LA MEDIKI MEZEPOKAL ESIS BONA HERBORISTI

En la peizajo di anciena hospitalo di Soutra proxim Edinburgh, Skotia, diversa exkavuri revelas ke la Mezepokala monaki rezidanta ibe savis praktikar multa medikala kuraci. Li uzis herbori ed anke povis tranchar membri, facar medicinala implementi, efektigar parturo, haltigar skorbuto e mem havis kuraco por kombatar la rezulti di alkoholo-eceso. Una de lia kapablesi esis lia profunda savo di la kuraciva povi di diversa herbori, exemple, la uzado di opiumo por nesentivigar la doloro e herbora medikamento qua ekpulsis parazita vermi de l'intestino. Evidente lore existis religiala regulo qua interdiktis a monakuli helpar irgar procedo pri parturo, tamen la ciencala exploranti trovis rezidui di la fungo Ergoto e junipero-beri. Ita herbori evidente kuracis (ma posible nelegale) desfacila parturi, nam en proxima loko on deskovris la korpi di naske-mortinta infanti qui apogas ita hipotezo.

Plusa trovajo esis amaso de kreso olqua esas forta provizero dil vitamino « C »,asociita kun multa individuala denti. La monaki savis ke la vitamino « C » di la kreso esas povoza kuracivo dil skorbuto di qua un de la simptomi esas la falo e la perdo di denti. En la dren-tubi esis rezidui di cikuto, t.e. potenta anesteziivo quan la monaki sendubite uzis dum la tranchado di membri.

Doktoro Moffat, la administranto di la exkavadi asertas ke la priherbora savo dil monaki esis tre vasta e ke mediki di nuna tempo profitus avantajoze di tala cienco e kurac-metodi.

Hazarde, en jurnalo me lektis ke animali semblas havar sekura instinto por

serchar apta kuraciva herboro se li maladeskas. Exemple, chimpanzei kun stomakodoloro mastikas la medulo di la planto Vernonia amygdalina (« Bitra-folio »). La habitanti dil sama regiono kam la dicita simii anke uzas ica planto kom kuracivo kontre malario, spasmi en la stomako e paraziti en l'intestino. Expertizisti studiis ta medicinala planto dum kinadek yari e recenta analizo montras en ol 13 nova kemiaji, ofte kun terapiala valoro.

Altra deskovruro esas la herboro-elemento « saponin » qua supresas la

kancerala celuli e la herboro Trichilia rubescens quan chimpanzei manjas en la skopo evitar la malario. Plu remarkinda esas la medicinala planto Aspilia qua, pro piloza folii, skuras la intestino e forprenas diversa paraziti.

Evidente, multa animali medikamentizas su, mem raupi qui manjas venenoza herbori por mortigar danjeroza paraziti. Tamen, tala kuracadi ne esas sempre apta por homi. Existas kredo ke se irga herboro ne esas nociva ad animali, ol esas tote apta por ni. Tala supozo esas danjeroza pro ke altra substanci qui protektas ica herboro forsan perturbos nia metabolio.

Esas plu bona kande kemiisti analizas la medicinala planto por trovar la aganta reaktajo, qua per hiegienala procedo, posibligos korekta dozigado e kuracado. Nia tasko esas ke ni mustas atencar la historiala procedi e deskovri, sorgoze examenar la kustumi di altra homala rasi ed animali ed urjante explorar la herbori ed arbori qui ankore existas, ante ke oli desaparos por sempre.

 

Citaji : B.B.C. The Independent - Da R.A. Stevenson