LA PERSIANA KULTURO

xxx:::xxx

Pro la recenta eventi en Iran, plura jurnali e revui intereseskis pri la historio e la kulturo di ta lando. Me devas dicar ke, til-lore, me pensis pri Iran nur quale pri mizeroza landacho dil Triesma Mondo, ma danke la jurnalaro mea mentala percepto di ta lando chanjis komplete. Certe, me ja savis ke la Persiani luktis vane kontre la Greki e la Athinani, plu tarde lia lando konquestesis da Alexandros la Granda. Fine, ke la Persiani parfatigis su per senfina lukti kontre la Imperio Bizancala ed itaque* facile vinkesis dal Arabi e ke li havis brilanta kulturo dum la Mezepoko. Ma me ne savis la detali. Exemple, me ne konciis ke la tre altra kulturo dil Arabi en Baghdad debesis a la Persiani di ta regiono adoptinta la Araba linguo. La lora Persiani esforcabis adoptigar da la Arabi, en Baghdad, sua tre antiqua ed anciena alta kulturo. Kande esis reakto dal Arabi kontre ica influo, la Persiani kontre-reaktis per nacionala revolto kulturala e promocis sua nacionala idiomo, qua esabis neglijata dum la Araba dominaco. Plu tarde danke la Mongola e Turka suvereni qui submisis Persia ma adoptis la Persiana linguo e kulturo, la Persiana idiomo divenis tre importanta linguo en Oriento. Talgrade, ke la linguo parolata che la korti Indiana dum la Mohamedala periodo ne esis la Araba, nek la Turka (quankam la dinastii esis de Turka origino) ma la Persiana. La Persiana arto kreis nekredebla splendidaji orientala, ed en India un de la marvelaji dil mondo (la Taj Mahal) esas verko di Persiana arkitekturala tradiciono (mixita ad Indiana influi).
Desfortunoze, pro ke, en Ocidento onu ne havis nemediata kontakti kun Persia, tre poka personi interesesis pri la civilizuro di ta lando, on preferis interesesar pri la Arabi kun qui on havis plu multa e direta kontakti. E la Persiana linguo (farsi) esas konocata da nur skarsega specalisti. Ico esas tante plu regretinda ke ita linguo ne nur havas brilanta literaturo e poezio, ma anke ol esas facile lernebla Indo-Europana idiomo (asertite plu facile lernebla kam la Angla patuazo*). Povas esar ke la nuna (e forsan venonta) eventi posibligos da ni plu bone konoceskar ita orientala lando e lua kulturo.

xxx:::xxx