xxx:::xxx
La diglosio* esas ulo quo facinas me. Ol esas la situeso en qua trovesas populo, qua havas kom oficala e skribita linguo ulaspeca linguo e parolas altraspeca linguo. Ico povas esar la difero inter arkaika stando di la linguo uzata kom literaturala linguo, quale exemple ico existis en la Latinida landi komence dil Mezepoko kande la skribita linguo esis la Latina e ke la parolata linguo esis evolucioninta Romana dialekto. Ico existas anke kande la skribita linguo esas moderna normigita "standarda" linguo e la lokala idiomo esas dialekto di ca linguo, quale ico esas fakto en Sud-Germania ed en Germane-parolanta Suisia. Ico povas esar tote altra idiomo, quale en Alzacia ube la parolata linguo dil rurani esas Germana dialekto e la skribita linguo esas la Franca.
Mea-judike la maxim interesiva kazo di diglosio* esas olta dil Arabe-parolanta landi. Pro religiala motivi, la Arabi mantenas kom oficala linguo la klasika Araba idiomo dil Korano evanta de dek-e-kin yarcenti ed ol esas la linguo docata en la skoli ed en la Universitati. Dume, la simpla populani parolas dialekti qui esas nur tre desfacile reciproke komprenebla o, mem, kelkafoye tote ne. La oficala linguo esas tam diferanta de la dialekti kam la Latina esas diferanta de la Latinida idiomi. Pro ke la klasika Araba linguo esas tre arkaika e komplexa, ol esas desfacile dominacebla e nur tre skarsa esas la Arabi qui savas olu bone. La jurnalaro, la libri e la diversa informili (televiziono, radiofono*) esforcas uzar ita "klaskika" Araba, ma pro ke ol esas tro desfacila, li simpligas tilextreme lua reguli e proximeskas tam multe kam ico esas posibla a la parolata moderna dialekti, dum mantenar tamen klasika dezinenci, morfologio e vortaro. Ita moderna "klasika" Araba linguo komprenesas facile da omna Arabi qui iris a skolo, ed ol povus tote bone esar la komuna linguo da omna Arabe-parolanti. Regretinde, la religiala fanatiki refuzas admisar ol, nam li pretextas ke ol esus trahizo a la Korano e granda krimino kontre la Deo-volo.
La instruktita Arabi vivas ulaspeca skizofrenio, nome li parolas en ula linguo e skribas en altra idiomo, quo, asertite, esas lia linguo. Ico, segun libro da Araba autoro "La sabro e la komo" esas tre desagreabla situeso. Ma altra-latere danke la permano dil klasika Araba, lia linguo duras esar importanta mondala idiomo, dum ke se li adoptus la nacionala dialekti kom oficala lingui, olti divenus tote sensignifika.
Me tre regretas ke la Latinidi ne savis mantenar la uzado di lia komuna linguo la Latina, nam se li esabus kapabla agar tale, lia Latina linguo modernigita povus esar la Linguo Internaciona numero 1, vice la Angla. Nia moderna interlingui, tamen, povus esar surogati di la Latina.
xxx:::xxx
lundi 30 novembre 2009
vendredi 20 novembre 2009
TURISMO EN MONTENEGRO
xxx:::xxx
Ne longatempe ante nun, me spektis che-televizione emiso pri la splendida landeto Montenegro. La peizaji esis marveloza (maro, monti, suno, mediteraneala peizaji) e pensigis da me multe pri Grekia. E, ne nur la peizaji, anke la homi kondutis same, havis la sama mori e la sama ortodoxista religio. E, mem pluse, li tre similesis la Greki. Quale ico povis esar ? Me subite memoris ke, olim, dum la 19ma yarcento, Germana ciencozo nomata Fallmerayer asertabis ke dum la Mezepoko la aborijena habitantaro di Grekia desaparis e remplasesis da Slavi, qui pose, submisata a la Bizancala imperio, adoptis la Greka idiomo. Certe ica teorio esas exajerita. Ma esas certa ke multa Slavi instalesis en Grekia de la 6ma yarcento til la 8ma yarcento. Ico tre markizis la habitantaro e la Greka populo. Do ne esas misterio se la sud-Slavi e la Greki tre similesas. Tamen, la Slavi di Grekia adoptis la Greka linguo e volante nevolante heredis la Greka kulturo e la Greka historio. Ico kreas difero...
xxx:::xxx
Ne longatempe ante nun, me spektis che-televizione emiso pri la splendida landeto Montenegro. La peizaji esis marveloza (maro, monti, suno, mediteraneala peizaji) e pensigis da me multe pri Grekia. E, ne nur la peizaji, anke la homi kondutis same, havis la sama mori e la sama ortodoxista religio. E, mem pluse, li tre similesis la Greki. Quale ico povis esar ? Me subite memoris ke, olim, dum la 19ma yarcento, Germana ciencozo nomata Fallmerayer asertabis ke dum la Mezepoko la aborijena habitantaro di Grekia desaparis e remplasesis da Slavi, qui pose, submisata a la Bizancala imperio, adoptis la Greka idiomo. Certe ica teorio esas exajerita. Ma esas certa ke multa Slavi instalesis en Grekia de la 6ma yarcento til la 8ma yarcento. Ico tre markizis la habitantaro e la Greka populo. Do ne esas misterio se la sud-Slavi e la Greki tre similesas. Tamen, la Slavi di Grekia adoptis la Greka linguo e volante nevolante heredis la Greka kulturo e la Greka historio. Ico kreas difero...
xxx:::xxx
lundi 16 novembre 2009
LA MISTERIO DIL RENESANCO
xxx:::xxx
Kande en 391 di nia ero, imperiestro Theodosius interdiktis la pagana kulto e destruktigis la pagana templi, ja ante la granda popul-migrado di 406, mortis la antiqua kulturo qua remplasesis da la nova Kristana kulturo. Nome la pagana tradiciono esis la Fundamento di la civilizuro dil Antiqua Epoko en la Romana Imperio. Pose venis kaosatra tempo en Ocidento pro la granda invadi qui regresigis dramatatre la civilizuro. Ma pos la fino dil senfina invadi e la unesma kruc-militi, Francia qua mantenabis elementi di la latina kulturo a qua adjuntesis kelka elementi di Germanala kulturo e qua kontakteskis la splendida civilizuro Araba-Mohamedista en la Santa Lando, developis la maxim brilanta e modelatra civilizuro Kristana dil Mezepoko dum la yarcento XIII chefe kun lua literaturo e lua arto, precipue la gotika katedrali imitata omnaloke en west-Europa. Omna Europana landi subisis ica facineso kultural. Ma dum la XIVma yarcento la rejo di Francia enkarcerigis la papo e pos lua morto il transferigis la sideyo dil papeso ad Avignon. Esis granda deskontenteso en Italia, e la Italiani memoris ke li havabis mem plu altanivela ed eleganta civilizuro dum la Antiqua Epoko, kande Roma esis la mastro di la tatempe konocata kulturoza mondo. Lore, li ristudiis la latina literaturo, interesesis pri la restaji di la Roman arto ed imitis li. Ico esis la komenco dil Renesanco. Dum la XVma yarcento, ita movado plufortigesis per la arivo da Greka ciencozi ed eruditi fuganta la Turka invado e qui portis ad Italia lia antiqua texti latina e precipue Greka. Ita-epoke la Italiana Renesanco brilis super tota Europa ed adoptesis da tota Europa. La civilizuro Europana lore ridivenis Greka-Romana quale dum la fino dil Antiqua Epoko. Kom konsequo la cienco rifloreskis, nam on adoptis la Greka mento di kritikismo e skeptikismo ed experimenti qua esis necesa taskope.
Ma la efekti ne esis nur pozitiva, nome per pozar la homala raciono super omno, la Ocidentani divenis skeptika omnarelate e la spiritaleso e religiala fido pokope sinkesis e remplasesis per la racionalismo. T.e. l'ipsa racionalismo qua ja subdestruktabis la Fundamenti dil antiqua kulturo. On konstatas singladie plumulte la devastera efekti dil exajerita racionalismo Ocidentala. La Ocidentani nun ne plus havas irga spiritala forteso por opozar a la islamisti qui konquestas pokope e sen vera kombato Ocidento danke lia konstanta ekmigrado ad la Sunkushanta landi e lia forta religiala institucuri.
Dum la XIXma yarcento, kande on konoceskis la Indiana kulturo e filozofio per le "upanishad" e le "veda", on esperis nova Renesanco qua venus kompletigar e korektigar la efekti dil antea Renesanco, nome la Indiani savabis bone asociar cienco e spiritaleso. Ma ne eventis tale.
Personale, me opinionas ke la difero kun la Greka-Latina Renesanco havas kom origino la fakto ke onu rilernis la klasika Latina e Greka lingui kun lia kulturala foni. Onu devabus adjuntar, dum la XIXma yarcento, la Sanskrita (linguo dil klasika Indiana kulturo) a la du altra lingui e, probable, plu altanivela kulturo e civilizuro naskabus en Ocidento.
Forsan, uladie se on rezolvas ristartigar la docado di la klasika lingui e komencar olta di la Sanskrita...
xxx:::xxx
Kande en 391 di nia ero, imperiestro Theodosius interdiktis la pagana kulto e destruktigis la pagana templi, ja ante la granda popul-migrado di 406, mortis la antiqua kulturo qua remplasesis da la nova Kristana kulturo. Nome la pagana tradiciono esis la Fundamento di la civilizuro dil Antiqua Epoko en la Romana Imperio. Pose venis kaosatra tempo en Ocidento pro la granda invadi qui regresigis dramatatre la civilizuro. Ma pos la fino dil senfina invadi e la unesma kruc-militi, Francia qua mantenabis elementi di la latina kulturo a qua adjuntesis kelka elementi di Germanala kulturo e qua kontakteskis la splendida civilizuro Araba-Mohamedista en la Santa Lando, developis la maxim brilanta e modelatra civilizuro Kristana dil Mezepoko dum la yarcento XIII chefe kun lua literaturo e lua arto, precipue la gotika katedrali imitata omnaloke en west-Europa. Omna Europana landi subisis ica facineso kultural. Ma dum la XIVma yarcento la rejo di Francia enkarcerigis la papo e pos lua morto il transferigis la sideyo dil papeso ad Avignon. Esis granda deskontenteso en Italia, e la Italiani memoris ke li havabis mem plu altanivela ed eleganta civilizuro dum la Antiqua Epoko, kande Roma esis la mastro di la tatempe konocata kulturoza mondo. Lore, li ristudiis la latina literaturo, interesesis pri la restaji di la Roman arto ed imitis li. Ico esis la komenco dil Renesanco. Dum la XVma yarcento, ita movado plufortigesis per la arivo da Greka ciencozi ed eruditi fuganta la Turka invado e qui portis ad Italia lia antiqua texti latina e precipue Greka. Ita-epoke la Italiana Renesanco brilis super tota Europa ed adoptesis da tota Europa. La civilizuro Europana lore ridivenis Greka-Romana quale dum la fino dil Antiqua Epoko. Kom konsequo la cienco rifloreskis, nam on adoptis la Greka mento di kritikismo e skeptikismo ed experimenti qua esis necesa taskope.
Ma la efekti ne esis nur pozitiva, nome per pozar la homala raciono super omno, la Ocidentani divenis skeptika omnarelate e la spiritaleso e religiala fido pokope sinkesis e remplasesis per la racionalismo. T.e. l'ipsa racionalismo qua ja subdestruktabis la Fundamenti dil antiqua kulturo. On konstatas singladie plumulte la devastera efekti dil exajerita racionalismo Ocidentala. La Ocidentani nun ne plus havas irga spiritala forteso por opozar a la islamisti qui konquestas pokope e sen vera kombato Ocidento danke lia konstanta ekmigrado ad la Sunkushanta landi e lia forta religiala institucuri.
Dum la XIXma yarcento, kande on konoceskis la Indiana kulturo e filozofio per le "upanishad" e le "veda", on esperis nova Renesanco qua venus kompletigar e korektigar la efekti dil antea Renesanco, nome la Indiani savabis bone asociar cienco e spiritaleso. Ma ne eventis tale.
Personale, me opinionas ke la difero kun la Greka-Latina Renesanco havas kom origino la fakto ke onu rilernis la klasika Latina e Greka lingui kun lia kulturala foni. Onu devabus adjuntar, dum la XIXma yarcento, la Sanskrita (linguo dil klasika Indiana kulturo) a la du altra lingui e, probable, plu altanivela kulturo e civilizuro naskabus en Ocidento.
Forsan, uladie se on rezolvas ristartigar la docado di la klasika lingui e komencar olta di la Sanskrita...
xxx:::xxx
dimanche 8 novembre 2009
LA FALO DIL BERLINALA MUREGO
xxx:::xxx
Ye la 9ma di novembro 1989, t.e. duadek yari ante nun, falis la murego di Berlin qua dividis ica urbo en du parti. Anke Germania dividesis en du parti, e mem on povas dicar en du landi. Ma, onu dicas a ni : la situeso ekonomial dil komunista landi esis tante mala ke la komunismo kolapsis e konseque krulis la murego Berlinal qua sancionis la divido di Germania en kapitalista parto ed en komunista parto.
Duminstante, en Francia la informili aludas sencese l'aniversario di ta okurintajo. Ico astonas me kelkete, nam certe ico esis grava evento dil historio di nia epoko, ma koncernis vicina lando e prizentis nula aparta avantajo por nia lando. Kad la vinko di la "libera mondo" ? Kande on konstatas la stando di la "libereso" en west-Europa, on havas klare l'impreso ke la libereso multe diminutis depos 1989.
Kad la "liberigo" di Europa ? Depos 1989, la west-Europani mustis facar multa sakrifiki por helpar la est-Europani, komencante per la deslokizo di fabrikerii westala ad ita landi, tale plumaligante la chomado en nia landi. Pro la aperto dil frontieri, ekmigras a west-Europa anke tre mala elementi, nome la "mafia"-ani di est-Europa e la est-Europana 'kloshardi', quin ni tote ne bezonis e qui esas granda maestri en la arto di furtado. Regretinde, ica veninta nedezirindi nule intencas retroirar a lia originala landi. Tale por ni, en Francia, la fino dil komunismo en west-Europa nule esas joyoza od agreabla aniversario. Pro ke ni esas en la extrema westala parto dil Europana kontinento, ni ne sufris pro la divido di Europa, nam ni ne esis koncernata, ma ni sufras pro lua riunigo nam ni volunte kareus la Rumaniana e Bulgariana vaganta 'kloshardi'.
Kompreneble, me hike ne aludas nek kritikas la honesta e laborema ex-komunista Europani, qui, cetere, venas kustumale nur kom nepekunioza turisti a Francia. Li nule esas mala homi, nek havas irga kulpo. No, la problemo esas la fabrikeri-deslokizi e la senshama furtera vaganta 'kloshardi'. Ni ne bezonis li, tante plu ke ni ja havas multa nebezonata homi qui, tamen, pluduras venar de la Triesma Mondo malgre la sencesa plumaligo dil stando di nia ekonomio e dil chomado, e la katastrofala stando dil nacionala debajo en Francia.
xxx:::xxx
Ye la 9ma di novembro 1989, t.e. duadek yari ante nun, falis la murego di Berlin qua dividis ica urbo en du parti. Anke Germania dividesis en du parti, e mem on povas dicar en du landi. Ma, onu dicas a ni : la situeso ekonomial dil komunista landi esis tante mala ke la komunismo kolapsis e konseque krulis la murego Berlinal qua sancionis la divido di Germania en kapitalista parto ed en komunista parto.
Duminstante, en Francia la informili aludas sencese l'aniversario di ta okurintajo. Ico astonas me kelkete, nam certe ico esis grava evento dil historio di nia epoko, ma koncernis vicina lando e prizentis nula aparta avantajo por nia lando. Kad la vinko di la "libera mondo" ? Kande on konstatas la stando di la "libereso" en west-Europa, on havas klare l'impreso ke la libereso multe diminutis depos 1989.
Kad la "liberigo" di Europa ? Depos 1989, la west-Europani mustis facar multa sakrifiki por helpar la est-Europani, komencante per la deslokizo di fabrikerii westala ad ita landi, tale plumaligante la chomado en nia landi. Pro la aperto dil frontieri, ekmigras a west-Europa anke tre mala elementi, nome la "mafia"-ani di est-Europa e la est-Europana 'kloshardi', quin ni tote ne bezonis e qui esas granda maestri en la arto di furtado. Regretinde, ica veninta nedezirindi nule intencas retroirar a lia originala landi. Tale por ni, en Francia, la fino dil komunismo en west-Europa nule esas joyoza od agreabla aniversario. Pro ke ni esas en la extrema westala parto dil Europana kontinento, ni ne sufris pro la divido di Europa, nam ni ne esis koncernata, ma ni sufras pro lua riunigo nam ni volunte kareus la Rumaniana e Bulgariana vaganta 'kloshardi'.
Kompreneble, me hike ne aludas nek kritikas la honesta e laborema ex-komunista Europani, qui, cetere, venas kustumale nur kom nepekunioza turisti a Francia. Li nule esas mala homi, nek havas irga kulpo. No, la problemo esas la fabrikeri-deslokizi e la senshama furtera vaganta 'kloshardi'. Ni ne bezonis li, tante plu ke ni ja havas multa nebezonata homi qui, tamen, pluduras venar de la Triesma Mondo malgre la sencesa plumaligo dil stando di nia ekonomio e dil chomado, e la katastrofala stando dil nacionala debajo en Francia.
xxx:::xxx
Inscription à :
Articles (Atom)
