sud-Francia esas anke personi qui aspektas tale e me
ne esis eklandigita. El parolis ecelante la Franca e raportis a ni tre
seriozamente e tre komplete pri la arkeologiala exkavi facita dal arkeologiisto
Angla, sir Arthur John Evans (1851-1941) e lua trovaji. La insulo, anke el
dicis a ni, konocis altisima nivelo civilizal lor la bronzo-epoko (ye 2000
a.K., cirkume) e plu tarde dum la palaco-periodo til 1500-1350 ante nia ero.
Por la richa Kretani existis ja individuala balno-kuvi ed ico existos itere
erste dum la 18ma yarcento en Europa. La stradi esis neta kun bona sistemo di
kanalizuro. La populo di Kreta esis extreme religiema ed esis nek Indo-Europana
nek Semida. Til nun, onu ne savas lua origino.
Ye dimezo l’interurba
autobuso duktis ni ad Iraklio, chefurbo di Kreta, relative moderna e prosperoza
urbo. Me dejunis en restorerio kun samlandani di sudwest-Francia, regiono quan
me konocas sat bone. Li aludis pri la multa Europani qui kompras rezideyi,
liaregione, precipue Angli, e qui prizas vivar en ica loki. La Angli qui
habitas en la regiono Perigordia (sudwest-Franca provinco, dum la Mezepoko ol
esis posedajo dil reji di Anglia) dicas ke ol tre similesas sud-Anglia ma kun
plu sunoza klimato. Pos la repasto, ni vizitis la belega muzeo di Iraklio qua
kontenas la trovaji esante la rezultajo dil exkavi en Knosos. On povis vidar
ibe splendida objekti : juveli,
siglili, desegnuri piktala, sarkofagi edc… Por singla, nia guidistino havis
expliko e lo esis tro multe por me. Me
nur memoras, ke, ultre lia brilanta nivelo civilizala, la anciena Kretani
pensis esar nur parto dil naturo e ne opinionis esar supera a la animali od
esar exter li. Erste la Greki dil klasika konocata epoko (8ma yarcento a.K., e
pose) komencis opinionar tale e plasizis la homo super la cetera kreuri.
Pos katastrofatra
tertremi ed invadi (od infiltrado) da kontinentala Greki, la Kretana civilizuro
lente dekadeskis. La invadi dal Doriani dum la 12ma-11ma yarcenti a.K.
kontributis retroirigar la insulo a mizeroza desevolucioninta stando. En la
klasika epoko Greka la insulo esis dope lasita e lua kulturo esis tre
provincala. La situeso pluboneskis lor la Romana periodo, e plu tarde, lor la
lasta yarcenti dil Veneziana okupado (16ma-17ma yarcenti p.K.). Kreta havis itere granda florifado kultural (arto,
arkitekturo, literaturo) e prospero. La famoza piktisto El Greco laborinta en
Hispania, venis de Kreta tatempe. Nun, ca insulo, segun semblo, konocas itere
ora epoko e kulturala florifado, e plura mondfamoza autori Greka, inter li
Nikos Kazantzakis (1883-1957), same kam muzikisti, esas Kretani. Pos
la vizito dil muzeo, ni havis libera tempo dum un horo e me profitis ico por
vizitar la charmiva stradeti dil urbo, qui posedas to quon me konsideras kom
Greka e mediteraneal atmosfero. Ica atmosfero tre pensigis me a mea yunevo en
sud-Francia. Ol kompozesas per indolenteso, vivo-plezuro cirkondata per kelka
misterio e ligiteso dil prezenta tempo a pasinta epoki evanta plura yarmili,
tale transmisante, ulagrade, sentimento di permananta yuneso. E di intimeso
favoroza a diskreta amori.
Retroveninte proxim la
muzeo ube ni devis vartar nia omnibuso, me vidis la afishi di cinemo. La titulo
dil nun spektigata filmo esis : « Femme fatale » en la Franca.
Ica titulo tre amuzis me, nam « femme fatale » signifikas :
« belisima muliero qua atraktas la viri a tragediatra fato ». Do,
quankam tre skarsa esas la ordinara Greki qui savas la Franca, onu ne hezitis
uzar mea linguo matral por expresar tala koncepto. La stradi e chosei esas neta.
Evidente Kreta esas sat prosperoza regiono. Mem se la lando ne esas richa,
semblas ke la reputeso di povra lando quan havis Grekia, nelongatempe ante nun,
esas nun nur memorajo.
Saturdie, ye la 28ma di
septembro – Me levesis tre frue por irar a la insulo Santorini. La vetreo esis
tre sunoza, matine, e la maro trek alma, tamen esis desagreabla fakto ke la iro
per navo duris dum kin hori, same kam la retroveno. En la navo esis poka de mea
samlandani, ma multa Germani. Fortunoze, me savas fluante ita linguo e konseque
me povis parolar kun altra pasajeri. Evidentamente, kande on voyajas en
stranjera landi, lo esas bona esar min o plu poligloto. Arivinta ye dimezo,
interurba autobuso vartis ni ed acensigis ni vers vilaji montaral. La
guidistino qua parolis alternante Germane e France montris a ni marala loko
cirkondata dal insulal montaro. Ica
loko nomizesas « kaldiera » segun Hispana vorto qua signifikas :
kaldrono. Sub la maro esas la volcano qua tempope produktas
tertremi. Esis en ica loko ke eventis la kataklismo, en 1500 a.K., qua
subversis la lore existanta mondo. Fine ni arivis a pleziva vilajeto ube ni
povis rapide repastar. Pos departo ed iterata veho autobusal, ni atingis la
belega vilajo Ia qua salias, per altra montaral disto, super la maro. La domi esis,
quale ofte en Grekia, farbizita per blanka koloro e la arkitekturala stilo di
ca domi esis tre originala. Nia guidistino asertis ke la famoza arkitekto dil
XXma yarcento, Le Corbusier, lojis hike dum kelka tempo ed il kaptis idei
surloke por lua arkitektural projeti. Ni darfis promenar dum mi-horo tra la
charmanta e tre komercanta vilajo. La guidistino plendis ke prospero venis tro
rapidamente en ica insuli e ke la homi ne dominacas ol. Lor la retroveno, nia
profesionala akompananto, naracis a ni la nekalma historio dil insulo per
devasti da pirati e pri la lojanti qui mustis fugar tre fore de la maro por
salvesar. Nunepoke, on kultivas ibe viteyi, frukti e legumi e, tote aparte, ula
« tomati-cerizi » qui esas tre saporoza. Ni parfinis decensar de la
monto per ‘teleferiko’ (ulaspeca vehilo-acensilo uzata por plu facile acensar e
decensar en montala loki). Ma regretinde komencis pluvar abundante e ni
riatingis la navo por retroveno sub pluvego.
Sundie, ye la 29ma di
septembro – To esis nia lasta dio di sejorno e ne previdesis exkurso. Amiki
Franca invitis me venar kun li a vicina vilajo an bordo di lago. Ni vehis adibe
per « treneto » por turisti. La vetero esis tre agreabla e sunoza
lore. Ni promenadis babilante cirkum la lago e pose ni iris dejunar a mikra
restorerio rural proxim la lago. La repasto esis saporoza, abundanta e chipa,
ni pagis aproxime 10,50 euri. En Paris po simila repasto ni pagabus adminime 17
o 18 euri. Per la euro ni havas l’avantajo povar bone komparar la preci e ne
plus havar kambio-problemi. Pos la dejuno, ni promenis ed iris ad agreabla
drinkeyo sur kolineto nefore de la lago. Regretindamente, la pluvo arivis e ni
mustis retrovenar a nia hotelo per la « treneto » sub vera diluvio
falanta del cielo.
Ni retrovenis a nia
lando peravione, dum la sequinta dio 30ma di septembro e ni arivis sub koldeta
suno autunal. Grekia esas
belisima ed interesiva lando, e Kreta esas tre atraktiva insulo. Se
la cirkonstanci posibligos lo, me volunte vizitos itere ita lando.
(Artiklo da JEAN
MARTIGNON publikigita en LETRO INTERNACIONA n°5/2002)
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire